Του Μιχάλη Ψύλου
Σε λίγες ώρες το 2023 θα είναι παρελθόν και θα αντικατασταθεί από ένα δύσκολο 2024. Η ουσία είναι ότι η χρονιά που πέρασε δεν ήταν μια καλή χρονιά για τον κόσμο. Από τη μία, ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία μετά τη ρωσική εισβολή. Θα κλείσει δυο χρόνια σε λιγότερο από δυο μήνες και δεν φαίνεται ένα τέλος στα δεινά που προκαλεί. Σε αυτό προστίθεται ένας βίαιος πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας με αμέτρητα θύματα μεταξύ των αμάχων.
Δεδομένης της τρέχουσας κατάστασης, δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι η αιματοχυσία θα τελειώσει σύντομα τον επόμενο χρόνο. Όπως δείχνουν μάλιστα και οι επιθέσεις εναντίον εμπορικών πλοίων στην Ερυθρά Θάλασσα από τους αντάρτες Χούθι, ο κίνδυνος επέκτασης του πολέμου Γάζα σε άλλες χώρες δεν έχει αποφευχθεί. Οι γεωπολιτικές εντάσεις μεταξύ των ολοένα και πιο εχθρικών μπλοκ είναι απίθανο να μειωθούν διαφορετικά – το αντίθετο είναι πιο πιθανό.
Κρίσιμες εκλογές σε πολλές χώρες τη νέα χρονιά, θα μπορούσαν επίσης να δημιουργήσουν ένταση – με όλη τη σημασία της λέξης: Η δύσκολη εκλογική χρονιά ξεκινά τον Ιανουάριο στην Ταϊβάν, την οποία διεκδικεί η Κίνα και θεωρεί ότι τέτοιες εκλογές από μόνες τους είναι πρόκληση. Όμως καμία εκλογή δεν θα έχει τόση σημασία για τον κόσμο όσο αυτή για την ανάδειξη του προέδρου των ΗΠΑ, τον Νοέμβριο.
Αν δεν συμβεί άλλο θαύμα, ο Ντόναλντ Τραμπ είναι πιθανό να αναδειχθεί νικητής. Τα αυξανόμενα νομικά εμπόδια που αντιμετωπίζει είναι απίθανο να τον βλάψουν πολιτικά. Αντίθετα, τον καθιστούν «μάρτυρα» στα μάτια πολλών Αμερικανών. Ο Τραμπ δεν έκρυψε ποτέ ότι δεν πιστεύει στη δίκαιη διεθνή συνεργασία και σε ισότιμους κανόνες για όλους. Ο Τραμπ είναι πιο επικίνδυνος γιατί δεν πιστεύει στους δημοκρατικούς θεσμούς ακόμη και στη χώρα του και επιδιώκει τη συνεργασία με δικτάτορες, διεθνώς.
Τι γίνεται με την Ευρώπη;
Η Γηραιά Ήπειρος είναι πολύ αδύναμη και πολύ εξαρτημένη από τις ΗΠΑ για να αναλάβει τον δικό της διεθνή ηγετικό ρόλο. Στρατιωτικά, η αδυναμία της Ευρώπης αποδείχθηκε με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Μόνο οι Αμερικανοί μπόρεσαν να αποτελέσουν αξιόπιστη απειλή για τη Ρωσία σε περίπτωση επιθέσεων σε άλλες χώρες.
Πολιτικά, δεν κατέστη ποτέ δυνατό να εξελιχθεί η Ε.Ε. σε ένα βιώσιμο ενωμένο μπλοκ, και οικονομικά οι Ευρωπαίοι υστερούν επίσης σαφώς έναντι των Αμερικανών. Η Γερμανία, η κορυφαία οικονομική δύναμη της ΕΕ, βρίσκεται σε μόνιμη κρίση από την οποία η χώρα δεν έχει βρει ακόμη διέξοδο.
Με τις ευρωεκλογές του Ιουνίου να μπαίνουν πλέον στην τελική ευθεία, πολλοί εκφράζουν φόβους για μια μεγάλη άνοδο της άκρας δεξιάς που θα διχάσει ακόμη περισσότερο την Ευρώπη.
