Όποιος πίστευε ότι οι κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας θα οδηγούσε σε κατάρρευση της οικονομίας της χώρας, θα πρέπει να αναθεωρήσει.
Όχι μόνο να αναθεωρήσει, αλλά και να δει ότι το rebranding των περισσότερων πολυεθνικών αλυσίδων συνεχίζεται με υποδειγματικό τρόπο.
Όπως η “νέα” αλυσίδα “Vkusno i tochka”, στην Κόκκινη Πλατεία, με τους Μοσχοβίτες να εξακολουθούν να το αποκαλούν με το παλιό του όνομα: ΜcDonald’s.
Προσαρμογή
Οι πιο παθιασμένοι υποστηρικτές της Ουκρανίας θέλουν η Δύση να ανανεώσει τη στοχοποίηση της Μόσχας με πιο σκληρά μέτρα.
“Το έλλειμμα του ρωσικού προϋπολογισμού αυξάνεται, τα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο έχουν μειωθεί στο μισό, τα εξαρτήματα είναι δύσκολο να βρεθούν, τα μπιφτέκια του McPutin είναι απαίσια”, δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας Gabrielius Landsbergis στο Politico.
Για άλλους, ο στόχος δεν έχει επιτευχθεί.
“Για να πούμε το προφανές, ο στόχος των κυρώσεων είναι να τερματιστεί ο πόλεμος”, δήλωσε ο Michael McFaul, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ και ο οποίος έχει μελετήσει τις κυρώσεις.
“Ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει”, δήλωσε.
“Αυτό σημαίνει ότι οι κυρώσεις δεν έχουν επιτύχει τον στόχο που θέσαμε”.
Οι περισσότεροι διπλωμάτες της ΕΕ και αξιωματούχοι που ασχολούνται με την ευρωπαϊκή πολιτική κυρώσεων τόνισαν ότι ο στόχος δεν ήταν ποτέ, ρεαλιστικά, να κάνει τη Ρωσία να αποσύρει τα στρατεύματά της.
Αντίθετα, ο στόχος ήταν να αποδυναμωθεί η πολεμική μηχανή του Κρεμλίνου, ώστε ο Putin να μη έχει τη χρηματοδότηση που χρειάζεται.
Δεν κατέρρευσε η οικονομία
Όμως, παρά τις πρώτες προβλέψεις, η ρωσική οικονομία δεν κατέρρευσε ως αποτέλεσμα του παγώματος των συναλλαγών της Δύσης.
Οι έγκαιρες παρεμβάσεις της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, τα έσοδα από τις εναπομείνασες εξαγωγές ενέργειας και η στροφή προς νέες αγορές έχουν αποσβέσει το πλήγμα.
Ένα χρόνο μετά τον πόλεμο, αυτό εγείρει το ερώτημα: Άξιζε πραγματικά όλη η προσπάθεια και οι οικονομικές δυσκολίες στην Ευρώπη;
Η συζήτηση είναι επίκαιρη, καθώς η ΕΕ μελετά τον 10ο γύρο κυρώσεων ενόψει της επετείου της ρωσικής εισβολής στις 24 Φεβρουαρίου.
“Συχνά, υπάρχουν πολύ υψηλές προσδοκίες για το τι μπορούν να επιτύχουν οι κυρώσεις βραχυπρόθεσμα και κατά της στρατιωτικής επίθεσης”, δήλωσε η Maria Shagina, ερευνήτρια στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών.
“Για όσους περίμεναν ότι οι κυρώσεις θα τερμάτιζαν τον πόλεμο, αυτό ήταν ευσεβής πόθος”.
Επίδραση σοκ
Το πρώτο κύμα οικονομικής τιμωρίας κατά της Ρωσίας ήταν πρωτοφανές ως προς το μέγεθος και την ταχύτητά του.
Η ΕΕ ενέκρινε δύο εκτεταμένα πακέτα κυρώσεων αμέσως μετά την εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου.
