Τελικά η επιστροφή Νετανιάχου στην πρωθυπουργία του Ισραήλ σηματοδότησε και την δυναμική επιστροφή του κράτους της Ανατολικής Μεσογείου στο μεγάλο ενεργειακό αγωγό του East Med που ενδιαφέρει ιδιαίτερα την Ελλάδα.
Υπενθυμίζουμε ότι πριν από 14 μήνες το μεγαλεπήβολο έργο είχε χαρακτηριστεί ως «κλινικά νεκρό» αφού η αμερικανική πλευρά είχε ανακοινώσει ότι δεν στηρίζει πλέον το σχέδιο, η προηγούμενη ισραηλινή κυβέρνηση μάλλον αδιαφορούσε και η Ιταλία βρισκόταν σε φάση πολιτικής μετάβασης.
Η ισραηλινή επιστροφή, όπως έγινε γνωστό από διπλωματικούς κύκλους, διαμηνύθηκε από τον υπ. Εξωτερικών της χώρας Ελι Κοέν στον ομόλογο του Νίκο Δένδια κατά τη μεταξύ τους συνάντηση.
Το ισραηλινό ενδιαφέρον συνδυάζεται πλέον με την πολιτική της νέας κυβέρνησης της Ιταλίας, υπό τη Τζόρτζια Μελόνι.
Η Ιταλία ήταν, μέχρι πριν την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, αρνητική απέναντι στο έργο, τώρα όμως άλλαξε γνώμη.
Στη σημασία του East Med αναφέρθηκε πριν από δύο εβδομάδες από το βήμα της Συνέλευσης της Εθνικής Ένωσης Ιταλικών Επιχειρήσεων Φυσικού Αερίου Proxigas, ο Νίκολα Μόντι, CEO της Edison.
Οι Ιταλοί ελέγχουν από κοινού με τη ΔΕΠΑ (50%-50%), την εταιρεία IGI Poseidon, η οποία προωθεί το έργο.
Εκτός του επικεφαλής της Edison, την ίδια θέση επανέλαβε και ο Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Ιταλικής Βουλής και ηγετικό στέλεχος της Λέγκα, Πάολο Φορμεντίνι.
Έρχεται ο Μπλίνκεν -Τι θα κάνουν οι ΗΠΑ;
Στην Αθήνα φτάνει ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Αντόνι Μπλίνκεν στις 20-21 Φεβρουαρίου. Συνεπώς και μετά και την αναβίωση του ισραηλινού και ιταλικού ενδιαφέροντος, θα συζητηθεί με τον Αμερικανό ΥΠΕΞ, η μελλοντική στάση των ΗΠΑ για το έργο. Η Αθήνα έχοντας πλέον και τη στήριξη από Ισραήλ και Ιταλία θα επιχειρήσει να μεταπείσει τον Αμερικανό ΥΠΕΞ που είχε ξεκαθαρίσει πριν 14 μήνες ότι δεν υποστηρίζει την ανάπτυξη του αγωγού, λέγοντας ότι πρόκειται για ένα αμιγώς θεωρητικό σχέδιο, αλλά και για γεωπολιτικούς λόγους.
Το ΥΠΕΞ των ΗΠΑ χαρακτήριζε μεν τις τουρκικές παρενοχλήσεις σε ερευνητικά σκάφη ως «απαράδεκτη και προκλητική ενέργεια», εντούτοις φρόντιζε να κρατήσει αποστάσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές, εκφράζοντας την απορία για ποιο λόγο το ερευνητικό πλοίο επιχείρησε αυτές τις δραστηριότητες «όταν οι κυβερνήσεις της περιοχής φαίνεται να αντιλαμβάνονται πως αυτό το σχέδιο αγωγού δεν είναι οικονομικά βιώσιμο».
Για το ενεργειακό σκέλος, η αμερικανική πλευρά ανέφερε ότι η απόφασή της να πάψει να στηρίζει τον East Med συνδέεται με τη προσπάθεια να μειωθεί κατά 1,5 βαθμό Κελσίου η θερμοκρασία του πλανήτη, όπως συμφωνήθηκε μετά την COP-26.
Ήταν η εποχή, ένα μήνα πριν το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, όπου η κρατούσα άποψη στην αμερικανική αλλά και τη παγκόσμια πολιτική σκηνή ήταν πως πρέπει ο πλανήτης να εγκαταλείψει τάχιστα τις νέες επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα, στρεφόμενος αποκλειστικά στις ΑΠΕ.
