Αισχροκέρδεια και κερδοσκοπικές συμπεριφορές κυριαρχούν στην ελληνική αγορά ενέργειας, ενώ η επιδοματική πολιτική είναι ανεπαρκής και δεν αντιμετωπίζει την ενεργειακή κρίση και τις δραματικές επιπτώσεις της ακραίας ακρίβειας σε όλους τους καταναλωτές.
Τα παραπάνω προκύπτουν από τη γνώμη της Πρωτοβουλίας για την Ενέργεια και την Ενεργειακή Κρίση που δημοσιοποίησε χθες η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ελλάδας (ΟΚΕ), η οποία μιλά για την ανάγκη άσκησης «μιας πιο ενεργού πολιτικής» στον τομέα της ενέργειας, με έμφαση στην επίτευξη αυτάρκειας, απεξάρτησης από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα, στη διαμόρφωση ενός διαφανούς συστήματος τιμολόγησης, εμπορίας και διάθεσης και στην προστασία των ευάλωτων στρωμάτων από τον κίνδυνο ενεργειακής φτώχειας.
Αντιμετώπιση αισχροκέρδειας και κερδοσκοπικών συμπεριφορών
Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα χαρακτηρίζει την ορθολογική και δίκαιη κατανομή των πόρων και επιβαρύνσεων στον τομέα ενέργειας, ειδικότερα στο σύστημα διάθεσης εμπορίας και τιμολόγησης.
Μάλιστα, «για την αποφυγή κερδοσκοπικών συμπεριφορών και τη διευκόλυνση των ευάλωτων νοικοκυριών» θεωρεί πως απαιτούνται:
- Μείωση ΦΠΑ για συγκεκριμένες αγορές ενέργειας και προϊόντων ενέργειας.
- Διαφάνεια και σταθερότητα στην τιμολόγηση των χρεώσεων προμήθειας ενέργειας.
- Καταπολέμηση της αισχροκέρδειας σε διάφορα τμήματα της αλυσίδας αξίας μέσω σύγχρονων εποπτικών υπηρεσιών και αξιοποίησης ψηφιακών μέσων.
- Παροχή δυνατότητας στις επιχειρήσεις για αποπληρωμή εκδοθέντων λογαριασμών με αυξημένες τιμές από παρόχους ρεύματος και αερίου, σε διάστημα έξι μηνών, για διευκόλυνση της ήδη επιβαρυμένης ρευστότητας των επιχειρήσεων.
- Αλλαγή του τρόπου τιμολόγησης του ρεύματος. Η εξάρτηση της τιμολόγησης από το κόστος του ακριβότερου παραγωγού δεν συναντάται πουθενά αλλού στην οικονομία, στρεβλώνει την αγορά και δημιουργεί υπερκέρδη στους παρόχους και φτωχοποίηση στους καταναλωτές. Πρέπει να γίνεται βάσει του γινομένου του ποσοστού συμμετοχής κάθε παραγωγού επί του κόστους παραγωγής του.
Ανεπαρκείς επιδοτήσεις και αδιαφάνεια για τα νοικοκυριά
Διαπιστώνεται ότι οι επιδοτήσεις μέρους του ενεργειακού κόστους των νοικοκυριών δεν έχουν αλλάξει δραματικά τη θέση της χώρας ως προς την τελική επιβάρυνσή τους, ενώ οι ενώσεις καταναλωτών έχουν επισημάνει την ανάγκη αλλαγής του τρόπου υπολογισμού και ενημέρωσης των πολιτών για τη διαμόρφωση τιμών και τις τελικές χρεώσεις. Παρά την προσωρινή κατάργηση της ρήτρας αναπροσαρμογής, σημειώνεται, παραμένει αδιαφανές το πλαίσιο χρεώσεων, καθώς «συναρτάται με οιωνεί υπολογισμούς και έναντι καταναλώσεις, ενώ μεταβάλλεται κάθε μήνα».
Για τα νοικοκυριά προτείνει σε βραχυ-μεσοπρόθεσμο ορίζοντα -εκτός στοχευμένων μέτρων ενεργειακής εξοικονόμησης- και εξειδικευμένα μέτρα εισοδηματικής ενίσχυσης:
- Παρακολούθηση δεικτών ενεργειακής φτώχειας για τη διαμόρφωση πολιτικών για τα ευάλωτα κοινωνικά στρώματα (π.χ., απουσία δείκτη για πολύτεκνες οικογένειες/κατηγορίες ασθενών λόγω ιδιαίτερων συνθηκών που διέπουν την αξιοπρεπή τους διαβίωση). Πρέπει να συμπεριληφθεί η δυνατότητα μελέτης επίπτωσης της ενεργειακής πολιτικής στη δημογραφική πολιτική και την πολιτική στήριξης οικογένειας/πολυτέκνων.