Ένα τρίτο πακέτο ακολούθησε μια εβδομάδα αργότερα και απέκλεισε έναν αριθμό ρωσικών τραπεζών από το διεθνές σύστημα πληρωμών SWIFT – ένα μέτρο αδιανόητο πριν από τον πόλεμο.
“Υπήρξε ένα τεράστιο φαινόμενο συσπείρωσης”, δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ.
“Η εισβολή ήταν τόσο απρόκλητη και τόσο βίαιη.
Υπήρξε μεγάλη ενότητα για να αντιδράσουμε πολύ έντονα”.
Στους μήνες που ακολούθησαν, το ένα πακέτο κυρώσεων διαδέχθηκε γρήγορα το άλλο.
Αλλά πίσω από τις κλειστές πόρτες, τα πράγματα έγιναν γρήγορα περίπλοκα.
Ορισμένες χώρες της ΕΕ άρχισαν να αντιδρούν σε μέτρα που θα έπλητταν πολύ τις δικές τους οικονομίες.
Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο – οι ζωτικές πηγές εσόδων της Ρωσίας από τις εξαγωγές – έμειναν αρχικά ανέγγιχτα, προς απογοήτευση της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής, των πιο ένθερμων υποστηρικτών της Ουκρανίας στην ΕΕ.
Λιγότερο από ένα μήνα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες μιλούσαν ήδη για “κόπωση από τις κυρώσεις”.
Όταν οι Βρυξέλλες προσπάθησαν να επιβάλουν κυρώσεις στο ρωσικό αργό πετρέλαιο, αυτό οδήγησε σε έναν επίπονο, πολύμηνο αγώνα για να πείσουν όλες τις χώρες της ΕΕ να συμφωνήσουν.
Τελικά, ο Viktor Orban της Ουγγαρίας υπέγραψε το σχέδιο – αλλά μόνο αφού είχε εξασφαλίσει μια σημαντική εξαίρεση.
Όλα αυτά χρησίμευσαν για να αμβλύνουν το πλήγμα στη ρωσική οικονομία.
Οι κυρώσεις για τα ορυκτά καύσιμα συνοδεύονταν επίσης από μεταβατικές περιόδους, δίνοντας στη Ρωσία χρόνο να προσαρμοστεί και να μεταστρέψει τις εξαγωγές της σε άλλα μέρη του κόσμου.
“Χρειάζεται ένα σοκ για να είναι πιο αποτελεσματικό, για να στερήσεις από τον στόχο αυτή την περίοδο προσαρμογής”, δήλωσε η Shagina.
Ρωσική ανθεκτικότητα
Η διστακτικότητα των Ευρωπαίων να τα δώσουν όλα είναι μόνο μία εξήγηση για τον λόγο ότι ένα χρόνο μετά, η συνολική επίδραση στη ρωσική οικονομία είναι διαφοροποιημένη.
Ενώ η ρωσική οικονομία συρρικνώθηκε πέρυσι έως και 4,5% σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα – ή μόλις 2,2% σύμφωνα με την εκτίμηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου – οι προβλέψεις δείχνουν ότι η ζημία θα είναι λιγότερο σοβαρή φέτος.
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η οικονομία θα μπορούσε να αναπτυχθεί ακόμη και κατά 0,3%.
“Ένας τεράστιος αριθμός επιχειρήσεων έχει φύγει, οι εισαγωγές έχουν καταρρεύσει”, δήλωσε η Maria Demertzis από το think think Bruegel.
“Αλλά το ΑΕΠ δεν είναι -15%, όπως κάποιοι ήλπιζαν στην αρχή”.
Οι ρωσικές εξαγωγές δεν “εξατμίστηκαν”, καθώς σε μεγάλο βαθμό καθοδηγούνται από την ενέργεια.