Αλλά ο πόλεμος στην Ουκρανία έβαλε σε άλλη πλατφόρμα την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και ειδικά στην περίπτωση του East Med, καθοριστικό ρόλο έπαιξε και η αλλαγή των κυβερνήσεων σε Ισραήλ και Ιταλία.
Οι νέες συνθήκες και τα χαρακτηριστικά του αγωγού
Η νέα συγκυρία σηματοδοτείται από το ότι ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπένζαμιν Νετανιάχου, έδωσε επίσημα όπως ήδη αναφέραμε, εντολή στον επικεφαλής στου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ να δρομολογήσει μια τριμερή συνάντηση των ηγετών της Ελλάδας του Ισραήλ και της Κύπρου για το ενεργειακό.
Θα δούμε όμως τώρα εάν θα μεταβληθεί και η θέση των Αμερικανών, με την επίσκεψη του Αμερικανού ΥΠΕΞ Αντόνι Μπλίνκεν στην Αθήνα.
Η Ευρώπη πλέον αναζητά εναλλακτικές πηγές φυσικού αερίου και μεγάλες αμερικανικές εταιρείες, όπως η Exxon Mobil νότια της Κρήτης, έχουν εμπλακεί στην αναζήτηση υδρογονανθράκων στην Αν. Μεσόγειο, το έργο φαίνεται ότι αποκτά ένα νέο βάρος μας λέει κορυφαίος Έλληνας διπλωμάτης που ασχολείται με το θέμα και αναλύει: η γεωπολιτική συγκυρία, αλλά και οι δύσκολες σχέσεις της νέας ισραηλινής κυβέρνησης Νετανιάχου με τη Τουρκία, ευνοούν την επαναφορά του σχεδίου στο προσκήνιο, με το Τελ Αβίβ να επιδιώκει μια δυναμική επανεμφάνιση στο ενεργειακό πόκερ της Αν. Μεσογείου. Η ισραηλινή πλευρά γνωρίζει ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει με τη μεταφορά του αερίου με αγωγό μέσω Τουρκίας ή με τη πώλησή του αποκλειστικά στην ευρύτερη περιοχή της Μ. Ανατολής.
Ο αγωγός East Med θεωρείται το πιο προωθημένο και ώριμο σχέδιο, με χρηματοδοτημένες τεχνικές μελέτες από ευρωπαϊκά ταμεία, το οποίο παραμένει ενταγμένο στα ευρωπαϊκά Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος (Projects of Common Interest- PCI).
Είναι σίγουρα πολύπλοκο έργο, μήκους 2.000 χιλιομέτρων, εκ των οποίων 1.400 και πλέον υποθαλάσσια, που σχεδιάστηκε για να συνδέσει το Ισραήλ, την Κύπρο και την Ελλάδα, φτάνοντας έως την Ιταλία, μέσω του αγωγού Ποσειδών, μήκους 210 χλμ.
Στους σχεδιασμούς για την εξαγωγή ισραηλινού αερίου προς τις ευρωπαϊκές εταιρείες εντάσσονται και οι προσπάθειες της Energean.
Η εταιρεία έχει ανακαλύψει στην θάλασσα του Ισραήλ νέες ποσότητες που πλησιάζουν τα 70 δισεκ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και μέσα στο πρώτο εξάμηνο αναμένεται να παρουσιάσει αναλυτικό σχέδιο ανάπτυξής τους, με επικρατέστερο σενάριο την εξαγωγή προς την Κύπρο και ενδεχόμενη υγροποίηση για περαιτέρω εξαγωγή προς τις ευρωπαϊκές αγορές. Στο παρελθόν η Energean είχε υπογράψει και επιστολή πρόθεσης με την ΔΕΠΑ για προμήθεια έως 2 δισεκ. κ.μ. ετησίως μέσω του East Med.
H σκληρή γεωπολιτική σκακιέρα της περιοχής
Στη μεγάλη γεωπολιτική σκακιέρα της περιοχής, που σημαδεύεται από τις λεπτές ισορροπίες δύο παραδοσιακών φίλων (ΗΠΑ-Ισραήλ) μια ιρανοαμερικανική προσέγγιση μοιάζει απίθανη έως το τέλος της παρούσας θητείας Μπάιντεν, οπότε και δεν υπάρχει θέμα ρήξης στις σχέσεις Ουάσιγκτον – Τελ Αβίβ ανάλογης με αυτήν της περιόδου 2015-2016. Αυτό απελευθερώνει τον Νετανιάχου από την ανάγκη σύμπλευσης με τις επιλογές των ΗΠΑ σε άλλα δευτερεύουσας σημασίας για το Ισραήλ περιφερειακά θέματα.
