Του Απόστολου Αποστόλου
Ο συγγραφέας κωμωδιών Ρόμπερτ Όρμπεν εξέφραζε το ερώτημα: «Έχετε κι εσείς την εντύπωση ότι ο μόνος λόγος που γίνονται εκλογές είναι για να διαπιστωθεί αν οι δημοσκοπήσεις είναι σωστές;»
Οι δημοσκοπήσεις κυβερνούν την «κοινωνία της επικοινωνίας». Αποτελούν ένα σημαντικό εργαλείο της πολιτικής ζωής, καθώς όχι μόνο αποτυπώνουν την πρόθεση ψήφου ανά πάσα στιγμή, αλλά επηρεάζουν και τη συμπεριφορά των ψηφοφόρων, αποτελώντας ένα μηχανισμό διαμόρφωσης της κοινής γνώμης. Ταυτόχρονα μπορούν να έχουν άμεση επίπτωση στα πολιτικά προγράμματα και τις προτεραιότητες των κομμάτων.
Οι πολίτες έχουν συνδεθεί τόσο πολύ με τις δημοσκοπήσεις που χωρίς αυτές δεν μπορούν να έχουν κρίσεις εκτίμησης των γεγονότων. Έτσι στις κρίσιμες αποφάσεις που πρέπει να λάβει ο πολίτης, στις μεγάλες ευθύνες του, οι δημοσκοπήσεις αναλαμβάνουν να καθοδηγήσουν τη βούληση του. Πριν από αυτόν (δηλαδή τον πολίτη), για αυτόν, οι δημοσκοπήσεις οργανώνουν τη διαδρομή της απόφασης του. Και εκεί που πρέπει να αναδειχθεί η απαιτούμενη ευθύνη του πολίτη, αποκαλύπτεται η μεγάλη ανευθυνότητα του εξ’ αιτίας των καθοδηγούμενων δημοσκοπήσεων.
Ποιος όμως είναι ο κύριος σκοπός των δημοσκοπήσεων; Ο Ζαν Μπωντριγιάρ αναρωτιέται αν δίνουν (οι δημοσκοπήσεις) μια ακριβή φωτογραφία της πραγματικότητας ή αν αποτελούν απλές τάσεις; Αν βοηθούν στη λήψη μιας απόφασης; Ή χειραγωγούν το αναποφάσιστο; Κατ’ ουσία αναπαράγουν προθέσεις ψήφου και όχι αποφάσεις. Στην πραγματικότητα οι δημοσκοπήσεις δεν εκφράζουν απόψεις, αλλά αναπαράγουν αυτό που δεν έχει ακόμη παραχθεί, δηλαδή κατασκευάζουν την ίδια την απόφαση.
Τι σημαίνει πραγματικά να αποφασίζεις αναρωτιέται ο Μπωντριγιάρ; Και πιο συγκεκριμένα, η πρόθεση ψήφου (που καταγράφεται από τις δημοσκοπικές εταιρείες) αποτελεί μια πραγματική απόφαση; Ή είναι πλαστογράφηση η οποία προκύπτει από μια κατασκευασμένη βούληση;
Σε αυτό το σημείο, ο Μπωντριγιάρ είναι σαφής: «Η εκλογική σφαίρα, είναι ο πρώτος σημαντικός θεσμός όπου η κοινωνική ανταλλαγή περιορίζεται στην απόκτηση μιας απάντησης». Μάλιστα ο Μπωντριγιάρ, στο «L’ordre des simulacres» θα μας πει ότι η πρόθεση ψήφου ως δυαδική μορφή ερώτησης/απάντησης, οριοθετείται στην απόδοση μιας απόφασης, που ενδεχομένως να αποδειχθεί παρωδία.