Οι τεχνολογικές εξελίξεις είναι επίσης πιθανό να γίνουν πιο αισθητές στην προσωπική και επαγγελματική ζωή πολλών το νέο έτος. Όποιος έχει δουλέψει ποτέ με εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης γνωρίζει ποιες μεγάλες δυνατότητες κρύβονται εδώ και ότι αυτό το δυναμικό μπορεί να εφαρμοστεί πιο γρήγορα από τις προηγούμενες τεχνολογίες.
Αυτό δημιουργεί νέες ευκαιρίες για όλους μας και μπορεί να μας βοηθήσει και να μας προωθήσει ως κοινωνία με πολλούς τρόπους. Χρειαζόμαστε νέες τεχνολογίες μόνο και μόνο για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή. Ταυτόχρονα, η τεχνητή νοημοσύνη δικαίως προκαλεί φόβους για επαγγέλματα που θα χαθούν και για απώλεια θέσεων εργασίας, καθώς και ανησυχίες για διάφορες εξελίξεις που μπορούν να αποτελέσουν κίνδυνο για την ανθρωπότητα. Το μέλλον δυστυχώς δεν υποστηρίζεται από μια θετική ιδεολογία ή ελπίδα. Είναι μάλλον η αποθήκη όσων έχουν γίνει πολιτικά, γεωπολιτικά, οικονομικά, τεχνολογικά και κλιματικά. Αυτό που φαίνεται να ανοίγει, το 2024 και μετά, είναι μια εποχή προγραμματισμένων καταστροφών και αναταραχών στον χρόνο.
Διαβάστε οπωσδήποτε: Τα απίστευτα ρεκόρ του 2023
Υβριδικοί πόλεμοι
Ο πολυπολικός κόσμος, σε αντίθεση με ό,τι προβλέπουν ορισμένοι, αποδεικνύεται ότι είναι ένας όλο και πιο συγκρουσιακός κόσμος, ένα είδος επανέκδοσης της ιστορίας του 19ου αιώνα που καθόρισε άμεσα τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το σύστημα διεθνούς δικαίου, όπως γεννήθηκε μετά την τραγωδία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, γίνεται όλο και λιγότερο αποτελεσματικό. Καταρρέει μπροστά στα χτυπήματα των παγκόσμιων και περιφερειακών δυνάμεων που επιδιώκουν τους επεκτατικούς στόχους τους, χρησιμοποιώντας όλα τα εργαλεία που έχουν στην κατοχή τους: από καταναγκαστικές μεθόδους μέχρι ανοιχτές συγκρούσεις, περνώντας από αυτή την τεράστια γκρίζα περιοχή των Υβριδικών πολέμων.
Σήμερα, έχουμε μπροστά μας τις εικόνες του πολέμου στην Ουκρανία και της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή, που εξαπλώθηκαν σχεδόν αμέσως σε άλλους παράγοντες, αν και χωρίς την κλιμάκωση που προβλέπει ένας κλασικός πόλεμος.
Η επίθεση στην Ουκρανία τη νύχτα μεταξύ 28 και 29 Δεκεμβρίου, που πραγματοποιήθηκε με μεγάλο αριθμό drones και πυραύλων και πραγματοποιήθηκε σε αντίποινα για τη βύθιση του αποβατικού πλοίου «Novocherkassk» στο λιμάνι Φεοντόσια της Κριμαίας, δείχνει ότι η Ρωσία δεν είναι σε καμία περίπτωση μια χώρα στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Αντίθετα, ακριβώς λόγω της ικανότητάς της να προσαρμοστεί στις κυρώσεις, η Μόσχα θα μπορέσει να διατηρήσει τον πόλεμο για πολύ καιρό ακόμη. Και ο χρόνος είναι με το μέρος του Πούτιν, που αναμένεται να γιορτάσει μια νέα επταετή προεδρική θητεία στις εκλογές του Μαρτίου.
