Η συμμορία του Σούρλα συστάθηκε τον Μάρτιο του 1944 απο τους Γερμανούς στα πλαίσια μιάς οργάνωσης έφερε το όνομα ΕΑΣΑΔ (Εθνικός Αγροτικός Σύνδεσμος Αντικομμουνιστικής Δράσης) με κύριο στόχο της την εξάπλωση του τρόμου στα χωριά του Βόλου και την σύγκρουση με τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Απο την οργάνωση αυτή ξεπήδησε και η αισχρή προσωπικότητα του Γρηγόρη Σούρλα το όνομα του οποίου έχει συνδεθεί στους ανθρώπους της περιοχής με την έννοια του κλέφτη, του αλήτη και του τραμπούκου.
Έδρα της συμμορίας του Σούρλα ήταν το χωριό Δεμερλή κοντά στις γραμμές του ΣΕΚ στο σημείο που αυτές ενώνονταν με τις γραμμές του σιδηρόδρομου Βόλου- Καρδίτσας. Αρχηγοί της συμμορίας ήταν ο Γρηγόρης Σούρλας και ο λοχαγός Ψύλλας. Η συμμορία είχε αδειάσει κυριολεκτικά, το χωριό απο τους κατοίκους του, καθώς πλιατσικολόγησε τις σοδειές, τα ζώα και τις αποθήκες του. Οι κάτοικοί του το εγκατάλειψαν φοβούμενοι για τις ζωές τους. Η συμμορία του Σούρλα στρατολογούσε δια της βίας φτωχούς αγρότες, που ακολουθούσαν με την βία ή τοπικούς εγκληματίες και ληστές και στις 2 Σεπτέμβρη του 1944 αριθμούσε 250 περίπου άνδρες.
Για την ενίσχηση των θέσεων τους στην Δεμερλή, οι Γερμανοί είχαν τοποθετήσει και άλλα δύο τμήματα στρατού τους στην περιοχή κοντά στα λημέρια του Σούρλα. Ένα τμήμα είχε τοποθετηθεί σε ένα χτιστό πυργίσκο, ένα κοντά στον σιδηρόδρομο του ΣΕΚ και ένα ακόμη κοντά στον θεσσαλικό σιδηρόδρομο.
Στις 2 Σεπτέμβρη ο ΕΛΑΣ αποφάσισε να χτυπήσει τους Γερμανούς και την συμμορία του Σούρλα. Μετά απο λεπτομερή μελέτη των θέσεων του εχθρού το Γενικό Αρχηγείο αποφάσισε τα παρακάτω:
Μία ύλη ιππικού του ΕΛΑΣ αποφασίσθηκε να επιχειρήσει με σαρωτική έφοδο ενάντια στο χωριο Δεμερλή
Ένας λόχος του 54ου Συνταγματος (ο 2ος λόχος) να εγκατασταθεί στα υψώματα του δρόμου προς Λαμία για να καθυστερήσει πιθανή ενίσχυση των Γερμανών απο Λαμία.
Ο 1ος λόχος του 54ου Συντάγματος θα διενεργούσε πολλαπλό σαμποτάζ στις γραμμές του τρένου για να παρεμποδίσει την διέλευση θορακισμένων συρμών που χρησιμοποιούσαν για ενίσχυσή τους απο την Λαμία οι Γερμανοί.
Ο 3ος λόχος του 54ου Συντάγματος θα πλησίαζε τα τσιμεντένια φυλάκια, πολυβολεία και πόστο μπλόκο των Γερμανών ήσυχα στο σκοτάδι και θα τα ανατίνασσε με χρήση ενός βαρέος όλμου και αρκετών ελαφρών.
Οι επιχειρήσεις έγιναν όλες με τον προκαθορισμένο τρόπο. Οι Γερμανοί του φυλάκιου δίπλα στις γραμμές πιάσθηκαν απροετοίμαστοι καθώς οι αντάρτες ανατίναξαν μέσα στο σκοτάδι τα φυλάκιά τους. Κατά τις 2:30 το βράδυ κάθε αντίσταση απο το φυλάκιο είχε καμφθεί παρόλο που οι άνδρες του ΕΛΑΣ αναγκάσθηκαν να περάσουν μέσα απο νάρκοπέδιο και τριπλές σειρές συρματόπλςγμα. Οι Γερμανοί έχασαν 170 περίπου άνδρες ενώ ο ΕΛΑΣ 25 αντάρτες του. Την ίδια ώρα η ίλη του ιππικού έκανε έφοδο στο χωριό Δεμερλή. Η ίλη κινήθηκε κυκλωτικά και οι άνδρες του Σούρλα έδειξαν την πολεμική τους αξία σπάζοντας κάθε άμυνα και χανόμενοι στα δάση ένα γύρω. Ο ΕΛΑΣ, χωρίς καμία απώλεια αιχμαλώτησε 150 απο τους κατσαπλιάδες του Σούρλα ενώ 20 δικοί του κείτονταν νεκροί.
