Του Μιχάλη Ψύλου
Μετά από δύο χρόνια συζητήσεων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη της ΕΕ κατέληξαν τα ξημερώματα του Σαββάτου σε συμφωνία σχετικά με τη μεταρρύθμιση των δημοσιονομικών κανόνων της Ένωσης. Χρειάστηκαν μάλιστα 16 ώρες σκληρών διαπραγματεύσεων για να καταλήξουν στο νέο Σύμφωνο Σταθερότητας.
Πρόκειται για ένα κείμενο, που υποτίθεται ότι εγγυάται την ανάκαμψη των δημόσιων οικονομικών στις 27 χώρες μέλη, διαφυλάσσοντας παράλληλα τις επενδύσεις.
«Το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας Θα συμβάλει στην ισορροπία και τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών, στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, στην προώθηση των επενδύσεων, στην ανάπτυξη και στη δημιουργία θέσεων εργασίας η ΕΕ», ανακοίνωσε η βελγική Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ στο X.
Το προηγούμενο Σύμφωνο ηλικίας σχεδόν 30 ετών, είχε ανασταλεί, τον Μάρτιο του 2020, στον απόηχο της κρίσης Covid -19.
Το νέο Σύμφωνο θα τεθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2025 , αλλά η Επιτροπή θα το λάβει υπόψη φέτος για να αξιολογήσει τα οικονομικά των 27 χωρών μελών.
Για την ιστορία, εφέτος, 12 κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, αναμένεται να βρεθούν στο στόχαστρο για υπερβολικό έλλειμμα.
Η μεταρρύθμιση σκοπεύει να εκσυγχρονίσει το Σύμφωνο Σταθερότητας, που δημιουργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990, το οποίο περιορίζει το δημόσιο έλλειμμα κάθε χώρας στο 3% του ΑΕΠ και το χρέος στο 60% .Αυτό το πλαίσιο δεν έγινε ποτέ πραγματικά εφαρμόσιμο και θεωρήθηκε απαρχαιωμένο.
Τι προβλέπει το Σύμφωνο
Η συμφωνία τώρα υποχρεώνει τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν τους νέους κανόνες φέτος για τους προϋπολογισμούς τους για το 2025.
Στόχος είναι η συμφωνία να εγκριθεί ως τον Απρίλιο από την ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου στο Στρασβούργο την άνοιξη, πριν από τη διακοπή των εργασιών, λόγω των ευρωεκλογών.
Το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας πάντως, πρόκειται για ένα κείμενο ιδιαίτερα πολύπλοκο που για πολλούς στην Ευρώπη είναι ένα εργαλείο που εγκαθιστά τη λιτότητα στη Γηραιά ήπειρο.
Το νέο Σύμφωνο επιβεβαιώνει τους εμβληματικούς έως και ανεφάρμοστους δείκτες χρέους και ελλείμματος, αλλά καθιστά λίγο πιο ευέλικτη την προσαρμογή που υποχρεώνει τις χώρες της ΕΕ σε περίπτωση υπερβολικών ελλειμμάτων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπάθησε να βελτιώσει ελαφρώς τις εξαιρέσεις από τη λιτότητα για τις ψηφιακές επενδύσεις και την πράσινη μετάβαση, δίχως όμως να ξεφύγει από τα αυστηρά όρια του προηγούμενου Συμφώνου.
Το Ευρωκοινοβούλιο ήθελε επίσης να κάνει κάτι, παρατείνοντας τις προθεσμίες για την ανάκαμψη από το υπερβολικό έλλειμμα, πέραν των 7 ετών, αλλά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είπε όχι και σε αυτό. Το Συμβούλιο, δηλαδή η…Γερμανία.
Η Γερμανία έσφιξε τη βίδα
Συγκεκριμένα, προβλέπει ότι τα κράτη παρουσιάζουν τη δική τους τροχιά προσαρμογής προκειμένου να διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα του χρέους τους, δίνοντάς τους περισσότερο χρόνο εάν προβούν σε μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις.
Το νέο Σύμφωνο είναι υβριδικό. Δεν είναι πλέον τόσο ανέφικτο όσο πριν, αλλά παραμένει απειλητικό και τιμωρητικό για όσες χώρες δεν τα καταφέρουν με τους αυστηρούς δείκτες. Κυρίως όμως δεν δίνει πραγματικό χώρο για υποστήριξη της ανάπτυξης.
Και αυτό γιατί η Γερμανία και οι «οικονομικοί» σύμμαχοί της κατάφεραν να σφίξουν αυτό το δημοσιονομικό πλαίσιο επιβάλλοντας μια ελάχιστη ποσοτική προσπάθεια για τη μείωση του χρέους και των ελλειμμάτων για όλες τις χώρες της ΕΕ, παρά την απροθυμία της Γαλλίας και της Ιταλίας, κυρίως.