Περιοχές χωρίς Ειρήνη
Αλλά η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση και αυτή στην Ουκρανία δεν είναι οι μόνες που θα καθιστούν ασταθή τον κόσμο και τη νέα χρονιά. Στις παρυφές της Ευρώπης, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, παρά την αρμενική ήττα, παραμένει μια περιοχή κρίσης που μπορεί εύκολα να επιδεινωθεί εάν το Αζερμπαϊτζάν αποφασίσει να συνεχίσει την εισβολή στην Αρμενία.
Οι συγκρούσεις μεταξύ των Κούρδων και της Τουρκίας συνεχίστηκαν μετά τον τερματισμό της εκεχειρίας από το PKK τον Ιούνιο. Ως εκ τούτου, οι τουρκικές δυνάμεις επανέλαβαν μια σειρά επιχειρήσεων στο βόρειο Ιράκ, πλήττοντας κυρίως περιοχές κατά μήκος των συνόρων αλλά και βαθιά στο ιρακινό Κουρδιστάν.
Η αστάθεια στη Μέση Ανατολή είναι γνωστή, με τη σύγκρουση στη Συρία να συνεχίζεται, να επιδεινώνεται από τα πρόσφατα γεγονότα στη Γάζα και με φιλοσιιτικές πολιτοφυλακές που δραστηριοποιούνται στο Ιράκ για να χτυπήσουν στόχους των ΗΠΑ και του δυτικού συνασπισμού.
Η Λιβύη συνεχίζει να βασανίζεται από τον εμφύλιο πόλεμο, ενώ το Σαχέλ βασανίζεται από πραξικοπήματα και ισλαμική βία, με επικίνδυνη κλιμάκωση σε γειτονικές χώρες και άμεσες επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή ασφάλεια όχι μόνο όσον αφορά τη μετανάστευση.
Προχωρώντας προς το Κέρας της Αφρικής, και εδώ ο αγώνας ενάντια στις πολιτοφυλακές του ισλαμικού ριζοσπαστισμού ( Σομαλία) και των δυνάμεων εθνικής ανεξαρτησίας ( Αιθιοπία ) είναι ένας παράγοντας διάχυτης αστάθειας.
Διασχίζοντας αυτόν τον βραχίονα της θάλασσας που περικλείεται στο στενό του Μπαμπ ελ-Μαντέμπ, φτάνουμε στην Υεμένη,όπου μια εμφύλια σύγκρουση συνεχίζεται εδώ και χρόνια με το μακρύ χέρι της Τεχεράνης να υποστηρίζει τους αντάρτες Χούθι, οι οποίοι παίρνουν ενεργό μέρος στη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή στοχεύοντας τη ναυσιπλοία στην Ερυθρά Θάλασσα για να ασκήσουν πίεση στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Δύση, σε ένα πολύ επικίνδυνο παιχνίδι που θα μπορούσε να στραφεί εναντίον τους.
Η Κεντρική Ασία βράζει
Πολλοί φοβούνται ότι στη νέα χρονιά θα ξεσπάσει κατευθείαν αντιπαράθεση μεταξύ του Ιράν και των Ηνωμένων Πολιτειών.
Δεν μπορούμε και δεν πρέπει να ξεχνάμε το Αφγανιστάν, όπου η επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία δεν μείωσε τη βία, λόγω του ανταγωνισμού μεταξύ των ισλαμικών εξτρεμιστικών ομάδων που δραστηριοποιούνται στη χώρα. Η αστάθεια στην Καμπούλ μας φέρνει απευθείας στο γειτονικό Πακιστάν , το οποίο συνεχίζει την εδαφική διαμάχη με την Ινδία για το Κασμίρ. Μια διαμάχη που θα μπορούσε εύκολα να εξελιχθεί σε ανοιχτή σύγκρουση.
