Ήταν πολύ πριν χαράξει, όταν ήρθε ο πρώτος ισχυρός σεισμός που έβγαλε από τα κρεβάτια τους την Χάουλα και τους δύο αδελφούς της στην πόλη του Ιντλίμπ. “Φοβηθήκαμε, δεν ξέραμε τι συνέβη” διηγείται στο τηλέφωνο. “Δεν είχαμε άλλη επιλογή από το να εγκαταλείψουμε το σπίτι. Και οι δύο αδελφοί μου είναι άρρωστοι, το κρύο διαπεραστικό, πού να πηγαίναμε”; Και έτσι μοιράστηκαν την ίδια τύχη με τους γείτονες. Το σπίτι έτριζε, αλλά βρίσκεται ακόμη εκεί. “Πολλά όμως κινδυνεύουν να καταρρεύσουν, δεν υπάρχουν καταλύματα σε περίπτωση ανάγκης, δεν υπάρχει ασφαλής τόπος, υπάρχουν άνθρωποι που από φόβο κάθονται στο δρόμο ή μέσα στα αυτοκίνητά τους σε θερμοκρασίες γύρω στο μηδέν” περιγράφει την κατάσταση η Χάουλα, 47 χρονών που δεν θέλει να δώσει το πραγματικό της όνομα. Κατάγεται από Ιντλίμπ, πρωτεύουσα της τελευταίας επαρχίας στα νοτιοδυτικά σύνορα της Συρίας, κοντά στα τουρκικά σύνορα, που βρίσκεται υπό τον έλεγχο ανταρτών και ισλαμιστών.
Φόβοι για κατάχρηση της βοήθειας από τον Άσαντ
Οι εικόνες ανθρώπων να ανασύρονται μέσα από ερείπια είναι καθημερινότητα τα τελευταία 12 χρόνια πολέμου στη Συρία. Όμως αυτή τη φορά δεν ευθύνονται αεροπορικοί βομβαρδισμοί, αλλά ένα φυσικό φαινόμενο. Από την περασμένη Δευτέρα, εκατοντάδες άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους κάτω από τα συντρίμμια, τόσο στην περιοχή που ελέγχει η κυβέρνηση, όσο και σε εκείνη των ανταρτών και ισλαμιστών. Και ο αριθμός συνεχώς ανεβαίνει. Στο μεταξύ έχει ξεκινήσει να έρχεται βοήθεια, αλλά μετ’ εμποδίων, όπως λέει η Ανίτα Σταρόστα, υπεύθυνη της οργάνωσης Medico για τη Συρία. “Καταρχήν, υπάρχουν δυσκολίες στη μεταφορά της βοήθειας σε πόλεις όπως το Χαλέπι, που ελέγχονται από το καθεστώς Άσαντ. Βέβαια ο πρόεδρος της Συρίας υποσχέθηκε βοήθεια καλώντας παράλληλα και τον ΟΗΕ να την στηρίξει. Αλλά αυτό σημαίνει ότι σε αυτές τις περιοχές δεν υπάρχει περίπτωση ο συντονισμός να μην περάσει μέσω Ασάντ, ακόμη κι αν προέρχεται από τον διεθνή παράγοντα. Κι αυτό είναι προβληματικό” επισημαίνει η Σταρόστα. “Γιατί γνωρίζουμε από το παρελθόν ότι όλη η βοήθεια σε χρήμα, που περνά μέσα από τη Δαμασκό, πηγαίνει επίσης στη χρηματοδότηση δομών του καθεστώτος, δηλαδή σε οργανώσεις βοήθειας που συνδέονται με την οικογένεια Άσαντ.
Ο πολιτικός επιστήμων Αντρέα Μπανκ από το Ινστιτούτο Μελετών για την Εγγύς Ανατολής GIGA λέει ότι υπάρχει σχετική εμπειρία από την περίοδο της πανδημίας. Το καθεστώς προσπάθησε να βάλει χέρι στα εμβόλια που έρχονταν από το εξωτερικό και να ελέγξει την ιατρική βοήθεια για να την μοιράσει σε καλά επιλεγμένες ομάδες. “Αυτό δείχνει τα κριτήρια, τα οποία επιλέγει το καθεστώς για τη βοήθεια. Από αυτό μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι οι χώρες της Δύσης δεν μπορούν να συνεργαστούν με ένα τέτοιο καθεστώς. Υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι ότι η Δαμασκός θα επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί τον σεισμό για τους δικούς του σκοπούς” λέει ο Μπανκ. “Η οργάνωση βοήθειας Συριακή-Αραβική Ερυθρά Ημισέληνος, η οποία πρόσκειται στο καθεστώς, έχει ζητήσει να αρθούν οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στον Άσαντ, ώστε να μπορέσει να βοηθήσει καλύτερα. Αυτό δείχνει ότι η πολιτική ελίτ της Δαμασκού αντιλαμβάνεται την καταστροφή κυρίως με στρατηγικούς όρους”.