Αυτές οι τροποποιήσεις παραμόρφωσαν εν μέρει το έργο και περιέπλεξαν πολύ το κείμενο.
Στόχος το έλλειμμα στο 1,5%
Για να δώσουμε μόνο ένα παράδειγμα, οι χώρες θα πρέπει τώρα να συνεχίσουν να προσαρμόζουν το έλλειμμά τους μέχρι να φτάσουν σε ένα μαξιλάρι ασφαλείας 1,5% του ΑΕΠ, προκειμένου να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν, αργότερα, πιθανούς κλυδωνισμούς χωρίς να υπερβούν το 3%.
Η διαδικασία προσαρμογής θα ακολουθηθεί σχολαστικά: για χώρες με έλλειμμα μεταξύ 1,5% και 3% του ΑΕΠ, η προσαρμογή θα είναι τουλάχιστον μεταξύ 0,25% και 0,4% του ΑΕΠ ετησίως.
Σύμφωνα με το ινστιτούτο Bruegel , από το 2025, η Ιταλία, όπως και η Ισπανία, θα πρέπει να παρέχουν ετήσια προσαρμογή του διαρθρωτικού πρωτογενούς ισοζυγίου τους κατά 0,6% σε περίοδο επτά ετών. Για τη Γαλλία, η ετήσια προσπάθεια μείωσης του ελλείμματος είναι 0,5%, ενώ για τη Γερμανία είναι μόνο 0,1%.
Ανεξάρτητα από τους υπολογισμούς των επιπτώσεων, αυτοί οι κανόνες σχεδιάστηκαν επίσης να είναι λιγότερο επώδυνοι βραχυπρόθεσμα, αλλά πολύ αυστηροί μακροπρόθεσμα.
Για παράδειγμα, οι αρχικές ετήσιες προσαρμογές 0,5% του ΑΕΠ βάσει της Διαδικασίας Υπερβολικού Ελλείμματος (ΔΥΕ) μπορεί αρχικά να αποκλείουν τις πληρωμές τόκων, αλλά θα τις περιλαμβάνουν μετά το 2027. Επιπλέον, αυτό θα συμπέσει με το τέλος των επενδύσεων «υπερβολικού ελλείμματος»
Δύσκολη η χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης
Η χρηματοδότηση της κλιματικής μετάβασης, δημόσια και ιδιωτική, θα αντιπροσώπευε πρόσθετες επενδύσεις περίπου 3% του ΑΕΠ ετησίως στην Ευρώπη – κάπου 475 δισεκατομμύρια ευρώ.
Αλλά η νέα συμφωνία καθιστά δύσκολη τη χρηματοδότηση των επενδύσεων για τη μετάβαση. Σύμφωνα με το Bruegel ,που είχε υπερασπιστεί τον αποκλεισμό των κλιματικών επενδύσεων από τις ρήτρες διασφάλισης, « οι βραχυπρόθεσμες λύσεις ευνοήθηκαν έναντι των πολιτικά πιο δύσκολων αλλά διαρκών μεταρρυθμίσεων» .
Ο ειδικός σε ευρωπαϊκά δημοσιονομικά θέματα Φίλιπ Χάιμπέργκερ, καθηγητής στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Μελετών της Βιέννης, τονίζει επίσης μια «υπερβολική πίεση υπέρ της λιτότητας , η οποία έρχεται σε βάρος των μακροπρόθεσμων επενδύσεων».
«Χρειαζόμαστε επενδύσεις στη βιομηχανία, στην άμυνα, στην οικολογική μετάβαση, αυτό είναι το επείγον σήμερα, δεν είναι να επικαιροποιήσουμε κάποιους οικονομικά παράλογους κανόνες», δήλωσε η Γαλλίδα οικονομολόγος και ευρωβουλευτής της Σοσιαλιστικής ομάδας S&D Ορόρ Λαλίκ.
«Πολιτικό λάθος»
Η Γαλλίδα ευρωβουλευτής κάνει λόγο για ένα «πολιτικό λάθος που θα χρησιμοποιηθεί από τους ακροδεξιούς λαϊκιστές για να επιτεθούν στην Ευρώπη».
Πολλοί άλλωστε διερωτώνται για ποιον λόγο, με τις ευρωεκλογές προ των πυλών, αποφασίστηκε η εκ νέου ενεργοποίηση του Συμφώνου Σταθερότητας από την απερχόμενη Κομισιόν και από αυτό το Ευρωκοινοβούλιο, που θα αλλάξει, ίσως και δραματικά,τον Ιούνιο. Αλλά τι μένει για την Ευρώπη από αυτή την πολλοστή λανθασμένη σελίδα; Το ευρωπαϊκό σύστημα δείχνει όλους τους τεράστιους περιορισμούς του και οι εθνικές ηγεσίες είναι όλες εντυπωσιακά αδύναμες. Αυτή είναι η Ευρώπη που προχωρά στις δέκατες ευρωεκλογές από το 1979.
