«Σήμερα η Ελλάδα δεν είναι πλέον ο “ασθενής” της Ευρώπης, αλλά ένας πλήρως ανεπτυγμένος φιλοευρωπαϊκός παράγοντας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο», τονίζει ο πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν βαν Ρομπέι (Herman van Rompuy) σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων λίγο πριν από την άφιξή του στη Θεσσαλονίκη για την τελετή απονομής του 4ου Πανευρωπαϊκού βραβείου «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ», την Πέμπτη 9 Νοεμβρίου, στο μνημείο της Ροτόντας στη Θεσσαλονίκη, παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου και άλλων κορυφαίων προσωπικοτήτων από την Ελλάδα και την υπόλοιπη Ευρώπη.
«Σήμερα, η Ελλάδα δεν είναι πλέον ο “ασθενής” της Ευρώπης χάρη στις προσπάθειες των κυβερνήσεων και του ίδιου του ελληνικού λαού» τονίζει ο κ. Βαν Ρομπέι, επισημαίνοντας την αλληλεγγύη της Ευρωζώνης προς αυτή την κατεύθυνση, εφιστώντας την προσοχή σε επανάληψη λαθών του παρελθόντος αλλά κι εξαίροντας τη σημερινή θέση της χώρας μας στην Ευρώπη.
Ερωτηθείς για τις καταιγιστικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή στην εφ’ όλης της ύλης συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Χέρμαν βαν Ρομπέι λέει πως η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου απομάκρυνε χρονικά τη λύση των δύο κρατών», σημειώνει πως το Ισραήλ δικαίως θα θέλει να αποτρέψει την επανάληψη αυτού που συνέβη πρόσφατα, ωστόσο, η παραβίαση του ανθρωπιστικού δικαίου απειλεί να ακυρώσει την υποστήριξη που έλαβε μετά τη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου μαζί και τη συνεχιζόμενη προσέγγιση με τον αραβικό κόσμο. Εκφράζει την ελπίδα πως θα υπάρξουν κάποτε ηγέτες και στις δύο πλευρές που θα αντιληφθούν τη σημασία της συνέχισης των ιστορικών Συμφωνιών του Όσλο μεταξύ Ράμπιν και Αραφάτ και λέει χαρακτηριστικά πως «με τη Χαμάς, αυτό δεν γίνεται» και αυτό είναι κάτι που «πολλοί Άραβες ηγέτες το αντιλαμβάνονται».
Για την κατάσταση στην Ουκρανία, ο πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου εκτιμά ότι ο πόλεμος δεν θα τελειώσει σύντομα και η ΕΕ θα πρέπει να συνεχίσει να υποστηρίζει τη χώρα και τον λαό της, ενώ για τις σχέσεις Βρυξελλών και Μόσχας τονίζει πως υπό «το σημερινό καθεστώς, τα πράγματα δεν θα λειτουργήσουν ποτέ μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας» καθώς «όλες οι γέφυρες έχουν ανατιναχθεί».
Θερμός υποστηρικτής της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήδη από τη θητεία του στην προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Χέρμαν βαν Ρομπέι επισημαίνει πως αργά ή γρήγορα θα πρέπει να ενταχθούν στους κόλπους της ΕΕ οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έχοντας προηγουμένως προβεί στις απαραίτητες εσωτερικές μεταρρυθμίσεις, την επίλυση των μεταξύ τους ζητημάτων, ενώ θα πρέπει να ξεπεραστεί και η «κόπωση διεύρυνσης» από τα ίδια τα κράτη-μέλη. Ωστόσο, σε ό,τι αφορά την Τουρκία υπογραμμίζει πως η χώρα αυτή ακολουθεί τη δική της χωριστή πορεία «και συχνά εναντίον της ΕΕ σε πολλούς τομείς», επισημαίνει ότι η ΕΕ είναι κάτι παραπάνω από μια κοινή αγορά κι εκτιμά πως η Τουρκία δεν θα ήθελε ποτέ ν’ αποτελέσει μέρος μιας πολιτικής ένωσης.
Σε ό,τι αφορά, δε, το προσφυγικό/μεταναστευτικό, ο Χέρμαν βαν Ρομπέι χαρακτηρίζει «σημαντικό βήμα προς τη μεγαλύτερη αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών και την καλύτερη προστασία των εξωτερικών μας συνόρων» την πρόσφατη Συμφωνία για το Άσυλο και τη Μετανάστευση.