Η ισραηλινή αυτονόμηση θα έχει επιπτώσεις όμως στην πρόσφατη συμφωνία Ισραήλ – Λιβάνου. Η αντίθεση του Νετανιάχου στη συμφωνία (την χαρακτήρισε ως «υπερβολικά ετεροβαρή» έναντι της Χεζμπολάχ) δεν προέκυψε κατά την τελική στροφή της προεκλογικής περιόδου, αλλά σηματοδοτήθηκε ήδη από τα τέλη Σεπτεμβρίου μέσα από την παραίτηση του επικεφαλής διαπραγματευτή της ισραηλινής κυβέρνησης και γενικού διευθυντή –επί Νετανιάχου– του ισραηλινού υπουργείου Ενέργειας, Εχούντ Αντίρι.
Ο Νετανιάχου έχει καταγγείλει τη συμφωνία και επί της ουσίας αλλά και επί της αρχής, καθώς δεν εγκρίθηκε από την ισραηλινή Βουλή, ενώ ο ηγέτης του Likud έκρινε ότι το θέμα θα έπρεπε να τεθεί και σε δημοψήφισμα, λέγοντας ότι δεν τη θεωρεί ως νομικά δεσμευτική για την κυβέρνησή του.
Ουσιαστικά ο Νετανιάχου προανήγγειλε την καταγγελία της συμφωνίας, κάτι που εάν τελικά συμβεί ίσως να καταστήσει την ισραηλινή θέση πολύ πιο δύσκαμπτη στο θέμα καταμερισμού των ποσοτήτων φυσικού αερίου στο πεδίο Αφροδίτη/ishai, παρατείνοντας μια εκκρεμότητα που συντηρείται εδώ και πάνω από μια δεκαετία.
Η επίλυση αυτής της διαφοράς αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη του πεδίου Αφροδίτη, καθώς μέρος των εσόδων από την ανάπτυξη του κοιτάσματος θα πρέπει, κατά την άποψη του Τελ Αβίβ (αλλά και της Λευκωσίας), να αποδοθεί στην ισραηλινή πλευρά. Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει ακόμη συμφωνία για το ποσοστό κατανομής αυτών των θεωρητικών κερδών.
Η επιστροφή του Νετανιάχου θα ξαναδώσει πνοή στον αγωγό Eastmed εξετάζοντας τις εναλλακτικές προτάσεις για την υλοποίησή του, ενώ είναι πολύ πιο πιθανή η στήριξη της ισραηλινής κυβέρνησης στην πρόταση της Energean για την εξαγωγή από το Karish North έως 4 δις κ.μ στην Κύπρο μέσω αγωγού.
Ο αγωγός αυτός, που περνάει μέσα από θαλασσοτεμάχια που κατά την άποψη της Τουρκίας «ανήκουν» στο ψευδοκράτος, θα μεταφέρει αέριο προς υγροποίηση και εξαγωγή μέσα από ένα πλωτό τερματικό το οποίο θα τοποθετηθεί μόνιμα έξω από το λιμάνι του Βασιλικού.
Αν και οικονομικά βιώσιμο το έργο, χωρίς την προστασία του Ισραήλ θα παραπεμφθεί οριστικά στις καλένδες, διευρύνοντας το απόλυτο μονοπώλιο της Αιγύπτου επί του συνόλου σχεδόν των εξαγωγικών ροών φυσικού αερίου της περιοχής. Ακόμη πιο σημαντική θα μπορούσε να είναι η ώθηση που η επιστροφή Νετανιάχου μπορεί να δώσει στο έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Euroasia, το ισραηλινό τμήμα της οποίας παραμένει σε εξαιρετικά πρώιμο στάδιο.
Το ευτυχές για την Ελλάδα τέλος είναι το γεγονός ότι ο νέος Ισραηλινός πρωθυπουργός δεν φαίνεται αυτή τη στιγμή να έχει καμία ιδιαίτερη διάθεση να επιδιώξει μια επαναπροσέγγιση με την Αγκυρα κατά τον επιτακτικό και σχετικά άτσαλο τρόπο με τον οποίο κινείτο η κυβέρνηση Λαπίντ τους τελευταίους μήνες της θητείας της.