- Επιδότηση μετακίνησης με Μέσα Μαζικής Μεταφοράς.
- Σταθερές επιδοματικές ενισχύσεις σε μονογονεϊκές/πολυμελείς οικογένειες για την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών.
Στήριξη επιχειρήσεων και βιομηχανίας
Επιπλέον, στα άμεσα μέτρα που προτείνει η ΟΚΕ για τις μεσαίες επιχειρήσεις (μέσης τάσης) περιλαμβάνονται: προστασία από τη ΡΑΕ με παροχή δυνατότητας επιλογής τιμολογίου και σύναψης ειδικής τιμής, αναθεώρηση των χρεώσεων υπέρ ΑΠΕ, ΥΚΩ και ΕΤΜΕΑΡ, επιστροφή ΕΦΚ σε ρεύμα και αέριο, ενεργειακός συμψηφισμός και εικονικός, δημιουργία ενός τύπου αφορολόγητου αποθεματικού στις επιχειρήσεις, κάθε περιορισμός στη λειτουργία βιομηχανιών να συνοδεύεται από ειδική μέριμνα για μετριασμό των συνεπειών.
Για τη βιομηχανία εντάσεως ενέργειας (υψηλή τάση), μεταξύ άλλων, προτείνει:
- Αντιστάθμιση ενεργειακού κόστους με μορφή επιδότησης στο ρεύμα για συγκεκριμένο κάθε φορά διάστημα τριμήνου (που θα ανανεώνεται αν απαιτείται) με σκοπό την επίτευξη μέγιστης τιμής κόστους ενέργειας για τη βιομηχανία, αλλά και επιδότηση 20 ευρώ/μεγαβατώρα στο κόστος αερίου για το 2023.
- Εξαίρεση των διμερών συμβάσεων αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας από τα ανώτατα όρια εσόδων (πλαφόν) αγοράς.
Έκρηξη τιμών και προβλήματα στις αγορές
Συγχρόνως, σε ρήγμα στην οικονομία από τις δυσθεώρητες τιμές ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου το 2022 αναφέρεται σχετική ανάλυση του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ).
Ειδικότερα, η μέση τιμή εκκαθάρισης της αγοράς αυξήθηκε 141% έναντι του 2021, ενώ η μεσοσταθμική τιμή εισαγωγής φυσικού αερίου αυξήθηκε κατά 148%. Οι τιμές σε ρεύμα και αέριο σχεδόν πενταπλασιάστηκαν έναντι του 2018.
Υπογραμμίζει το τεράστιο κόστος των επιδοτήσεων (8,2 δισ.), που «κάλυψε και τις δομικές αδυναμίες της εγχώριας αγοράς ηλεκτρισμού», με την ελληνική χονδρεμπορική από τις ακριβότερες της Ευρώπης, ενώ η Ελλάδα κατέγραψε τη μεγαλύτερη, πανευρωπαϊκά, πτώση ζήτησης ηλεκτρισμού στο τέταρτο τρίμηνο: 13% (2,5% τα τρία πρώτα τρίμηνα), με μέσο όρο 8% στην Ε.Ε.
Η αύξηση των εισαγωγών ρεύματος (5,52%) δημιουργεί τάσεις εξάρτησης, επιβαρύνει τα οικονομικά του συστήματος και συμβάλλει στην άνοδο τιμής κατά το ΙΕΝΕ. Όταν το ρεύμα είναι ακριβότερο στην Ελλάδα και φθηνότερο στις γειτονικές χώρες, σημειώνει, τότε μειώνεται η εγχώρια παραγωγή και αυξάνονται οι εισαγωγές, «χωρίς να καταβάλλεται ιδιαίτερη προσπάθεια για μείωση του εγχώριου κόστους παραγωγής».
Για τη μεταβολή στο ενεργειακό μείγμα ηλεκτροπαραγωγής τονίζεται η αύξηση μεν των ΑΠΕ (34%), όμως για πρώτη φορά πέρσι περικόπηκε η έγχυση ενέργειάς τους λόγω αδυναμίας απορρόφησης από το δίκτυο. Ταυτόχρονα, ο εξαγγελθείς διπλασιασµός της ηλεκτροπαραγωγής από λιγνίτη το 2022 «αποδείχθηκε μη επιτεύξιμος στόχος, με αντιστοίχως αµελητέα συνεισφορά στη συγκράτηση των τιµών» (11% στο μείγμα το 2022, από 9% το 2021) λόγω ανεπάρκειας καυσίμου, ενώ η ΔΕΗ «απέφευγε να χρησιμοποιήσει λιγνίτη για να µην εκλείψει σε περίπτωση βαρυχειµωνιάς»…