Παρόλο που η ΕΕ μείωσε σταθερά τις αγορές ενέργειας από τη Μόσχα, η άνοδος των τιμών σήμαινε ότι οι ταμειακές ροές προς τη Ρωσία παρέμειναν υψηλές.
“Η ΕΕ δεν σταμάτησε να αγοράζει ρωσική ενέργεια.
Γιατί μας εκπλήσσει το γεγονός ότι η ρωσική οικονομία δεν κατέρρευσε;”, δήλωσε η Demertzis.
“Ήταν μια επιλογή που έκανε η ΕΕ, η οποία οδήγησε στη διατήρηση της ρωσικής οικονομίας”.
Ο ρόλος της ελίτ
Ένας άλλος στόχος της πολιτικής κυρώσεων της ΕΕ ήταν να πλήξει τη ρωσική ελίτ.
Αν οι Ρώσοι ολιγάρχες δεν μπορούσαν πλέον να αγοράζουν ακριβές ιταλικές δερμάτινες βαλίτσες ή γαλλικά κρασιά, ίσως στρέφονταν εναντίον του Putin, ήλπιζαν ορισμένοι υποστηρικτές της Ουκρανίας.
Η ΕΕ έχει επιβάλει μέχρι στιγμής κυρώσεις σε 1.386 άτομα, γεγονός που μεταφράζεται σε περιορισμό της δυνατότητάς τους να ταξιδεύουν και να έχουν πρόσβαση στα χρήματά τους.
Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι είναι εξ αρχής αυταπάτη να πιστεύει κανείς ότι η επιβολή κυρώσεων σε άτομα θα μπορούσε να επηρεάσει τον πόλεμο.
Πολλοί ολιγάρχες εξαρτώνται από την καλή θέληση του Putin και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει μόνο και μόνο επειδή τους έχουν επιβληθεί κυρώσεις από τη Δύση, δήλωσε ο πρώην Ελβετός διπλωμάτης Thomas Borer.
Οι κυρώσεις φάνηκε επίσης να έχουν περιορισμένο αποτέλεσμα στην αλλαγή της καρδιάς και του μυαλού του μέσου Ρώσου.
Μια δημοσκόπηση του ανεξάρτητου κέντρου δημοσκοπήσεων Levada Center που διεξήχθη τον περασμένο Σεπτέμβριο έδειξε ότι η πλειοψηφία των Ρώσων δεν ανησυχούσε για τις δυτικές κυρώσεις.
Καθώς οι Βρυξέλλες σχεδιάζουν έναν ακόμη γύρο κυρώσεων, οι δυτικοευρωπαϊκές κυβερνήσεις αρχίζουν να αναρωτιούνται πόσο νόημα έχει.
Ενώ η Πολωνία και οι Βαλτικές χώρες εξακολουθούν να επιθυμούν σκληρότερες και βαθύτερες περικοπές στο εμπόριο με τη Ρωσία, οι δυτικοί διπλωμάτες της ΕΕ λένε ότι ο χρόνος και η προσπάθεια θα ήταν καλύτερο να δαπανηθούν για την επιβολή των υφιστάμενων κυρώσεων.
Πολλοί εμπειρογνώμονες προβλέπουν ότι ο πραγματικός πόνος για τη Ρωσία θα εμφανιστεί σταδιακά.
Ελλείψει δυτικών εξαρτημάτων και τεχνολογίας και με περιορισμένη δυνατότητα εξαγωγών, η Μόσχα κινδυνεύει να διολισθήσει σταθερά προς ένα άλλο Ιράν – ένα διεθνώς απομονωμένο κράτος που αντιμετωπίζει αυξανόμενα οικονομικά προβλήματα.
“Οι κυρώσεις είναι ένα δηλητήριο αργής δράσης, σαν το αρσενικό”, δήλωσε ο επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής του μπλοκ, Josep Borrell, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αυτόν τον μήνα.
“Χρειάζεται χρόνος”.