Παραμένοντας ακόμα στη «στέγη του κόσμου», η Ινδία και η Κίνα έχουν συνοριακές διαφορές που επηρεάζουν πάντα το Κασμίρ αλλά και μια πιο ανατολική περιοχή, το Αρουνάτσαλ Πραντές. Οι δύο ασιατικοί γίγαντες ήρθαν πολύ κοντά σε σύγκρουση το 2020 και από τότε η ένταση δεν έχει μειωθεί ποτέ, ακόμη κι αν το status quo έχει παγώσει . Ωστόσο, το Πεκίνο εξοπλίζει τα νότια σύνορά του, χτίζοντας βάσεις διπλής χρήσης και υποδομές που ανησυχούν το Νέο Δελχί, το οποίο απάντησε μετακινώντας ορισμένες μονάδες του στρατού του στα βόρεια της χώρας.
Συνεχίζοντας το ταξίδι μας στην αστάθεια, υπάρχει πάντα η δυναμική της Θάλασσας της Νότιας Κίνας – θεάτρου σύγκρουσης μεταξύ της Κίνας, που διεκδικεί την κυριαρχία για τα δικά της συμφέροντα, των άλλων παράκτιων κρατών και των ΗΠΑ.
Η Ταϊβάν αισθάνεται ολοένα και περισσότερο περικυκλωμένη από τον κινεζικό Δράκο. Παραμένοντας στον Ανατολικό Ειρηνικό, η Βόρεια Κορέα έσπασε οριστικά το μορατόριουμ που προκάλεσε η ίδια, με τη συνεχή εκτόξευση βαλλιστικών πυραύλων και με τον ηγέτη της, Κιμ Γιονγκ Ουν να διατάζει τις ένοπλες δυνάμεις του να είναι έτοιμες για πόλεμο. Αυτό το παιχνίδι είναι πλέον γνωστό: Η Πιονγκγιάνγκ ανεβάζει τον τόνο της διπλωματικής σύγκρουσης για να προσπαθήσει να αποσπάσει παραχωρήσεις σχετικά με τις διεθνείς κυρώσεις που τη στραγγαλίζουν
Νοτιοαμερικανικός εθνικισμός
Ολοκληρώνουμε την περιήγησή μας στον ασταθή κόσμο του 2024 με τη Βενεζουέλα : Ο Πρόεδρος Νικολάς Μαδούρο άνοιξε στην πραγματικότητα ένα νέο μέτωπο κρίσης διεκδικώντας την κυριαρχία σε μια περιοχή της Γουιάνας, το πλούσιο σε πετρέλαιο, Εσεκίμπο. Η Βραζιλία τέθηκε σε κατάσταση συναγερμού και μετέφερε στρατεύματα στα σύνορα, για να στείλει ένα ισχυρό σήμα στο Καράκας.
Δυστυχώς, η μετάβαση του κόσμου προς μια πολυπολική δομή, έφερε μαζί της εκτεταμένη, διάχυτη και αυξανόμενη αστάθεια. Η παγκοσμιοποίηση, η οποία έχει γίνει μια μη αναστρέψιμη διαδικασία, έχει δημιουργήσει κέντρα οικονομικής ισχύος έξω από τα κλασικά γνωστά. Στο πλαίσιο αυτό, έχει φέρει μαζί της προβλήματα που σχετίζονται με την εκμετάλλευση νέων πόρων για την πράσινη οικονομία και κινδύνους για την ασφάλεια της εφοδιαστικής αλυσίδας προμήθεια αγαθών και πρώτων υλών.
Οι πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις, οι οποίες έχουν γίνει πιο προσιτές ως συνέπεια της εξάπλωσης νέων οικονομικών κέντρων και λόγω της ίδιας της φύσης τους, επέτρεψαν σε ορισμένες χώρες να αλλάξουν τη διεθνή πολιτική τους στάση με το να γίνουν πιο διεκδικητικές.
Φυσικά, ακόμα κι αν οι προοπτικές για το νέο έτος δεν είναι γενικά πολύ ενθαρρυντικές μετά από ένα δύσκολο 2023, η εμπειρία δείχνει ότι τα πράγματα μπορούν ξαφνικά να βελτιωθούν. Και να εμφανισθούν ευκαιρίες που κανείς δεν θα περίμενε. Για όλους μας- και σε εσάς, ό,τι καλύτερο για τη νέα χρονιά.