Την ίδια επιφυλακτικότητα εκφράζει και η Γερμανοσύρια ακτιβίστρια Σαφού Λαμπανιέχ. “Η εμπειρία έχει δείξει ότι το καθεστώς δεν θέλει να βοηθήσει σοβαρά τους πολίτες. Ακόμη και τώρα προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την τραγωδία για να μονοπωλήσει τη βοήθεια και να ανακτήσει τη διεθνή νομιμότητά της”. Δυσκολίες παρουσιάζονται και για τη βοήθεια που απευθύνεται στους κατοίκους της επαρχίας Ιντλίμπ, η οποία δεν ελέγχεται από τις δυνάμεις του Άσαντ. Εκεί μένουν 4,8 εκατομ. άνθρωποι, οι προσπάθειες προμήθειάς του με ανθρωπιστική βοήθεια γίνεται με μεγάλο κόπο.
Ο ρόλος της Τουρκίας
Όλη η βοήθεια διέρχεται από τουρκοσυριακά σύνορα, από το συνοριακό πέρασμα Μπαμπ αλ Χάουα, το μοναδικό που εγγυάται ψήφισμα του ΟΗΕ. Για την επιτάχυνση της διαδικασίας η υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ ζήτησε να ανοίξουν όλα τα μεθοριακά περάσματα ανάμεσα στην Τουρκία και τη Συρία για την εποτάχυνση της βοήθειας.”Η πρόταση είναι εφικτή” λέει ο Αντρέ Μπανκ. “Υπάρχουν περισσότερα από 20 σημεία διέλευσης κατά μήκος αυτών των μακρών συνόρων. Από συριακής πλευράς, ελέγχονται κυρίως από τον αντιπολιτευόμενο Συριακό Εθνικό Στρατό. Πρόκειται για μετριοπαθείς αντάρτες που συνδέονται επίσης στενά με την Τουρκία. Έτσι αποφεύγεται επίσης η συνεργασία με το καθεστώς Άσαντ, τη Ρωσία ή το Ιράν”.
Κάτι άλλο σημαντικό που επισημαίνει, είναι ότι αυτά τα περάσματα δεν ελέγχονται επίσης από τζιχαντιστικές ομάδες, όπως η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ, διάδοχη οργάνωση της Αλ Κάιντα. “Έτσι, η Δύση παρακάμπτει πολλές ομάδες με τις οποίες δεν θέλει να συνεργαστεί”. Σε αυτό συμφωνεί και η Αντίτα Σταρόστα από την Medico. “Ήδη και πριν τον σεισμό η κατάσταση των εσωτερικά εκτοπισμένων πολιτών ήταν πολύ δύσκολη. Η βοήθεια που παρεχόταν ήταν λιγοστή και συχνά δεν αρκούσε. Αυτός είναι ο λόγος που οι άνθρωποι στους προσφυγικούς καταυλισμούς, αλλά και στις κατεστραμμένες περιοχές στο Ιντλίμπ, εξαρτώνται περισσότερο από ποτέ από τη διεθνή βοήθεια”.
Η Σταρόστα πιστεύει ότι όλα καταλήγουν στα εξής ερωτήματα, εάν θα επιτρέψει η Τουρκία το άνοιγμα ανθρωπιστικού διαδρόμου για να μεταφέρει τους πρόσφυγες σε ασφαλές μέρος. Ή εάν θα επιμείνει στην πολιτική της και θα κρατήσει τα σύνορα κλειστά. “Δυστυχώς το τελευταίο είναι πιο πιθανό” λέει. Έτσι η Χάουλα και τα αδέλφια της δεν έχουν άλλη επιλογή, πρέπει να αντέξουν στο Ιντλίμπ. Η 47χρονη έχει εγκλωβιστεί στην πόλη εδώ και χρόνια. “Μερικές φορές είναι οι επιθέσεις με ρουκέτες, άλλες η κακή οικονομική κατάσταση και τώρα είναι μια φυσική καταστροφή όπως αυτή” λέει με σπασμένη φωνή. “Δεν έχουμε καθόλου χρόνο να πάρουμε ανάσα, να συνέλθουμε για μια φορά. Πώς είναι δυνατόν να τα αντέξει κανείς όλα αυτά;”
