Του Αλέξη Χαρίτση
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες παγιώθηκε η αντίληψη ότι η βιομηχανία και η εκβιομηχάνιση είναι μια υπόθεση που αφορά το παρελθόν και όχι το μέλλον. Στη χώρα μας η λογική αυτή επηρέασε σημαντικά τον αναπτυξιακό σχεδιασμό, με αποτέλεσμα να εγκαταλειφθεί κάθε προσπάθεια διαμόρφωσης σύγχρονης και συνεκτικής βιομηχανικής πολιτικής. Η αντίληψη αυτή έχει αποδειχθεί στρεβλή από την ίδια την πραγματικότητα: η βιομηχανική παραγωγή αποτελεί αναπόσπαστο δομικό στοιχείο οικονομικής προόδου και ανάπτυξης των σύγχρονων εθνικών οικονομιών. Χώρες στις οποίες η βιομηχανία διατηρεί τον δυναμικό της χαρακτήρα, συγκαταλέγονται σήμερα μεταξύ των πιο προηγμένων οικονομιών του κόσμου.
Ο χαρακτήρας βεβαίως της βιομηχανίας έχει αλλάξει ριζικά. Ο δευτερογενής τομέας, πλέον, δεν αφορά μόνο την μετατροπή της πρώτης ύλης σε ένα δεδομένο τελικό προϊόν, αλλά χαρακτηρίζεται από μια πολυπλοκότητα που κινείται σε ένα πεδίο σύνθετων αλληλεπιδράσεων και ιδίως από την επιδίωξη διαρκούς καινοτομικότητας σε επίπεδο προϊόντων, τεχνολογιών παραγωγής και οργανωσιακών επινοήσεων . Η 4η βιομηχανική επανάσταση, ριζοσπαστικοποιώντας δραστικά τα παραπάνω, επηρεάζει τον τρόπο που παράγουμε, καταναλώνουμε, εργαζόμαστε, επικοινωνούμε και εν τέλει τον τρόπο που ζούμε. Σήμερα, αν σε αυτό προσθέσουμε την πανδημία, διαφαίνεται ότι οι μετασχηματισμοί στην οικονομία αποκτούν δομικά χαρακτηριστικά, με διαρκώς επιταχυνόμενο μάλιστα ρυθμό.
Αντιλαμβανόμενοι τις νέες συνθήκες που διαμόρφωναν οι τεχνολογικές και εμπορικές εξελίξεις, κατά την διάρκεια της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ αναλάβαμε μια σειρά πρωτοβουλιών που συνέθεταν ένα πλέγμα ενεργειών που αποσκοπούσαν στην αύξηση της παραγωγικότητας, στη δημιουργία μόνιμων θέσεων απασχόλησης, στην ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας, στην επιτάχυνση των επενδύσεων και εν τέλει στην διαμόρφωση των προϋποθέσεων προκειμένου από την άναρχη, αποσπασματική και άνιση μεγέθυνση, να μεταβούμε στη βιώσιμη, δίκαιη ανάπτυξη και στην αναβάθμιση της χώρας στον διεθνή παραγωγικό καταμερισμό.
Για να υπηρετήσουμε αυτόν τον στόχο, εκπονήσαμε την Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική, η οποία ενσωμάτωσε, σύμφωνα βεβαίως με τις ελληνικές ιδιαιτερότητες, τους Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) του ΟΗΕ. Η Αναπτυξιακή Στρατηγική αποσκοπούσε μεταξύ άλλων στην αντιστροφή της αποβιομηχάνισης, στην αύξηση της παραγωγικότητας και στην βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας. Στον πυρήνα βρέθηκε η μεταποίηση και η βιομηχανία.
Στο πλαίσιο αυτό προχωρήσαμε σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις που τις διακρίνω σε τρεις ενότητες:
Απλοποίηση επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Με νέο νομοθετικό οπλοστάσιο (ν. 4442/2016 & 4512/2018), η χώρα υλοποιεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση απλούστευσης του ρυθμιστικού πλαισίου λειτουργίας των οικονομικών δραστηριοτήτων, εναρμονισμένη με ευρωπαϊκές καλές πρακτικές.
Ανάπτυξη κινήτρων. Αναμορφώσαμε το πλαίσιο για τις Στρατηγικές Επενδύσεις και θεσπίσαμε νέο Αναπτυξιακό Νόμο που έδινε προτεραιότητα στη βιομηχανία. Ειδικά για τη βιομηχανία, θεσπίσαμε φορολογικά, οικονομικά και χρηματοδοτικά κίνητρα για μετεγκατάσταση επιχειρήσεων σε οργανωμένους χώρους υποδοχής τόσο μέσω του Αναπτυξιακού Νόμου, όσο και μέσω του ΕΣΠΑ αλλά και τη δημιουργία του Ταμείου Υποδομών.
Μεταρρυθμίσεις στο χώρο. Είναι αδιανόητο να συζητάς για βιομηχανία χωρίς ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη χωροταξία. Μια σειρά από μεταρρυθμιστικές τομές κατά τη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ (κτηματολόγιο, δασικοί χάρτες, χρήσεις γης) επιχείρησαν να βάλουν τέλος στο άναρχο τοπίο δεκαετιών. Επιπλέον, προχωρήσαμε, με ορίζοντα ολοκλήρωσης το τέλος του 2020 στην αναθεώρηση του Ειδικού Χωροταξικού πλαισίου για τη Βιομηχανία, αναγκαία προϋπόθεση για την προσέλκυση βιώσιμων επενδύσεων στον δευτερογενή τομέα. Αντιλαμβανόμενοι, τέλος, τη σημασία της περιφερειακής και τοπικής διάστασης της ανάπτυξης, δημιουργήσαμε ειδικά χρηματοδοτικά προγράμματα για τους ΟΤΑ, για την εκπόνηση Τοπικών Χωρικών Σχεδίων.
