Η απόφαση του Ρώσου προέδρου, Βλαντίμιρ Πούτιν, να κηρύξει την πρώτη επιστράτευση στη χώρα του μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, προειδοποιώντας παράλληλα τη Δύση ότι, αν συνεχίσει τον «πυρηνικό εκβιασμό» της, η Μόσχα θα απαντήσει με την ισχύ του τεράστιου οπλοστασίου της, φαίνεται ότι έχει ληφθεί μετά την εγκατάλειψη του κύριου προπυργίου του στη βορειοανατολική Ουκρανία και την ανακατάληψη δεκάδων πόλεων από τους Ουκρανούς.
Εντούτοις, η μεταστροφή της κατάστασης επί του πεδίου των μαχών δεν ήταν η μόνο «έγνοια» του Πούτιν αυτή τη βδομάδα. Το δημοσιονομικό πλεόνασμα της Ρωσίας για το έτος έχει σχεδόν εξατμιστεί, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύθηκαν αυτήν την εβδομάδα, λόγω των χαμηλότερων τιμών του πετρελαίου και της μείωσης των παραδόσεων φυσικού αερίου στην Ευρώπη – ασκώντας ενδεχομένως ακόμη μεγαλύτερη πίεση στην οικονομία. Η ΕΕ δεν «λιποτακτεί» προς τον παρόν από τον ενεργειακό πόλεμο με τη Μόσχα και δεν δείχνει σημάδια αποδυνάμωσης της αποφασιστικότητας σχετικά με τις κυρώσεις.
Ειδικοί παρατηρούν επίσης ότι ξένοι ηγέτες, οι οποίοι μέχρι τώρα στέκονταν στο πλευρό της Μόσχας, έχουν αρχίσει να παίρνουν αποστάσεις από τον πόλεμο του Κρεμλίνου. Ο Ρώσος πρόεδρος αναγνώρισε στη σύνοδο κορυφής την Πέμπτη στο Ουζμπεκιστάν ότι ο Κινέζος ομόλογός του Σι Τζινπίνγκ είχε «ερωτήματα και ανησυχίες» σχετικά με την εισβολή. Την Παρασκευή, ο Ινδός Ναρέντρα Μόντι επέπληξε δημόσια τον Πούτιν στην ίδια σύνοδο κορυφής, λέγοντας ότι «η σημερινή εποχή, δεν είναι εποχή πολέμου».
Με την πλάτη στον τοίχο δεν έχει άλλη «επιλογή» από το να κλιμακώσει την ένταση. Έτσι εξηγείται και η απόφασή του για μερική επιστράτευση. Ο Πούτιν διευκρίνισε ότι η μερική επιστράτευση των 2 εκατομμυρίων εφέδρων που έχει συνολικά στην διάθεσή της γίνεται για την υπεράσπιση της Ρωσίας και των «εδαφών της», ισχυριζόμενος ότι η Δύση δεν επιθυμεί ειρήνη στην Ουκρανία.
Ο Ρώσος υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού, σε συνέντευξή του στο ρωσικό κρατικό δίκτυο Ρωσία-24, δήλωσε σχετικά με τη μερική επιστράτευση που κήρυξε ο πρόεδρος Πούτιν ότι αυτή αφορά άνδρες που έχουν προηγούμενη στρατιωτική εκπαίδευση, αλλά σε κάθε περίπτωση προτού αναπτυχθούν θα λάβουν στρατιωτική εκπαίδευση. Ο υπουργός τόνισε ότι η Ρωσία έχει την δυνατότητα επιστράτευσης περίπου 25 εκατομμυρίων ανδρών και η μερική επιστράτευση αφορά το 1% από αυτούς.
Το διάγγελμα του Πούτιν αποτελεί ανησυχητική κλιμάκωση και οι απειλές που διατυπώνει πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπ’ όψιν, δήλωσε στο Sky News η υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας Γκίλιαν Κίγκαν. «Είναι σαφές ότι είναι κάτι που πρέπει να λάβουμε πολύ σοβαρά υπ’ όψιν, διότι, ξέρετε, δεν έχουμε τον έλεγχο – δεν είμαι βέβαιη ότι και αυτός έχει τον έλεγχο, στην πραγματικότητα. Είναι προφανές ότι πρόκειται για κλιμάκωση», είπε.
Χαρακτήρισε δε «ανατριχιαστική» την υπενθύμιση του Ρώσου πρόεδρου για την ισχύ του πυρηνικού οπλοστασίου της χώρας του. «Είναι μια σοβαρή απειλή, αλλά έχει γίνει και στο παρελθόν», είπε στο BBC ενώ πρόσθεσε πως απαιτείται ψυχραιμία απέναντι στην απειλή για χρήση πυρηνικών όπλων. O δε αντικαγκελάριος της Γερμανίας, σχολίασε πως οι αποφάσεις Πούτιν αποτελούν «ένα ακόμη κακό, λάθος βήμα από πλευράς της Ρωσία το οποίο φυσικά θα το συζητήσουμε για να δούμε πώς θα απαντήσουμε».
