Τα νέα της ρωσικής επέμβασης στην Ουκρανία αποτέλεσαν έκπληξη για πολλούς στο Πεκίνο: Λίγες ώρες πριν, Κινέζοι ειδήμονες προέβλεπαν ότι ένας πόλεμος στην Ουκρανία δεν ήταν αναπόφευκτος.
Στη Νέα Υόρκη, καθώς η Ρωσία ετοιμαζόταν για μια ολοκληρωτική επίθεση στη γειτονική της χώρα, ο απεσταλμένος της Κίνας στον ΟΗΕ, Ζανγκ Τζουν, ανέφερε σε μια συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας ότι «η πόρτα για μια ειρηνική λύση στο ζήτημα της Ουκρανίας δεν είναι εντελώς κλειστή, ούτε θα πρέπει να είναι κλειστή».
Αλλά όταν οι άνθρωποι στο Κίεβο ξύπνησαν από τον ήχο των βομβών σε αυτό που ο επικεφαλής του ΝΑΤΟ αποκάλεσε «σκόπιμη, εν ψυχρώ» εισβολή, η πόρτα είχε σαφώς κλείσει. Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης της Κίνας, ωστόσο, επέμειναν ότι επρόκειτο για μια «ειδική στρατιωτική ενέργεια» της Ρωσίας. Επικαλούμενη τον Βλαντιμίρ Πούτιν, η δημόσια τηλεόραση της Κίνας έγραψε στο Twitter: «Η Ρωσία δεν είχε άλλη επιλογή».
Οι Κινέζοι χρήστες του διαδικτύου γοητεύτηκαν από την κίνηση της Ρωσίας. Πριν από τρεις εβδομάδες, ο Πούτιν ήταν επίτιμος προσκεκλημένος στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου. Στις 4 Φεβρουαρίου, ο ίδιος και ο Σι Τζινπίνγκ δεσμεύτηκαν ότι δεν θα υπάρξουν «απαγορευμένοι» τομείς συνεργασίας στη διμερή τους σχέση. Την Πέμπτη, εκατομμύρια άνθρωποι το συζήτησαν στον διαδικτυακό ιστότοπο Weibo. Τόσο πολύ, που επινοήθηκε μια νέα φράση: Wu Xin Gong Zuo για να περιγράψει όσους ασχολούνταν τόσο πολύ με την κατάσταση στην Ουκρανία που δεν μπορούσαν να επικεντρωθούν στη δουλειά τους.
Η πραγματικότητα ήρθε σε αντίθεση με την επίσημη αφήγηση των κινεζικών μέσων ενημέρωσης, αλλά προσέφερε επίσης μια ματιά στο τεντωμένο σχοινί που περπατάει το Πεκίνο. Την Πέμπτη, καθώς αρνήθηκε να χρησιμοποιήσει τη λέξη “εισβολή” για να περιγράψει τη δράση της Ρωσίας, η εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών, Hua Chunying, ανέφερε επίσης ότι η Κίνα δεν θα παράσχει όπλα στη Ρωσία. «Πιστεύω ότι ως ισχυρή χώρα, η Ρωσία δεν χρειάζεται την Κίνα ή άλλες χώρες να της παρέχουν όπλα», δήλωσε.
Στην τηλεφωνική του επικοινωνία με τον Πούτιν την Παρασκευή, ο Σι επανέλαβε ότι η Κίνα «σέβεται την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα όλων των εθνών» και κάλεσε σε διαπραγματεύσεις για την επίλυση του ζητήματος. Ο Πούτιν, σύμφωνα με κινεζική ανάγνωση, δήλωσε «πρόθυμος να διεξάγει συνομιλίες υψηλού επιπέδου με την Ουκρανία».
