Είναι δύο η ώρα τα ξημερώματα της 26ης Σεπτεμβρίου 2022 όταν οι σεισμικοί σταθμοί στη Δανία, τη Σουηδία και τη Γερμανία καταγράφουν μια ασθενή σεισμική δόνηση. Την ίδια στιγμή καταγράφεται απότομη πτώση της πίεσης του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream που συνδέει τη Ρωσία με τη Γερμανία. Σύντομα γίνεται σαφές ότι τρία από τα τέσσερα σκέλη του αγωγού έχουν ανατιναχθεί, καταστρέφοντας ένα σημαντικό στέλεχος της γερμανικής και ευρωπαϊκής ενεργειακής υποδομής.
Έντονες πρώτες αντιδράσεις
Εδώ σταματούν και τα αξιόπιστα ευρήματα και δίνουν τη θέση τους σε εικασίες, υποθέσεις και υποψίες. Αμέσως μετά την επίθεση πολλοί δείχνουν προς την κατεύθυνση της Μόσχας. Ο Ουκρανός προεδρικός σύμβουλος Μικαΐλο Ποντόλιακ γράφει στο X (πρώην Twitter): «Η μεγάλης κλίμακας διαρροή φυσικού αερίου από τον Nord Stream 1 δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια τρομοκρατική επίθεση που σχεδιάστηκε από τη Ρωσία και μια πράξη επίθεσης κατά της Ε.Ε.»
Οι επίσημες δηλώσεις είναι αιχμηρές: «Οποιαδήποτε εσκεμμένη διατάραξη της ενεργειακής υποδομής της Ευρώπης είναι απαράδεκτη και θα προκαλέσει τις εντονότερες δυνατές αντιδράσεις», αναφέρει η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Αλλά ακόμη και έναν χρόνο αργότερα, δεν είναι ακόμη επισήμως σαφές ποιος κρύβεται πίσω από τις επιθέσεις.
Ίχνη που οδηγούν προς την Ουκρανία
Τον Μάρτιο του 2023 μια γερμανική ερευνητική ομάδα γνωστοποιεί πως τα ίχνη οδηγούν προς την Ουκρανία. Σύμφωνα με το ARD και την “Die Zeit”, πέντε άνδρες και μία γυναίκα φέρονται να απέπλευσαν με το ιστιοπλοϊκό σκάφος “Andromeda” από λιμάνι της Βαλτικής Θάλασσας στις 6 Σεπτεμβρίου 2022, τρεις εβδομάδες πριν από τις επιθέσεις. Οι ερευνητές της Ομοσπονδιακής Εγκληματολογικής Υπηρεσίας φέρονται να βρήκαν ίχνη εκρηκτικών στο πλοίο – των ιδίων εκρηκτικών που εντοπίστηκαν στον βυθό της θάλασσας.
Σύμφωνα με δημοσίευμα της “Washington Post” από τον περασμένο Ιούνιο, οι ευρωπαϊκές και αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών είχαν ειδοποιηθεί ήδη από τον Ιούνιο του 2022 για τα σχέδια ενός Ουκρανού να επιτεθεί στους αγωγούς Nord Stream. Οι πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών είχαν συντάξει ειδική αναφορά για έξι άτομα, δύτες και ένα γιοτ. Σύμφωνα με την “Washington Post”, επικεφαλής και συντονιστής ήταν ο ανώτατος Ουκρανός στρατιωτικός αξιωματικός, στρατηγός Βάλερι Σαλούσνι. Ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι, ωστόσο, δεν είχε ενημερωθεί για τα σχέδια αυτά.
Μετά από εκτεταμένη έρευνα μία ομάδα περισσότερων από 20 ερευνητών του περιοδικού “Der Spiegel” και του τηλεοπτικού σταθμού ZDF κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα: «Τα ίχνη οδηγούν προς μία κατεύθυνση: προς την Ουκρανία». Όπως αναφέρει ο Βολφ Βίντμαν Σμιντ, μέλος της ομάδας, στην DW «οι ερευνητές δεν έχουν βρει τίποτα που να αποδεικνύει ότι η Ρωσία ή οι Η.Π.Α. θα μπορούσαν να βρίσκονται πίσω από την επίθεση. Δεν υπάρχει καμία απολύτως απόδειξη γι’ αυτό».