Εξαιρετικά σημαντικό όμως project αποτέλεσε και η εκπόνηση Επιχειρησιακού Σχεδίου για την Ανάπτυξη Επιχειρηματικών Πάρκων. Μέσω του σχεδίου αυτού προσεγγίσαμε ολιστικά το ζήτημα των επιχειρηματικών πάρκων και καταλήξαμε στην ιεράρχηση χωροταξικών προτεραιοτήτων στην ελληνική επικράτεια. Στη μελέτη αυτή, για πρώτη φορά στη χώρα μας, έγινε η καταγραφή όλων των Άτυπων Βιομηχανικών Περιοχών. Επιπλέον, καταλήξαμε σε συγκεκριμένα ποσοτικά και ποιοτικά συμπεράσματα για τις ανάγκες ανάπτυξης νέων επιχειρηματικών πάρκων στην ελληνική επικράτεια αλλά και της καταγραφής θεσμοθετημένων χρήσεων γης σχετικές με τη βιομηχανία και το χονδρεμπόριο.
Η πλήρης καταγραφή των Άτυπων Βιομηχανικών Συγκεντρώσεων, οδήγησε σε στοχευμένες παρεμβάσεις για την εξυγίανση τους και τον μετασχηματισμό τους σε Επιχειρηματικά Πάρκα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτέλεσε η περιοχή των Οινοφύτων, μια από τις μεγαλύτερες άτυπες βιομηχανικές περιοχές της χώρας. Σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς, σχεδιάσαμε την ολιστική αντιμετώπιση του προβλήματος της άναρχης βιομηχανικής δόμησης. Αντίστοιχα βήματα έγιναν και για την περιοχή του Καλοχωρίου Θεσσαλονίκης με την εκπόνηση μελέτης για τη λειτουργική και περιβαλλοντική εξυγίανση της περιοχής.
Την περίοδο 2015 – 2019 έγινε, επιτρέψτε μου να το πω, η πρώτη εδώ και δεκαετίες απόπειρα για μια συνολική, στρατηγικού χαρακτήρα αντιμετώπιση της βιομηχανικής πολιτικής. Η προσπάθεια αυτή πρέπει να συνεχιστεί. Οφείλουμε, με γνώμονα τις αρχές της βιώσιμης και δίκαιης ανάπτυξης, να προσαρμοστούμε στη νέα βιομηχανική στρατηγική για την Ευρώπη που ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάρτιο του 2020. Η ελληνική βιομηχανία, αξιοποιώντας το περιζήτητο ανθρώπινο ταλέντο και τα γεωστρατηγικά και μορφολογικά πλεονεκτήματα της χώρας, μπορεί να αποτελέσει μέρος των νέων αλυσίδων αξίας που προωθούνται στο πλαίσιο της διπλής μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα και την τεχνολογική πρωτοπορία.
Το Ταμείο Ανάκαμψης πρέπει να παίξει καθοριστικό ρόλο στην χάραξη της νέας βιομηχανικής πολιτικής της χώρας. Οι πόροι του, οι οποίοι αφορούν κατ’ εξοχήν την βιομηχανία και την επιχειρηματικότητα, προωθούν την πράσινη ανάπτυξη, αλλά και την ψηφιοποίηση της παραγωγής. Σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον όμως, φορολογικών παραδείσων και γενικευμένου εργασιακού και περιβαλλοντικού dumping, ζητούμενο για μας δεν είναι η παροχέτευση κερδοσκοπικών κεφαλαίων στην οικονομία, αλλά η προσέλκυση βιώσιμων επενδύσεων που θα οδηγούν στην παραγωγή εγχώριας αξίας, μετρήσιμων οικονομικών και κοινωνικών ωφελειών για τη χώρα μας.
Η ολιγωρία της Κυβέρνησης στη λήψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών στην κατεύθυνση που περιέγραψα παραπάνω, αφήνει ανεκμετάλλευτη μια μεγάλη ευκαιρία. Η έλλειψη αυτή την κρίσιμη στιγμή οποιουδήποτε συγκροτημένου σχεδίου για την βιομηχανία θα οδηγήσει σε επιμέρους σπασμωδικές παρεμβάσεις, και ουσιαστικά στην απαξίωση ενός πολύ κρίσιμου τομέα της οικονομίας. Οφείλουμε να αφουγκραστούμε τις νέες συνθήκες, να αξιοποιήσουμε τους διαθέσιμους πόρους, να συγκροτήσουμε ένα ολιστικό σχέδιο για την βιομηχανική παραγωγή, λαμβάνοντας υπόψη τα επιμέρους χαρακτηριστικά, προκειμένου να βελτιώσουμε τη θέση της χώρας μας στις διεθνείς αγορές.
Δυστυχώς, η κυβέρνηση προσανατολίζεται προς τις γνωστές από το παρελθόν μεταπρατικές και κατασκευαστικές δραστηριότητες χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι χωρίς βιομηχανική ανάπτυξη, χωρίς καινοτομικό πνεύμα, δεν υπάρχει προοπτική να απεμπλακούμε από την κρίση. Όλα τα παραπάνω θέτουμε προς την Κυβέρνηση με αναλυτική ερώτηση που καταθέσαμε αυτές τις μέρες στη Βουλή. Ελπίζουμε η πρωτοβουλία μας αυτή να μην αντιμετωπιστεί με την γνωστή κυβερνητική αλαζονεία και να εκκινήσει επιτέλους ένας ουσιαστικός διάλογος για το μέλλον της βιομηχανίας. Άλλος χρόνος για χάσιμο δεν υπάρχει.