Ο ίδιος ο Σούρλας και ο Ψύλλας γλίτωσαν την τελευταία στιγμή στα σκοτάδια του δάσους. Οι αιχμάλωτοι μεταφέρθηκαν στα κεντρικά του ΕΛΑΣ για να δικασθούν. Παράλληλαμε την επιχείρηση του 3ου Τάγματος στο φυλάκιο του σιδηρόδρομου, ο 1ος λόχος και αφού είχε διαλύσει την γραμμή με σαμποτάζ σε 4 σημεία πηρε θέσεις άμυνας καθώς απο τον Δομοκό έρχονταν μια ομάδα Γερμανών σε φορτηγά έχοντας ειδοποιηθεί απο τους συναδέλφούς της στο φυλάκιο. Μπροστά είχαν γεμίσει ένα φορτηγό άοπλους Ιταλούς αιχμάλωτους για να δεχθούν πρώτοι την επίθεση. Το φορτηγό ανατινάχθηκε απο νάρκη ενώ όσοι Ιταλοί τραυματίες κατάφεραν να συρθούν έξω απο το φλεγόμενο τάφο τους κατάφεραν να περάσουν στις γραμμές του ΕΛΑΣ. Εκεί βρήκαν περίθαλψη και φυγαδεύτικαν στα Φάρσαλα. Δύο ώρες κράτησε η μάχη σε αυτό το σημείο. Τελικά οι Γερμανοί αποσύρθηκαν σε ότι αμάξι μπορεσαν να πάρουν και γύρισαν στον Δομοκό.
Οι απώλειές τους ήταν 15 νεκροί (χωρίς να μετράμε τους Ιταλούς) και 2 καμμένα φορτηγά. Εκείνο το βράδυ 2 αμαξοστοιχίες με βαριά πολυβόλα κινήθηκαν στην γραμμή και οι δύο όμως ανατινάχθηκαν πάνω στις ράγες απο τους σαμποτέρ του ΕΛΑΣ. Οι εκρηκτικές ύλες όμως ήταν ανεπαρκείς στο να προκαλέσουν ολοκληρωτική καταστροφή του συρμού. Παρ’όλα αυτά το δίκτυο σε εκέινο το σημείο έμεινε μπλοκαρισμένο για μία ημέρα. Επίσης 5 Γερμανοί χάθηκαν στην έκρηξη. Τα αγαθά που ο ΕΛΑΣ κατέλαβε στην Δεμερλή επιστράφηκαν μέχρι τον τελευταίο κόκκο σταριού στους νόμιμους κατόχους τουςστα γύρω χωριά. Απο εκείνη την εποχή και ως σήμερα το όνομα Σούρλας έχει ταυτισθεί με τις έννοιες που προανάφερα και αυτό το έμαθα ρωτώντας τους κατοίκους της περιοχής.
Σχετικά με την ΕΑΣΑΔ
Σχετικά με την ΕΑΣΑΔ στην οποία τουλάχιστον τυπικά υπάγονταν και ο Σούρλας, λίγα πράγματα έιναι γνωστά. Μια μικρή λίστα με συστατικά της μέλη μου είναι γνωστή:
Δημήτρης Μακεδόνας, απο το Γλιστέρι στην Σκόπελο, μέλος και αξιωματικός της Χωροφυλακής
Γρηγόρης Σούρλας
Γεώργιος Ψύλλας
Αλέκος Καραμέτος, χωροφύλακας
Αντώνης Μπάιλας, αγρότης
Το σώμα της ΕΑΣΑΔ προβλέπονταν να φοράει την στολή των Ράλληδων (τα ρούχα του μακεδονομάχου) κάτι το οποίο δεν εφαρμόσθηκε. Υπάγονταν απευθείας στην δικαιοδοσία του διοικητή των SS, Scimana και την Gestapo. Με ειδικό προεδρικό διάταγμα του Πρακτικού Ειδκού Δικαστηρίου Αθηνών οι άνδρες της ΕΑΣΑΔ είχαν το δικαίωμα να αποφασίζουν μόνοι τους για τις τύχες των αιχμαλώτων τους. Στην οργανωση αργότερα εντάχθηκαν και ποινικοί κρατούμενοι, προαγωγοί και μορφινομανείς απο τα μεγάλα αστικά κέντρα. Το ένδυμα δεν υιοθετήθηκε αλλά οι άνδρες της ΕΑΣΑΔ φορούσαν ένα πράσινο περιβραχιόνιο με λευκά γράμματα που έγραφαν το όνομα της οργάνωσης.
Τα γεγονότα του Αμπελώνα
Στις 5 Μαίου του 1944 η ΕΑΣΑΔ μπαίνει και πυρπολεί το χωριό Φαλάνη
Στις 17 Μαίου 1944, μια μεγάλη φάλαγγα φορτηγών μπαίνουν στο χωριό Αμπελώνας, είναι Γερμανοί μαζί με έναν τοπικό συνεργάτη τους. Οι Γερμανοί σκορπάνε τον τρόμο στο χωριό και δολοφωνούν άγρια τον Κώστα Σβώλο.
