Του Μιχάλη Ψύλου
«Πλήρωσα 10 ευρώ σε έναν δουλέμπορο για να ανέβω στο κατάστρωμα από το αμπάρι. Ηθελα να πάρω μια ανάσα και έτσι γλύτωσα»: Συγκλονιστική η μαρτυρία στην ιταλική La Repubblica ενός νεαρού Αφρικανού που σώθηκε στο ναυάγιο του αλιευτικού που βυθίστηκε στην Πύλο: Γλύτωσε με 10 ευρώ.
Δεν είχαν την ίδια τύχη οι υπόλοιποι 400, 500, εκατοντάδες που βυθίστηκαν μαζί με το δουλεμπορικό στην θαλάσσια άβυσσο της Πύλου. Και ας είχαν πληρώσει 6.000 ως 9.000 ευρώ ο καθένας στους διακινητές για να διασχίσουν τη Μεσόγειο.
Συχνά αναρωτιέται κανείς πόσα κερδίζουν οι λαθρέμποροι για κάθε οργανωμένο ταξίδι, για κάθε αιματοβαμμένη ξεφούσκωτη ή σάπια βάρκα γεμάτη απελπισμένα ανθρώπινα όντα, που αποχαιρέτησαν μια νύχτα την αφρικανική ακτή με την ελπίδα να φτάσουν στην Ευρώπη;
Πηγές της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες λένε στη «Ναυτεμπορική» ότι τα νούμερα ποικίλλουν σημαντικά, ανάλογα με τις διαδρομές, το μέγεθος του πλοίου και το κόστος της δωροδοκίας στους άνδρες της ακτοφυλακής των βορειο-αφρικανικών κρατών. Στη δυτική Λιβυκή πόλη Ζουάουρα, που είναι μόλις 60 χιλιόμετρα από την Τυνησία, αποδείχθηκε ότι ένας από τους μεγαλύτερους λαθρέμπορους της περιοχής ήταν Λίβυος αστυνομικός.
Στη δυτική Λιβύη για παράδειγμα, που ελέγχεται από την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση της χώρας, οι δουλέμποροι εισπράττουν από 800 έως 1500 ευρώ ανά επιβάτη. Τα έξοδά τους; Το άθλιο σκάφος, που θα κάνει μονή διαδρομή, και τη δωροδοκία της λεγόμενης λιβυκής ακτοφυλακής. Ένα κόστος που δεν ξεπερνά ποτέ τις 5.000 ευρώ. Όλα τα άλλα είναι κέρδος. Για 100 πρόσφυγες που επιβιβάζονται σε μια λέμβο, τα έσοδα των δουλεμπόρων είναι από 80-150.000 ευρώ. Σε κάποια ξύλινα σκάφη ανεβαίνουν ακόμη και 200 άτομα και οι διακινητές κερδίζουν από 200 έως 300.000 ευρώ.
Πιο «επικερδής» η ανατολική Λιβύη
Στην νέα δουλεμπορική διαδρομή που έχει ανοίξει στην ανατολική Λιβύη, βλέπει κανείς ακόμη μεγαλύτερα σκάφη, που στριμώχνονται έως και 600 ψυχές πάνω τους. Ένα τέτοιο ταξίδι φέρνει πάνω από μισό εκατομμύριο στα ταμεία των λαθρεμπόρων. Μερικές φορές πολύ περισσότερα: οι λίγοι επιζώντες του τραγικού ναυαγίου της Πύλου κατέθεσαν ότι έφυγαν από το Τομπρούκ και πλήρωσαν μεταξύ από 6.000-9.000 ευρώ το άτομο. Όταν γίνεται λόγος για 750 άτομα στο πλοίο, σημαίνει ότι κέρδος τουλάχιστον 3 εκατ. ευρώ.
Στη Λιβύη, οι λαθρέμποροι δωροδοκούν την ακτοφυλακή στο λιμάνι αναχώρησης, το σκάφος σαλπάρει ειρηνικά τη νύχτα, τα αεροπλάνα της Frontex το εντοπίζουν το επόμενο πρωί στα διεθνή ύδατα. Ενημερώνεται η λεγόμενη λιβυκή ακτοφυλακή στέλνει σχεδόν πάντα διαφορετικό περιπολικό από αυτό που δωροδοκήθηκε.