Τα κίνητρα Μόσχας και Ουάσινγκτον
Όταν τον Φεβρουάριο ο διάσημος Αμερικανός δημοσιογράφος Σέιμουρ Χερς είχε υποπτευθεί πως οι Η.Π.Α. βρίσκονταν πίσω από τις επιθέσεις, στήριξε την έκθεσή του σε μία μόνο πηγή, και μάλιστα ανώνυμη. Ωστόσο, ο Χερς θα μπορούσε να επισημάνει τις δηλώσεις του προέδρου των Η.Π.Α. Τζο Μπάιντεν τον Φεβρουαρίου του 2022, πριν από την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία. Τότε ο Μπάιντεν είχε δηλώσει στον Τύπο πως «εάν η Ρωσία εισβάλει, ο Nord Stream 2 δεν θα υπάρχει πλέον. Θα βάλουμε ένα τέλος σε αυτό». Παρόμοια σχόλια είχαν γίνει και από άλλα κορυφαία πολιτικά πρόσωπα των Η.Π.Α.
Η γερμανο-ρωσική ενεργειακή σύμπραξη αποτελούσε αγκάθι για τις Η.Π.Α. πολύ πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία – όπως και για την Ουκρανία και άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Η Ουάσινγκτον είχε προσπαθήσει να αποτρέψει την κατασκευή του Nord-Stream 2 για μεγάλο χρονικό διάστημα και την καθυστέρησε σημαντικά μέσω κυρώσεων.
Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία θα μπορούσε επίσης να είχε κίνητρο να καταστρέψει τον αγωγό φυσικού αερίου, επειδή η ρωσική εταιρεία Gazprom είχε ήδη σταματήσει τη μεταφορά φυσικού αερίου μέσω του Nord Stream 1 το καλοκαίρι του 2022 – και έτσι παραβίασε τις συμβατικές υποχρεώσεις παράδοσης. Αυτό θα άνοιγε την πόρτα για διεκδικήσεις από τους δυτικούς εταίρους. Καταστρέφοντας, ωστόσο, τον αγωγό, η Gazprom θα μπορούσε τώρα να επικαλεστεί «ανωτέρα βία» – και να αποφύγει τις όποιες νομικές συνέπειες.
Έγκλημα πολέμου κατά το διεθνές δίκαιο
Κατά το διεθνές δίκαιο του πολέμου, η επίθεση στον Nord Stream θα αποτελούσε παράνομη πράξη ακόμη και στο πλαίσιο μιας στρατιωτικής σύγκρουσης, όπως εξηγεί στην DW ο ειδικός σε θέματα διεθνούς δικαίου Στέφαν Τάλμον. «Σύμφωνα με το Καταστατικό της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου η καταστροφή μη στρατιωτικών υποδομών δεν αποτελεί μόνο παραβίαση του διεθνούς δικαίου, αλλά ακόμη και έγκλημα πολέμου».
Το εάν θα διεξαχθεί δίκη γύρω από την υπόθεση, μένει να φανεί. Ο καγκελάριος Σολτς τάσσεται υπέρ της παραπομπής της υπόθεσης στη δικαιοσύνη και η Γερμανίδα υπουργός Εσωτερικών, Νάνσι Φέζερ, ελπίζει ότι θα βρεθούν αρκετά στοιχεία για να απαγγελθούν κατηγορίες στους δράστες. Όμως, από όσα έχει διαπιστώσει στις συναντήσεις τους με κυβερνητικούς εκπροσώπους ο ερευνητής δημοσιογράφος Βίντμαν Σμιντ έχει την εντύπωση πως προτιμάται η αποφυγή του ζητήματος. «Δεν μπορούν να αγνοήσουν βέβαια ένα τόσο σοβαρό έγκλημα. Αλλά δεν μπορούν και να αναστείλουν την υποστήριξη προς την Ουκρανία στον πόλεμο εναντίον της Ρωσίας. Αυτό δεν αποτελεί επιλογή».
Εν τω μεταξύ, η σουηδική εισαγγελία ανακοίνωσε ότι θα ολοκληρώσει την έρευνά της μέχρι το τέλος του έτους. Το σίγουρο είναι πως πολλοί περιμένουν με περιέργεια τα αποτελέσματα.