Ο Bonny Lin, διευθυντής του China Power Project στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών στην Ουάσιγκτον, δήλωσε μιλώντας στον Guardian ότι «εκτός από την προσπάθεια της Κίνας να εξισορροπήσει τους διάφορους στόχους της, όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι η Κίνα δίνει προτεραιότητα στη σχέση της με τη Ρωσία αυτή τη στιγμή», προσθέτοντας ότι η δράση της Μόσχας αποτελεί επίσης πρόβλημα για το Πεκίνο.
Δημόσια το Πεκίνο υποστηρίζει τη θέση ότι η κυριαρχία είναι ιερή. Αυτόν τον λόγο χρησιμοποιεί συχνά όταν μιλάει για την Ταϊβάν, την οποία θεωρεί αποσχισθείσα επαρχία.
Από την άλλη πλευρά, η κρίση στην Ουκρανία προσφέρει στο Πεκίνο την ευκαιρία να εκφράσει παράπονα κατά των κοινών αντιπάλων του με τη Ρωσία: τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Μέχρι στιγμής, το τελευταίο φαίνεται να βαραίνει περισσότερο στα μηνύματα του Πεκίνου.
Αυτό εξηγεί γιατί η Χούα την Πέμπτη επικαλέστηκε τις μνήμες ενός διπλωματικού επεισοδίου πριν από περισσότερα από 20 χρόνια. Στις 7 Μαΐου 1999, πύραυλοι του ΝΑΤΟ έπληξαν την κινεζική πρεσβεία στο Βελιγράδι και την πυρπόλησαν σε ένα χτύπημα, σκοτώνοντας τρεις Κινέζους υπηκόους. Οι ΗΠΑ ισχυρίστηκαν ότι επρόκειτο για ένα “λάθος” που προκλήθηκε από έναν ξεπερασμένο χάρτη, αλλά η Κίνα δεν πείστηκε ποτέ.
«Οι κινεζικές ελίτ λειτουργούν με τέτοιο τρόπο ώστε τα πολιτικά οφέλη να μπορούν να έχουν προτεραιότητα έναντι των οικονομικών», σύμφωνα με τον Zeno Leoni, εμπειρογνώμονα στον τομέα της άμυνας στο King’s College του Λονδίνου. «Αυτή τη στιγμή ο πολιτικός στόχος της Κίνας είναι η αποδυνάμωση της φιλελεύθερης τάξης υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορούσε να αποδεχθεί κάποια οικονομική διαταραχή και να συνεχίσει να υποστηρίζει δημοσίως τη Ρωσία – ένας γάμος ευκαιρίας – για χάρη ενός πολιτικού στόχου».
Ο Λιν δήλωσε ότι η περαιτέρω κλιμάκωση των γεγονότων είναι πιθανό να επιδεινώσει τις σχέσεις της Κίνας με τις ΗΠΑ και την ΕΕ και να απομακρύνει χώρες όπως η Ιαπωνία και η Αυστραλία από την Κίνα. «Βραχυπρόθεσμα, η Κίνα θα επηρεαστεί από τις δευτερογενείς κυρώσεις και το κόστος αυτό για την Κίνα θα αυξηθεί πιθανότατα καθώς η κατάσταση στην Ουκρανία επιδεινώνεται».
Κατά την παρουσίαση του τελευταίου γύρου κυρώσεων την Πέμπτη, ο Τζο Μπάιντεν έριξε μια σπόντα στο Πεκίνο, λέγοντας ότι κάθε χώρα που υποστήριξε την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία θα είναι «στιγματισμένη από τον συνειρμό». «Ο Πούτιν θα γίνει παρίας στη διεθνή σκηνή», δήλωσε. Η εντύπωση θα βαθύνει περαιτέρω, καθώς η Κίνα την ίδια ημέρα ανακοίνωσε ότι είναι πλήρως ανοικτή στις εισαγωγές ρωσικού σιταριού.