Με αφορμή τις καταστροφικές πυρκαγιές και πλημμύρες του περασμένου καλοκαιριού στην Ελλάδα και άλλες χώρες παγκοσμίως, ο Χέρμαν βαν Ρομπέι αναφέρεται στη σημασία που έχει να φτάσουμε στη ρίζα του προβλήματος της κλιματικής κρίσης και επαναφέρει μια πρόταση που, όπως λέει, είχε ο ίδιος κάνει το 2010 και αφορούσε τη σύσταση μιας ευρωπαϊκής υπηρεσίας πολιτικής προστασίας που να μπορεί να δράσει άμεσα σε περίπτωση τέτοιων καταστροφών.
Τέλος, για το βραβείο Θεοφανώ, που φέτος απονέμεται στον ΟΗΕ, στο όνομα του Γενικού Γραμματέα του Αντόνιο Γκουτέρες, υπογραμμίζει τον σημαντικό πολιτικό και ηθικό ρόλο τόσο του ίδιου του Οργανισμού όσο και του κ. Γκουτέρες ενώ με αφορμή τη στάση της Ρωσίας ως μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας και την παραβίαση από μέρους της του Χάρτη του ΟΗΕ, όπως λέει, προτείνει την άρση του δικαιώματος βέτο ορισμένων χωρών.
Υπενθυμίζεται ότι η απονομή του βραβείου «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ», που έχει πλέον καταστεί θεσμός, φέτος επικεντρώνεται στον βασικό ρόλο του ανθρωπισμού, ειδικά υπό το πρίσμα της πολυμέρειας ως καταλύτη για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του Χέρμαν βαν Ρομπέι στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και τη Σοφία Παπαδοπούλου:
Ερ. Η Μέση Ανατολή φλέγεται για άλλη μια φορά. Η κατάσταση στο πεδίο μας θυμίζει τις πιο σκληρές φάσεις της αραβο-ισραηλινής σύγκρουσης διαχρονικά. Βλέπετε κάποια διέξοδο σ’ αυτό το λουτρό αίματος; Ποια θα είναι η επόμενη μέρα για τις σχέσεις του Ισραήλ με τους Παλαιστίνιους και τους άλλους αραβικούς λαούς της περιοχής;
Απ. Η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου απομάκρυνε ακόμη περισσότερο χρονικά τη λύση των δύο κρατών. Πολλοί ανατρέχουν με νοσταλγία στις Συμφωνίες του Όσλο μεταξύ Ράμπιν και Αραφάτ, που είχαν δώσει ελπίδα πριν από 30 χρόνια. Ο εξτρεμισμός και η τρομοκρατία οδηγούν στην τραγωδία που βλέπουμε σήμερα. Το Ισραήλ δικαίως θα θέλει ν’ αποτρέψει την επανάληψη αυτού που συνέβη πρόσφατα. Ωστόσο, η παραβίαση του ανθρωπιστικού δικαίου απειλεί να ακυρώσει την υποστήριξη που έλαβαν μετά τη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου μαζί και τη συνεχιζόμενη προσέγγιση του αραβικού κόσμου με το Ισραήλ. Κάποια στιγμή, ελπίζουμε, θα έρθει η μέρα που θα εγείρουν το ανάστημά τους ηγέτες και στις δύο πλευρές που θα αντιληφθούν τη συνέχεια των Συμφωνιών του Όσλο. Με τη Χαμάς, αυτό δεν γίνεται. Πολλοί Άραβες ηγέτες το αντιλαμβάνονται αυτό.
Ερ. Μια που μιλάμε για πολέμους, βλέπετε σύντομα ένα κάποιο τέλος στον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας; Και ποιο πιστεύετε ότι θα πρέπει να είναι το μέλλον των σχέσεων ΕΕ-Ρωσίας;
Απ. Από ιστορική σκοπιά, οι πόλεμοι δεν τελειώνουν σχεδόν ποτέ στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Μια ειρηνευτική συμφωνία έρχεται σχεδόν πάντα μετά τον πόλεμο. Το ίδιο συνέβη μετά τον Πρώτο και Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για παράδειγμα. Στην περίπτωση του πολέμου στην Ουκρανία, μετά την επαίσχυντη ρωσική εισβολή, αν κρίνουμε από πολλά ιστορικά παραδείγματα, δεν θα είναι διαφορετικά. Επομένως ο ίδιος ο πόλεμος δεν θα τελειώσει σύντομα. Πρέπει να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε την Ουκρανία και τον γενναίο λαό της στον αγώνα τους για την ανεξαρτησία και την ακεραιότητα όλης της επικράτειάς της. Αυτό κάνουν η ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Με το σημερινό καθεστώς, τα πράγματα δεν θα λειτουργήσουν ποτέ μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας. Όλες οι γέφυρες έχουν ανατιναχθεί. Πώς θα μοιάζει η Ρωσία μετά τον πόλεμο και την ήττα της; Κανείς δεν ξέρει.