Στις 4 Ιούνη επιδράμουν για δεύτερη φορά στον Αμπελώνα και σκοτώνουν 14 κατοίκους ανάμεσα στους οποίους και δύο παιδιά 15 και 16 ετών.
Απο την δράση της ΕΑΣΑΔ
Σχετικά με την δράση της ΕΑΣΑΔ επί Κατοχής αναφέρεται και το Ειδκό Δικαστήριο Αθηνών σχετικά με μία συνεργασία των οργανώσεων ΕΑΣΑΔ, ΕΑΟ και ΕΔΕΣ ενάντια στον ΕΛΑΣ Βόλου. Στην ανάλογη έκθεση αναφέρονται και οι παρκάτω δολοφονίες απο τον Σούρλα:
5/1/1944: Δολοφονία του Κ. Ζιώτα, πρόεδρου του εργατικού κέντρου Λάρισας
30/4/1944: Δολοφονία στην Νίκαια -Λάρισας των Κ. Ψαρούλη, Β. Ζντιάβα και Δ. Τσιπλακούλη
1/5/1944:Δολοφονία του Α. Τούλα στην κεντρική πλατεία της Λάρισας, τραυματισμός του Κ. Σαλμά
1/5/1944: Δολοφονία του Β. Φιλίνδρα, Ε. Σταμουλάκη, Θ. Ζέρβα σε χωριό έξω απο την Λάρισα
5/5/1944: Δολοφονία τριών στελεχών του τοπικού ΕΑΜ (δεν γνωρίζω ονόματα)
13/5/1944: Δολοφονία 6 ακόμα ανδρών και 3 γυναικών απο τον Σούρλα στην πόλη της Λάρισας
Ο Σούρλας στον Εμφύλιο
Αφού η κυβέρνηση του βουνού είχε θεσπιστεί, η κυβέρνηση εθνικής ενώτητας κάλεσε όες τις προδοτικές οργανώσεις απο το Κάιρο να παραδώσουν τα όπλα και να φύγουν απο το πλευρό των Γερμανών. Ο ίδιος ο βρετανός σύνδεσμος του ΕΛΑΣ στην Θεσσαλία κάλεσε τους “Σούρληδες” να παραδοθούν άμεσα ενώ σχετικά με την επιχείρηση του ΕΛΑΣ στην Δεμερλή δεν είχε καμία αντίρρηση. Με τον ερχομό τους στο ελληνικό πολιτικό προσκήνιο, οι Άγγλοι γρήγορα βρήκαν “δουλειά” στους δοσίλογους και ταγματαλήτες της Κατοχής. Η “δουλειά” τους αυτή ήταν η τρομοκρατία του λαού της υπαίθρου, η δημιουργία εμφυλιακού κλίματος και η δίωξη με κάθε τρόπο των στελεχών του ΕΑΜ -ΕΛΑΣ -ΚΚΕ. Στον Γρηγόρη Σούρλα δόθηκαν όπλα και η εντολή να περιτρέχει την περιοχή της Θεσσαλίας και των Φαρσάλων αγρυπνώντας για τον κομμουνιστικό κίνδυνο.
Οι Σούρληδες αφού στρατολόγησαν με απειλές και βασανιστήρια πολλούς νέους απο διάφορα χωριά διάλεξαν για λημέρι τους το χωριό Μέλια καθώς διέθετε σταθμό του σιδηρόδρομου κοντά στον Πλατύκαμπο “άνευ γραφείου”. Κάθε φορά που πήγαιναν στο χωριό βίαζαν, έκλεβαν και επίτασσαν σπίτια, οχήματα και αγαθά τόσο πολύ που οι κάτοικοι όταν τους έβλεπαν έτρεχαν να κοιμηθούν στα χωράφια. Σκοπός των Άγγλων ήταν η παλιόστηση της βασιλικής εξουσίας η οποία δεν θα έρχονταν(με το δημοψήφισμα) αν πρώτα όλη η ελληνική ύπαιθρος δεν έμπαινε κάτω απο τον ζυγό. Οι σούρληδες στην περιοχή δολοφονούσαν αδίστακτα και αδιακρίτως, βασάνισαν και δολοφόνισαν πολλά στελέχη του ΕΑΜ και του ΚΚΕ καθώς και τον δημοσιογράφο του Ριζοσπάστη, Κώστα Βιδάλη. Υπήρχαν βέβαια και περιπτώσεις όπως αυτή του Θανάση Δρίβα που “βάφτιζαν” κάποιον κομμουνιστή για προσωπικούς τους λόγους, και μετά ξεκλήριζαν την οικογένεια και το βιός του. Αυτά φυσικά υπο την σφραγίδα του Μόλγκαν, του βρετανού συνδέσμου των σούρληδων και της κυβέρνησης-λαγονικού των Αθηνών.
