Δημοκρατικό αγαθό η ενημέρωση ή αγοραίο είδος, όπως οι ντομάτες; Η Ελβετία αποφασίζει σε δημοψήφισμα εάν θα στηρίξει οικονομικά τα εκδοτικά συγκροτήματα που δεν τα βγάζουν πέρα. Για κάποιους αυτό που σχεδιάζει η ελβετική κυβέρνηση προσλαμβάνεται ως κατάρρευση της δημοκρατίας, για άλλους όμως ως σωτηρία.
Πρόκειται για τη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων στα μέσα ενημέρωσης, μερικά από τα οποία δίνουν αγώνα για να επιβιώσουν με τις λιγοστές διαφημίσεις και τη μείωση των συνδρομητών τους.
Σήμερα οι Ελβετοί καλούνται να αποφασίσουν σε δημοψήφισμα και σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις το αποτέλεσμα είναι στην κόψη του ξυραφιού.
Οι αντίπαλοι της κρατικής χρηματοδότησης έχουν ξεσηκωθεί. «Όχι δις φορολογουμένων σε εκατομμυριούχους των ΜΜΕ», «είναι δηλητήριο για τη δημοκρατία μας» είναι τα συνθήματα στις αφίσες τους.
Στο πλευρό τους τάσσονται οι πολέμιοι των περιοριστικών μέτρων κατά της πανδημίας, που βοήθησαν στη συγκέντρωση υπογραφών και πέτυχαν στο να γίνει το δημοψήφισμα.
Ο πρόεδρος του συλλόγου «Μedia Law No» Πέτερ Βάιγκελτ, ο ίδιος επιχειρηματίας των media, λέει ότι δεν έχει πρόβλημα, όπως υπογράμμισε σε τηλεοπτικό ντιμπέιτ.
Από την πλευρά του ο Αντρέα Μαζίγκερ, από το προεδρείο της Ένωσης Εκδοτών, υποστήριξε ότι οι πολέμιοι θέλουν να αποδυναμώσουν τα μέσα ενημέρωσης για να μην αμφισβητούν τις θεωρίες συνωμοσίας που κυκλοφορούν ανεξέλεγκτα.
Η υπουργός Επικοινωνίας Σιμoνέτα Σομαρούγκα θέλει να δώσει χείρα βοηθείας στα μέσα, επειδή θεωρεί ότι έτσι συμβάλλει στην ενίσχυση της δημοκρατίας.
Όπως υποστηρίζει, οι ψηφοφόροι έχουν το δικαίωμα να είναι καλά πληροφορημένοι, ιδιαίτερα σε τοπικό επίπεδο με τοπικά γραφεία σύνταξης.
Το προβλεπόμενο οικονομικό πακέτο ανέρχεται στα 143 εκ. ευρώ ετησίως για επτά έτη.
Τα περισσότερα εξ αυτών προορίζονται για την επιδότηση εντύπων που παραδίδονται κάθε πρωί στους αναγνώστες τους και στη διανομή τους. Για πρώτη φορά μάλιστα αναμένεται να ενισχυθούν και τα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης.
Συζητήσεις για κρατικές επιδοτήσεις εκατομμυρίων σε εκδοτικά συγκροτήματα γίνονται και στη Γερμανία. Οι εκδότες ζητούν βοήθεια στο κομμάτι της διανομής.
Μέχρι στιγμής έχει μειωθεί ο ΦΠΑ μόνο στα έντυπα ΜΜΕ, από 19% στο 7%. Από το 2020 επεκτάθηκε και στις διαδικτυακές εκδόσεις. Σε σχέση με τη Γερμανία, η κρατική στήριξη στην Ελβετία είναι πολύ μεγαλύτερη. Το ίδρυμα Avenir Suisse υπολογίζει ότι ανέρχεται στα 440 εκ. φράγκα ετησίως.
Η διανομή των εφημερίδων ήδη επιδοτείται, συν την έκπτωση του ΦΠΑ και τη στήριξη σε περιφερειακούς σταθμούς και εφημερίδες. Επιπλέον η ελβετική ραδιοτηλεοπτική εταιρεία SRG παίρνει κάθε χρόνο 1,2 δις φράγκα. Όπως και στη Γερμανία, η δημόσια τηλεόραση χρηματοδοτείται από το ανταποδοτικό τέλος που καταβάλλουν τα νοικοκυριά.
Η τέταρτη εξουσία δεν είναι κλασική βιομηχανία
Η φράση «εκατομμυριούχοι των media» αναφέρεται για παράδειγμα στον Πιέτρο Σουπίνο, επικεφαλής του μεγαλύτερου ελβετικού μιντικακού συγκροτήματος TX Group, το πρόσωπο του οποίου μπορεί κανείς να δει στα πλακάτ των πολέμιων του πακέτου κρατικών επιδοτήσεων.
Σε αυτό το συγκρότημα ανήκει ο όμιλος Tamedia με την εμβληματική εφημερίδα Tages-Anzeiger κι άλλες εφημερίδες και περιοδικά.
Σε περίπτωση που το πακέτο εγκριθεί στο δημοψήφισμα, ο συγκεκριμένος όμιλος θα πάρει οικονομική βοήθεια για τη διανομή των εφημερίδων του, παρά το ότι το συγκρότημα TX είναι κερδοφόρο. Το 2020 τα κέρδη ανήλθαν στα 130,9 εκ. φράγκα.
Κερδοφόρες είναι και οι ψηφιακές αγορές του TX, για παράδειγμα για ακίνητα, όπως είπε ο Σουπίνο σε διαδικτυακό μέσο.
Στην Ελβετία κυκλοφορούν 249 τίτλοι εφημερίδων σύμφωνα με στοιχεία της κλαδικής οργάνωσης Ελβετικά Μίντια του 2021, με κυκλοφορία 4,76 εκ. φύλλων. Στη Γερμανία, με τους δεκαπλάσιους κατοίκους, υπάρχουν 338 εφημερίδες με κυκλοφορία 15,2 εκ. φύλλων, σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Ένωση Ψηφιακών Εκδοτών και Εκδοτών Εφημερίδων (BDZV).
Και στις δύο χώρες πολλοί τίτλοι έχουν το ίδιο «εξώφυλλο» με δικές τους τοπικές εκδόσεις. Οι υποστηρικτές του οικονομικού πακέτου μέσων μαζικής ενημέρωσης λένε ότι οι περισσότεροι από τους πόρους θα πάνε σε μικρούς εκδότες που αγωνίζονται ιδιαίτερα για να επιβιώσουν.
Σύμφωνα με το Avenir Suisse οι καθαρές πωλήσεις διαφημίσεων στα έντυπα μειώθηκαν κατά 60% ανάμεσα στο 2003 και το 2020.
«Το πακέτο υποστηρίζει μια βιομηχανία που έχει σχέση με τη δημοκρατία, τη λεγόμενη τέταρτη εξουσία, η οποία δεν συγκρίνεται με άλλες» σημειώνει ο Γιόζεφ Ντίτλι, πολιτικός των Φιλελευθέρων στην Neue Zürcher Zeitung. Τα μέσα ενημέρωσης έχουν «αναντικατάστατη αξία» για τη δημοκρατία.