Ο Πούτιν επαναδιατύπωσε τον στόχο του για την «απελευθέρωση» της περιοχής του Ντονμπάς, στην ανατολική Ουκρανία, και πρόσθεσε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι στην περιοχή δεν θέλουν να επιστρέψουν σε αυτό που αποκάλεσε «ζυγό» της Ουκρανίας. Η Ρωσία θεωρεί ότι το Λουχάνσκ και το Ντονέτσκ που απαρτίζουν το Ντονμπάς είναι ανεξάρτητες δημοκρατίες. Η Ουκρανία και η Δύση θεωρούν ότι όλες οι περιοχές της Ουκρανίας που τελούν υπό την κατοχή των ρωσικών δυνάμεων είναι παρανόμως κατεχόμενες.
Η Ρωσία κατέχει περί το 60% του Ντονέτσκ και είχε καταλάβει σχεδόν το σύνολο των εδαφών του Λουχάνσκ από τον Ιούλιο έπειτα από βραδεία στρατιωτική προώθηση και πολύμηνες σφοδρές μάχες. Οι εδαφικές αυτές κατακτήσεις τελούν πλέον υπό απειλήν, αφού οι ρωσικές δυνάμεις εκδιώχθηκαν πρόσφατα από την επαρχία του Χάρκοβο, χάνοντας τον έλεγχο των βασικών γραμμών τροφοδοσίας τους για τις περισσότερες γραμμές του μετώπου στο Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ. Πριν από το διάγγελμα Πούτιν, σε μία συντονισμένη κίνηση, οι τοποθετημένες από την Μόσχα αρχές τεσσάρων υπό ρωσική κατοχή ουκρανικών περιοχών ανακοίνωσαν σχέδια για την διεξαγωγή δημοψηφισμάτων για την ένωσή τους με την Ρωσία.
Πέρα όμως από τη μερική επιστράτευση, ο Πούτιν έστειλε συγκεκριμένα μηνύματα με αποδέκτη τη Δύση. «Αν η εδαφική ακεραιότητα της χώρας μας απειληθεί, θα κάνουμε χρήση όλων των διαθέσιμων μέσων για να προστατεύσουμε τον λαό μας – δεν είναι μπλόφα», προειδοποίησε κατά το τηλεοπτικό του διάγγελμα, προσθέτοντας ότι η Ρωσία έχει «πληθώρα όπλων για να απαντήσει».
Η αρχισυντάκτρια του κρατικού τηλεοπτικού σταθμού RT, Margarita Simonyan, ανέφερε στη Guardian ότι «εάν κρίνουμε από το τι συμβαίνει και τι πρόκειται να συμβεί, αυτή η εβδομάδα σηματοδοτεί είτε την έναρξη της επικείμενης νίκης μας είτε την έναρξη ενός πυρηνικού πολέμου. Δεν μπορώ να δω καμία τρίτη επιλογή».
Εντούτοις, η στρατηγική του Κρεμλίνου φέρει μεγάλο ρίσκο. Για παράδειγμα, οι νέες προσαρτήσεις θα μπορούσαν να υπονομεύσουν περαιτέρω τον ρωσικό έλεγχο σε εδάφη όπως η Κριμαία, «επιβεβαιώνοντας» στην Ουκρανία και τη Δύση ότι εκτοξεύει απειλές κενού περιεχομένου. «Είναι λοιπόν η τελευταία απειλή ένα τελεσίγραφο για να σώσει τη Ρωσία από την ήττα; Ή μήπως η Ρωσία είναι έτοιμη να προχωρήσει μέχρι το τέλος;», διερωτάται ο Andrew Roth της Guardian για να απαντήσει ότι είναι και τα δύο πιθανά σενάρια. Αν η Ουκρανία και οι δυτικοί υποστηρικτές της φοβηθούν και κάνουν πίσω (κάτι που είναι απίθανο), ο Πούτιν θα βγει κερδισμένος. Αν δεν κάνουν πίσω όμως, το Κρεμλίνο θεωρεί ό,τι ακολουθεί, δεν θα είναι δικό του λάθος.
«Εάν το χαρτί της προσάρτησης του Κρεμλίνου αποτύχει να σταματήσει τις μάχες και την υποστήριξη προς την Ουκρανία, το Κρεμλίνο θα χρειαστεί να κλιμακώσει τις επιθέσεις για να δείξει ότι είναι σοβαρή. Αυτό σημαίνει κλιμάκωση που θα μπορούσε να έχει διαφορετική μορφή, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων πυραυλικών επιθέσεων σε ουκρανικές περιοχές και ενεργειακές υποδομές, κυβερνοεπιθέσεις και ασκήσεις για «επίδειξη» του πυρηνικού οπλοστασίου της.
Έτσι το διακύβευμα αυξάνεται. Η Δύση «πρέπει να υπενθυμίσει στη Ρωσία τους άτυπους κανόνες του πολέμου: ότι καμία πλευρά δεν θέλει να μετατρέψει αυτόν τον συμβατικό πόλεμο σε μια ευρύτερη αντιπαράθεση ΝΑΤΟ-Ρωσίας», έγραψαν οι Liana Fix και Michael Kimmage στο Foreign Affairs. «Μια πυρηνική κλιμάκωση θα παραβίαζε αυτούς τους κανόνες και θα μπορούσε να οδηγήσει σε εμπλοκή του ΝΑΤΟ. Θα ήταν εις βάρος όλων».