Ερ. H Ελλάδα και άλλες χώρες παγκοσμίως επλήγησαν σοβαρά το περασμένο καλοκαίρι από τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης. Οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες οδήγησαν σε θανάτους και εκτεταμένες οικονομικές ζημιές. Τι θα μπορούσαμε ως μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να κάνουμε καλύτερα για να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά αυτήν την πρόκληση και να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο;
Απ. Πρέπει να φτάσουμε στη ρίζα του προβλήματος με το κλίμα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Πράσινη Συμφωνία της Ένωσης είναι τόσο σημαντική μαζί με τα τεράστια κονδύλια που παρέχονται στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Δεν είναι τώρα η ώρα να υποβαθμίσουμε τους στόχους για το κλίμα! Μια χώρα όπως η Ελλάδα όπου ο τουρισμός είναι τόσο σημαντικός δεν έχει το περιθώριο για κάτι τέτοιο. Σε περίπτωση καταστροφών, θα πρέπει να έχουμε ένα είδος ευρωπαϊκής υπηρεσίας πολιτικής προστασίας που να μπορεί να δράσει άμεσα. Το πρότεινα κάποτε, το 2010. Μάταια τότε αλλά πολλά έχουν συμβεί έκτοτε.
Ερ. Η Ελλάδα κατάφερε να ανακτήσει την επενδυτική βαθμίδα, μια «τεράστια επιτυχία» όπως την είχε χαρακτηρίσει ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης. Κατά τη γνώμη σας, τι σημαίνει αυτό για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας και τη θέση της χώρας στο πλαίσιο της ευρύτερης ευρωπαϊκής οικονομικής ανάπτυξης;
Απ. Έζησα την ελληνική κοινωνικο-οικονομική τραγωδία μεταξύ 2010 και 2012 ως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η δεύτερη κρίση του 2015 θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί από την τότε ελληνική κυβέρνηση. Είχα ήδη εγκαταλείψει την ευρωπαϊκή πολιτική τότε. Σε κάθε περίπτωση, Έλληνες πολίτες και οικογένειες υπέφεραν πολύ από αυτή την τραγωδία. Σήμερα, η Ελλάδα δεν είναι πλέον ο «άρρωστος» της Ευρώπης χάρη στις προσπάθειες των κυβερνήσεων και του ίδιου του ελληνικού λαού. Η ευρωζώνη έχει δείξει αλληλεγγύη ό,τι κι αν πει κανείς γι’ αυτήν. Φυσικά, δεν πρέπει να πέφτει κανείς στα λάθη του παρελθόντος. Σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα έχει επιστρέψει στο να είναι ένας πλήρως ανεπτυγμένος φιλοευρωπαϊκός παράγοντας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Ερ. H μετανάστευση φαίνεται να βρίσκεται ξανά σε έξαρση με χιλιάδες ανθρώπους να προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη σε καθημερινή βάση. Δεν είναι καιρός να βρούμε μια πραγματικά ευρωπαϊκή λύση για να αντιμετωπίσουμε το θέμα μ’ έναν τρόπο που όλα τα μέλη της ΕΕ θα αποτελούν μέρος της λύσης ή θα συνεχίσουμε να βλέπουμε την Ιταλία, την Ελλάδα και μερικές άλλες χώρες να βρίσκονται συνεχώς στην πρώτη γραμμή;
Απ. Έπειτα από χρόνια διαπραγματεύσεων, η Ένωση συμφώνησε πολύ πρόσφατα σε ένα Σύμφωνο για το Άσυλο και τη Μετανάστευση. Τη συγκατάθεσή τους έδωσαν και η Ιταλία και η Ελλάδα. Είναι ένα σημαντικό βήμα προς τη μεγαλύτερη αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών και την καλύτερη προστασία των εξωτερικών μας συνόρων. Για το τελευταίο, η Ένωση έχει επίσης υπογράψει συμφωνίες με μεσογειακές χώρες, διότι χωρίς τη βοήθειά τους δεν μπορούμε να πετύχουμε την προστασία των συνόρων μας.
