Tης Sylvie Kauffmann
Στις 4 Οκτωβρίου 1957, ένα ηχητικό σήμα που εκπεμπόταν κάθε 96 λεπτά πάνω από τις Ηνωμένες Πολιτείες καθήλωσε τους ειδικούς: η Σοβιετική Ενωση είχε μόλις κερδίσει την πρώτη μάχη στο διάστημα. Ο δορυφόρος Sputnik 1 ήταν ο πρώτος που είχε τεθεί σε τροχιά – και το είχε καταφέρει η Μόσχα. Εν μέσω του Ψυχρού Πολέμου, ο Χρουστσόφ είχε έτσι κερδίσει έναν πόντο που, από την άποψη της προπαγάνδας, δεν μπορούσε ασφαλώς να υποτιμηθεί.
Οι Ρώσοι αγαπούν την ιστορία και ο Βλαντίμιρ Πούτιν λατρεύει την ΕΣΣΔ. Εξι δεκαετίες αργότερα, θέλησε να επαναλάβει σε συμβολικό επίπεδο εκείνο το κατόρθωμα. Αλλά ο ανταγωνισμός δεν αφορούσε αυτή τη φορά τους δορυφόρους. Ο Πούτιν έβαλε στοίχημα τον Φεβρουάριο του 2020 ότι η χώρα του θα ήταν η πρώτη που θα παρήγε ένα εμβόλιο κατά της Covid-19.
Η Ρωσία έχει πλεονεκτήματα. Μπορεί να υπέφερε πολύ από τη διαρροή των εγκεφάλων όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ενωση, αλλά έχει ακόμη ένα καλό απόθεμα. Το ινστιτούτο επιδημιολογικών και μικροβιολογικών ερευνών Gamaleia λοιπόν, που είχε ήδη εργαστεί για έναν κορονοϊό που εμφανίστηκε στη Μέση Ανατολή το 2021, και στη συνέχεια για τον Ebola, ρίχτηκε στη δουλειά για τον Sars-CoV-2.
Ο Πούτιν ανέθεσε τη διεύθυνση των επιχειρήσεων σε έναν έμπιστό του, τον Κίριλ Ντμιτρίεφ, άσο στα χρηματοπιστωτικά, που σπούδασε στο Στάνφορντ και το Χάρβαρντ και πέρασε στη συνέχεια από την Goldman Sachs και τη McKinsey. Στα 45 του χρόνια, ο Ντμιτρίεφ διευθύνει το πανίσχυρο ρωσικό fund RDIF, που διαθέτει για επενδύσεις 8,4 δισεκατομμύρια ευρώ. Ο Ντομινίκ Στρος-Καν είναι ο μόνος ξένος στο εποπτικό του συμβούλιο και ο Νικολά Σαρκοζί γιόρταζε στο παρελθόν τη «ρωσική ισχύ» στις δεξιώσεις του.
O Nτμιτρίεφ βάφτισε το σχέδιο Sputnik, εν είδει φόρου τιμής στην παλιά επιτυχία, και πρόσθεσε το “ V” που παραπέμπει στο εμβόλιο (vaccine), αλλά και στη νίκη (victory). Γιατί, όπως είπε τον Ιούλιο του 2020, οι Αμερικανοί θα διαπιστώσουν και πάλι ότι οι Ρώσοι έφτασαν πρώτοι. Πράγματι, τον Αύγουστο, η Ρωσία ανακοίνωσε ότι απέκτησε το πρώτο εμβόλιο στον κόσμο κατά της Covid-19. Και τότε άρχισαν τα προβλήματα. Διεκδικώντας την πρωτιά ενώ δεν βρίσκονταν παρά στη φάση 3 των δοκιμών, οι Ρώσοι προκάλεσαν αμέσως δυσπιστία. Πόσο μάλλον, που την ίδια περίοδο, ο κόσμος μιλούσε για ένα άλλο χημικό «κατόρθωμα» των Ρώσων, όχι και τόσο ένδοξο: τη δηλητηρίαση του Ναβάλνι. Χρειάστηκαν έτσι μήνες για να επιβάλει ο Πούτιν το εμβόλιό του στους ξένους ειδικούς. Η αναγνώριση ήρθε τελικά τον περασμένο Φεβρουάριο στο περιοδικό The Lancet, που αναφέρθηκε σε αποτελεσματικότητα κοντά στο 90%.
Στο μεταξύ, ήρθε στην επιφάνεια μια άλλη δυσκολία: η ανεπάρκεια της Ρωσίας σε μονάδες παραγωγής. Ο ρώσος πρόεδρος συνειδητοποίησε ότι δεν έχει σοβαρή φαρμακευτική βιομηχανία. Το 2013, η Μόσχα αρνήθηκε να πουλήσει τη ρωσική εταιρεία Petrovax, που είχαν δημιουργήσει επιστήμονες το 1996, στην αμερικανική Abbott Laboratories. Αν το είχε κάνει, η εταιρεία θα μπορούσε σήμερα να παράγει το Sputnik V.
Ο Ντμιτρίεφ πάντως δραστηριοποιήθηκε, πούλησε το εμβόλιο σε πάνω από 50 χώρες και έκλεισε συμφωνίες με την Ινδία, το Καζακστάν και τη Νότια Κορέα για την παραγωγή του στο εξωτερικό. Σήμερα, η Ρωσία όχι μόνο δεν μπορεί να εκπληρώσει τις συμφωνίες που έχει υπογράψει για τις εξαγωγές του εμβολίου, αλλά αναγκάζεται να εισάγει και για τους ίδιους τους πολίτες της. Μόλις το 5% του πληθυσμού έχει εμβολιαστεί. Όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, ακόμη και οι Ρώσοι δυσπιστούν για το Sputnik…
Το Sputnik V δεν έχει πει ακόμη την τελευταία του λέξη – ούτε η Covid-19. Αλλά ούτε ο Πούτιν, που υπέγραψε νόμο ο οποίος του επιτρέπει να παραμείνει στην εξουσία μέχρι το 2036. Είναι η εκδίκησή του από τον Χρουστσόφ.