Στη διακίνηση προσφύγων παίζει ρόλο και η Τυνησία. Στο παρελθόν, η Τύνιδα περιόριζε τις αναχωρήσεις μη Τυνήσιων μεταναστών, τα σκάφη της ήταν ελαφρά φορτωμένα και ως επί το πλείστον μετέφεραν Τυνήσιους πρόσφυγες. Το 2022 η τάση αντιστράφηκε: από τους 32.000 μετανάστες που έφτασαν στην Ιταλία, μόνο 18.000 ήταν Τυνήσιοι. Στις αρχές του 2023, η Τυνησία άνοιξε την «αγορά» της σε όλους τους μετανάστες. Η φυλετική δίωξη αλλοδαπών και το αυταρχικό καθεστώς του Τυνήσιου Προέδρου Καίς Σαγέντ, οδήγησε χιλιάδες ανθρώπους να προσπαθούν να φύγουν από τη χώρα. Σε ένα Σαββατοκύριακο του Μαρτίου 2023, η τυνησιακή ακτοφυλακή συνέλαβε 2.034 άτομα σε 30 διαφορετικά σκάφη στη θάλασσα: 2.025 ήταν μετανάστες από την υπο-Σαχάρια Αφρική και μόνο 9 Τυνήσιοι. Οι «τιμές» στην Τυνησία έχουν επίσης μειωθεί: από τρεις ή πέντε χιλιάδες ευρώ πριν από τρία χρόνια ,έχουν πέσει πρόσφατα σε κάτι περισσότερο από 1.000 ευρώ το άτομο.
Συμφωνίες με τους δουλέμπορους
Ο λόγος για αυτήν την αντιστροφή της τάσης είναι άγνωστος προς το παρόν, αλλά η εμπειρία της Λιβύης μας δείχνει ότι το σύστημα της παράνομης επιβίβασης δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς συμφωνίες με τις τοπικές αστυνομικές δυνάμεις. Οι αφετηρίες είναι πάντα οι ίδιες και η άφιξη εκατοντάδων ανθρώπων σε μια παραλία δεν περνά ποτέ απαρατήρητη. «Οι Αφρικανοί λιμενικοί είναι απαραίτητοι για την επιχείρηση, χωρίς αυτούς δεν μπορούμε να φύγουμε» επιβεβαιώνουν όλοι οι μάρτυρες.
Σπάνια ρωτάει κανείς σοβαρά ποιοι είναι οι άνθρωποι πίσω από την «επιχείρηση» . Δεκάδες Αφρικανοί μετανάστες, υποσιτισμένοι και χωρίς παπούτσια, συνελήφθησαν ως «λαθρομετανάστες» κατά την απόβαση τους στην Ιταλία. Ένα στοιχείο εναντίον τους: κρατούσαν το τιμόνι. Στο ναυάγιο της Πύλου, ο καπετάνιος του αλιευτικού είχε διαφύγει με φουσκωτό εννιά ώρες πριν τη βύθιση του σκάφους.
Στο μεταξύ οι αληθινοί λαθρέμποροι παραμένουν στο σπίτι, στις βίλες τους, για να απολαύσουν τα χρήματα που κερδίζουν και να οργανώσουν το επόμενο ταξίδι. Μιαέρευνα συντονίστηκε από την Περιφερειακή Διεύθυνση κατά της Μαφίας, στο Καταντζάρο της Ιταλίας σε συνεργασία με την Europol και την Interpol,οδήγησε στη σύλληψη 29 ατόμων διαφόρων εθνικοτήτων, που κατηγορούνται για «μια διεθνική ένωση αφιερωμένη στη διευκόλυνση της παράνομης μετανάστευσης και στη νομιμοποίηση των χρημάτων που προέκυψαν από την παράνομη δραστηριότητα».
Βάσεις σε όλη την περιοχή
Η έρευνα έδειξε ότι το δουλεμπορικό δίκτυο είχε επιχειρησιακές βάσεις στη Μέση Ανατολή, τα Βαλκάνια και την ανατολική Μεσόγειο, αλλά και υλικοτεχνική υποστήριξη στην Ιταλία για την υποδοχή μεταναστών που στη συνέχεια μεταφέρονταν μέσω ξηράς σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Για να δελεάσουν άλλους πρόσφυγες να τολμήσουν το επικίνδυνο ταξίδι στη Μεσόγειο, οι δουλέμποροι αναγκάζουν συχνά τους μετανάστες να τραβήξουν βίντεο από κινητά τηλέφωνα για να χαιρετήσουν συγγενείς και να επαινέσουν την ποιότητα της οργάνωσης. Τέτοια βίντεο βρέθηκαν σε κινητά τηλέφωνα, στις σορούς του ναυαγίου στο Κούτρο της Ιταλίας στις 26 Δεκεμβρίου, όπου πνίγηκαν 100 πρόσφυγες.