Ερ. Aξιωματούχοι της ΕΕ συνεχίζουν να υποστηρίζουν ότι η διεύρυνση στα Δυτικά Βαλκάνια είναι σημαντική για την Ένωση, ωστόσο αυτή η διαδικασία προχωρά μάλλον αργά. Οι μακροχρόνιες διαμάχες στην περιοχή καθώς και η αδυναμία ορισμένων κρατών να προχωρήσουν στις μεταρρυθμίσεις που είναι απαραίτητες για να γίνουν μέλη της ΕΕ φαίνεται να είναι τα βασικά εμπόδια. Θα φτάσουμε ποτέ στην πολυαναμενόμενη διεύρυνση της ΕΕ; Και εκτός από τα Δυτικά Βαλκάνια θα μπορούσε η Τουρκία να βρει τη θέση της στην Ένωση;
Απ. Υποστηρίζω σθεναρά τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας μου, καλωσορίσαμε την Κροατία ως νέο κράτος-μέλος. Ακόμη και τότε οι άνθρωποι μιλούσαν για την «κόπωση διεύρυνσης» στην Ένωση, αλλά η διαδικασία ένταξης εξελίχθηκε σχεδόν ομαλά. Η Σλοβενία είναι μέλος εδώ και πολύ περισσότερο καιρό. Οι άλλες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων θα πρέπει να ενταχθούν αργά ή γρήγορα. Αυτό απαιτεί πράγματι εσωτερικές μεταρρυθμίσεις στις ίδιες τις χώρες, διευθέτηση των συγκρούσεων μεταξύ τους και πολιτική βούληση να ξεπεραστεί η «κόπωση» από την πλευρά των ίδιων των κρατών-μελών. Μπορεί να γίνει. Αν αποτύχουμε σε αυτό, Ρώσοι, Κινέζοι και Τούρκοι θα το εκμεταλλευτούν για να δεσμεύσουν πολιτικά αυτές τις χώρες, ενώ το οικονομικό και κοινωνικό τους μέλλον βρίσκεται στην ΕΕ. Αυτή είναι και η βούληση των πολιτών των υποψηφίων μελών στα Δυτικά Βαλκάνια. Η Τουρκία ακολουθεί τη δική της πορεία χωριστά και συχνά εναντίον της ΕΕ σε πολλούς τομείς. Η Ένωση είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια κοινή αγορά. Δεν νομίζω ότι η Τουρκία θα ήθελε ποτέ ν’ αποτελέσει μέρος μιας πολιτικής ένωσης. Ελπίζω ότι μια μέρα οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και η Ουκρανία, η Γεωργία και η Μολδαβία θα είναι μέλη του μεγαλύτερου ειρηνευτικού σχεδίου στην ανθρώπινη ιστορία, της ΕΕ.
Ερ. Φέτος το Ίδρυμα Θεοφανώ εστιάζει στον βασικό ρόλο του ανθρωπισμού, ειδικά υπό από το πρίσμα της πολυμερούς προσέγγισης ως καταλύτη για την αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων, απονέμοντας το ετήσιο βραβείο του στα Ηνωμένα Έθνη στο όνομα του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες. Πώς βλέπετε τον ρόλο του ΟΗΕ στον κόσμο σήμερα; Χρειάζονται αλλαγές για την αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων;
Απ. Ο ΟΗΕ και οι πολλοί οργανισμοί που απαρτίζουν το δίκτυό του παραμένουν σημαντικοί. Σκεφτείτε τα μεγάλα συνέδρια COP για το κλίμα. Η κλιματική αλλαγή είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της ανθρωπότητας. Ωστόσο, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ συχνά μπλοκάρεται επειδή πέντε κράτη-μέλη (μόνο ένα από τα οποία είναι μέλος της ΕΕ) έχουν δικαίωμα βέτο. Επιπλέον, ως μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας, η ίδια η Ρωσία παραβιάζει τον Χάρτη του ΟΗΕ. Ο ΟΗΕ και ο νυν Γενικός Γραμματέας του επιτελούν σημαντικό πολιτικό και ηθικό ρόλο. Μιλά (ο ΓΓ) για λογαριασμό της ανθρωπότητας! Αυτό φάνηκε όταν ο Αντόνιο Γκουτέρες μεσολάβησε σε μια συμφωνία για τη συνέχιση της παράδοσης σιτηρών από τη Μαύρη Θάλασσα στον υπόλοιπο κόσμο που ήταν σε μεγάλη ανάγκη. Απέφυγε τον λιμό. Δυστυχώς, η Ρωσία αρνήθηκε να παρατείνει αυτή τη συμφωνία, κάτι που είναι ντροπή. Οι θεσμοί είναι σημαντικοί, αλλά οι ηγέτες μερικές φορές μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Ωστόσο, τα θεσμικά όργανα του ΟΗΕ πρέπει επίσης να προσαρμοστούν στην εποχή. Το δικαίωμα βέτο ορισμένων χωρών πρέπει να αρθεί. Οι κάτοχοι αυτού του δικαιώματος είναι οι νικητές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου πριν από σχεδόν 80 χρόνια. Ένας πραγματικός αναχρονισμός. Ο κόσμος έχει αλλάξει δραματικά στο μεταξύ.