Αλλά ο Leoni δήλωσε ότι αν οι στρατιωτικές εντάσεις κλιμακώνονταν στην Ευρώπη -όπου η Κίνα έχει σημαντικά οικονομικά συμφέροντα- η στάση του Πεκίνου θα μπορούσε ακόμη να αλλάξει. «Είδαμε πρόσφατα πώς τόσο τα ναυτικά μέσα του ΝΑΤΟ όσο και της Ρωσίας τοποθετήθηκαν ή συμμετείχαν σε εκπαιδεύσεις στη Μεσόγειο Θάλασσα: Το Πεκίνο μπορεί να αλλάξει τον υπολογισμό του για τη Ρωσία εάν οι στρατιωτικές εχθροπραξίες επεκταθούν, έστω και ήπια, σε αυτή την περιοχή, από όπου διέρχεται το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου της Κίνας με την Ευρώπη».
Οι δυτικοί ηγέτες έχουν θορυβηθεί από την αντίδραση του Πεκίνου, καθώς βλέπουν τις συνέπειες για την υπό την ηγεσία των ΗΠΑ μεταπολεμική παγκόσμια τάξη να αναδιαμορφώνεται ριζικά ως αποτέλεσμα της δράσης της Ρωσίας. «Αυτό που πρέπει να διασφαλίσουμε στην απάντησή μας σήμερα είναι ότι δεν έχουμε απλώς μια τακτική απάντηση… Αλλά έχουμε μια μακροπρόθεσμη απάντηση στην απειλή για τη δημοκρατική τάξη», δήλωσε ο Τζέρεμι Χαντ, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας, στο BBC Radio 4.
«Υπάρχουν τώρα δύο πολύ μεγάλες δυνάμεις, η Ρωσία και η Κίνα, που είναι απολύτως αποφασισμένες να ανατρέψουν αυτή την τάξη. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πρέπει να σκεφτούμε πολύ και σκληρά και έξυπνα για το τι πρέπει να κάνουμε στη συνέχεια».
Το Πεκίνο γνωρίζει τις διπλωματικές επιπτώσεις που θα προκαλούσε μια τέτοια απάντηση. Αλλά ένας κυβερνητικός ερευνητής, ο οποίος θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του λόγω της ευαισθησίας του θέματος, σχολίασε: «Ακόμη και αν η Κίνα προσχωρήσει στη Δύση για την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία ή την κριτική της Ρωσίας, θα βελτιωθούν οι σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας;»
«Ούτε εμείς θέλουμε να αντιμετωπίσουμε μια τόσο δύσκολη επιλογή», πρόσθεσε, παραδεχόμενος το δίλημμα του Πεκίνου, αλλά επιμένοντας ότι η πολιτική του πρέπει να είναι ρεαλιστική. «Εξάλλου, η Κίνα και η Ρωσία μοιράζονται σύνορα μήκους 4.000 χιλιομέτρων. Μακροπρόθεσμα, η Κίνα πρέπει να έχει καλές σχέσεις με τη Ρωσία».
Για τους ρεαλιστές Κινέζους διανοητές της εξωτερικής πολιτικής, η γεωγραφία και η ιστορία εξακολουθούν να έχουν σημασία στη συλλογιστική τους για τη νέα τάξη πραγμάτων. Η θανατηφόρα μεθωριακή σύγκρουση Σοβιετικής Ένωσης-Κίνας το 1969 εξακολουθεί να ρίχνει μια σκιά για το Πεκίνο, ιδιαίτερα καθώς ο Μπάιντεν διαμορφώνει την πρόκληση της Αμερικής για την Κίνα ως «δημοκρατία εναντίον απολυταρχίας».
«Βρισκόμαστε στη μέση μαζικών αλλαγών [στη γεωπολιτική] και αν κοιτάξετε γύρω σας, πολλές χώρες πέρασαν περιπετειώδη χρόνια. Για την Κίνα, αυτό είναι μια ευκαιρία αλλά και μια πρόκληση», δήλωσε ο κυβερνητικός ερευνητής με έδρα το Πεκίνο. «Προσθέτοντας τον παράγοντα της πανδημίας, θα είναι πολύ χαοτικό τα επόμενα χρόνια».