Κι όμως, παρά τις καθοδηγητικές δημοσκοπήσεις που μας επιβάλουν τη γνώμη τους, αναγκαζόμαστε να επιλέξουμε, γιατί ο άνθρωπος στις αποφάσεις του φαίνεται όπως έλεγε και ο Σάρτρ. Ακόμη και αν η πολιτική απόφαση μας, αποτελεί ένα παιχνίδι, ή αν οι εκλογές αποτελούν ένα θέαμα που επιδιώκει να δικαιωθεί, ή ακόμα χειρότερα, για να χρησιμοποιήσουμε τα λόγια του Ζαν Μπωντριγιάρ, ακόμη και αν η πολιτική σφαίρα δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια καθαρή αναπαράσταση που αδειάζει κάθε κοινωνική ουσία και γίνεται ένα μπουρλέσκ θέαμα, ακόμη και τότε εμείς καλούμαστε να επιλέξουμε. Και το ζήτημα πλέον δεν είναι μόνο με τι κριτήρια επιλέγουμε, ή ποιους κρίνουμε ως πλέον ικανούς, αλλά ότι καλούμαστε να αποφασίσουμε, ανάμεσα στο ψέμα, το τίποτα και το κενό.
Και όλο αυτό συμβαίνει γιατί οι μάζες, σε αντίθεση με τον λαό, δεν έχουν πλέον αναφορά γιατί δεν αποφασίζουν εκείνες για ένα αντιπροσωπευτικό σύστημα, δεν εκφράζονται, αλλά εξετάζονται. Αυτός δεν είναι ένας από τους μηχανισμούς των δημοσκοπήσεων; Η εξέταση πρόθεσης. Επίσης οι μάζες δεν σκέφτονται, αλλά δοκιμάζονται ως πειραματόζωα. Οι δημοσκοπήσεις, και όλα τα σημερινά συστήματα ανάδειξης/καθοδήγησης της κοινής γνώμης «λειτουργούν με μια νεφελώδη έκφραση, με μια αιωρούμενη ουσία» (Μπωντριγιάρ) όπου στην ύπαρξη τους δε διαθέτουν κοινωνικά ερείσματα, αλλά μόνο στατιστικά ερείσματα. Αποτελούν μέσα τα οποία «δεν εμπίπτουν πλέον σε μια αντιπροσωπευτική διάσταση, αλλά σε μια προσομοιωτική διάσταση».(Μπωντριγιάρ)
Οι ακριβοπληρωμένοι σύμβουλοι του κ. Μητσοτάκη ξέρουν ότι οι μάζες δεν μιλούν αλλά παπαγαλίζουν, δεν εκφράζουν βούληση, αλλά εμπίπτουν μόνο στο πεδίο της απλής ερμηνείας. Και αυτό γιατί οι μάζες είναι διαπερατές στη δράση τους και στο λόγο τους και γίνονται απόληγμα ως θέαμα μιας οθόνης ελέγχου. Ταυτόχρονα οι μαζοποιημένοι πολίτες έχουν μάθει να διεκπεραιώνουν αγεληδόν τις υποθέσεις τους, σαν ιονισμένα άτομα μέσα στον ηλεκτρικό συσσωρευτή της παραπληροφόρησης.
Έτσι και αλλιώς ο πολίτης στο μετανεωτερικό καιρικό του γίγνεσθαι φειδωλεύεται την ελευθερία του και έχει υιοθετήσει τις προκρούστιες αρχές που διαπερνούν τη συμπεριφορά του και δοκιμάζουν τους νέους συντελεστές αποτίμησης του. Ηθελημένα του πλέον, ο πολίτης γίνεται συνένοχος και θεατής στις πολιτικές που βρυκολακιάζουν και ρουφούν το αίμα του. Και ως ανυποψίαστο μηδενικό, εκείνος δοξολογεί τις αξιωματικές λογικές που τον καταδικάζουν στις κρυσταλλώσεις της «ουδενίας».
Αυτές οι εκλογές κινούνται στην αβάσταχτη ελαφρότητα της προ-απόφασης. Δηλαδή σε μια υπερταχεία κυκλοφορία της εκλογικής απόφασης όπου παροτρύνεται ανοιχτά ο πολίτης από τις δημοσκοπήσεις, τα μέσα ενημέρωσης, τις αγορές, κλπ, στα όρια της αλληλοεπιδραστικής επίδοσης να ψηφίσει την παντοδυναμία Κυριάκου Μητσοτάκη.
