Tου Μιχάλη Ψύλου
«Ενας Σουλτάνος το φθινόπωρο» (A Sultan in Autumn) ,είναι ο τίτλος βιβλίου που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Αμερική από τον Σονέρ Τσαγαπτάι , τον ιστορικό και ερευνητή στο περίφημο Ινστιτούτο της Ουάσιγκτον, ένα από τα κορυφαία think tanks στις Ηνωμένες Πολιτείες.ADVERTISING
«Ο Ερντογάν αντιμέτωπος με ανεξέλεγκτες δυνάμεις στην Τουρκία», είναι ο υπότιτλος του βιβλίου , που περιγράφει με λίγες λέξεις την κατάσταση που επικρατεί στη Γείτονα: Παρά τις προσπάθειες του Ερντογάν να διατηρήσει τα πάντα υπό έλεγχο, φαίνεται πλέον να μην μπορεί να ελέγξει τις εξελίξεις, καθώς η οικονομία πάει από το κακό στο χειρότερο. Ταυτόχρονα, οι καταγγελίες για τις στενές διασυνδέσεις του καθεστώτος με τη μαφία και το οργανωμένο έγκλημα, κάνουν πολλούς από τους ψηφοφόρους του να γυρνούν την πλάτη στον Ερντογάν ,ενόψει και των προεδρικών εκλογών του 2023. Γράφει ο Σονέρ Τσαγαπτάι στο βιβλίο του, εξηγώντας γιατί πλησιάζει το φθινόπωρο ή καλύτερα η δύση του Σουλτάνου: «Η άνευ προηγουμένου οικονομική ανάπτυξη και η προσωπική δημοτικότητα που απολάμβανε κάποτε ο Τούρκος ηγέτης ,έχουν δώσει τη θέση τους στη στασιμότητα, τη μείωση της βάσης υποστήριξης και τα πολλά προβλήματα στο εξωτερικό…Κατά την πρώτη του δεκαετία στην εξουσία, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ενίσχυσε τη δημοτικότητά του παρέχοντας άνευ προηγουμένου οικονομική ανάπτυξη και αυξάνοντας δραματικά την πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση και άλλες βασικές υπηρεσίες. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, αυτός και το κόμμα του βρίσκονται σε υποχώρηση, με αποκορύφωμα τις ταπεινωτικές ήττες στις δημοτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη, την Άγκυρα και σε άλλες μεγάλες πόλεις το 2019. Στο εσωτερικό, η κάποτε ισχυρή τουρκική οικονομία έχει καταρρεύσει, ενώ στο εξωτερικό ο Ερντογάν [προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα σε μια επικίνδυνη συμμαχία με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και στην ανάγκη διατήρησης φιλικών σχέσεων με την Ουάσινγκτον. Μια νέα προσφυγική κρίση από τη Συρία εμφανίζεται ως άλλη απειλή. Και στο πολιτικό μέτωπο, ο Ερντογάν δεν μπορεί πλέον να βασίζεται στην πλειοψηφική υποστήριξη των Τούρκων ψηφοφόρων», τονίζει ο Σονέρ Τσαγαπτάι.
Μια νέα ολιγαρχία
Όπως γράφει ο πολύ γνωστός Τούρκος δημοσιογράφος Μουράτ Γετκίν στην ιστοσελίδα «Yetkinreport», οι Τούρκοι πολίτες βλέπουν πλέον ότι η χώρα κυβερνάται «από μια νέα ολιγαρχική δομή που δημιουργήθηκε από τις «ελίτ» του κόμματος του ΑΚΡ του Ερντογάν. Μια νέα «ευτυχισμένη μειονότητα» που βασίζεται στην οικογενειοκρατία και προσπαθεί να κρατηθεί στην εξουσία με ιδεολογικο-θρησκευτικούς ελιγμούς. Γι` αυτό ο Ερντογάν μετέτρεψε προκλητικά την Αγιά Σοφιά σε τζαμί για να ικανοποιήσει τους συντηρητικούς ψηφοφόρους του. Για τον λόγο αυτό αποχώρησε από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης κατά της βίας των γυναικών . Μόνο που τα δύσκολα είναι μπροστά του…
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το κόμμα ΑΚΡ του Ερντογάν μόλις ξεπερνά το 30% και ακόμη και με τη στήριξη του ακροδεξιού εταίρου του, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ο Τούρκος πρόεδρος δεν θα έχει πλειοψηφία στη νέα βουλή, όποτε κι αν διεξαχθούν οι βουλευτικές εκλογές.
Κατ` αρχήν «είναι η οικονομία, ηλίθιε», σύμφωνα με την περίφημη φράση του Μπιλ Κλίντον: Ο πληθωρισμός σκαρφάλωσε τον Ιούνιο στο 17,5% -το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων δύο ετών, εξανεμίζοντας τα πενιχρά εισοδήματα των πιο φτωχών πολιτών ,που αποτελούσαν την εκλογική βάση του Ερντογάν από το 2002 που το κόμμα του ανέβηκε στην εξουσία. Η εφημερίδα Dünya, επικαλούμενη αξιωματούχους της βιομηχανίας, γράφει ότι οι τιμές σε πολλούς τομείς της τουρκικής οικονομίας αναμένεται να αυξηθούν το φθινόπωρο καθώς οι παραγωγοί μεταφέρουν το αυξανόμενο κόστος στους καταναλωτές. «Η υποτίμηση της λίρας έναντι των ξένων νομισμάτων, οι υψηλότερες τιμές των εμπορευμάτων και ο αυξανόμενος πληθωρισμός , φαίνεται να οδηγούν σε μεγάλες αυξήσεις των τιμών καταναλωτή» σημειώνει η τουρκική εφημερίδα.
Ο Ερντογάν νομίζει βέβαια ότι μπορεί να κυβερνά την …οικονομία με διατάγματα και προσπαθεί να μειώσει το κόστος δανεισμού για τα νοικοκυριά, μήπως και ανακτήσει την εμπιστοσύνη τους. Για το σκοπό αυτό τα τελευταία δύο χρόνια έχει αλλάξει τέσσερις Κεντρικούς Τραπεζίτες ,αλλά η κατάσταση δεν βελτιώνεται με …ανθρωποθυσίες. Το μόνο που έχει καταφέρει είναι να χάσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών στη χώρα και να ενισχύσει την απογοήτευση του πληθυσμού .Ο τελευταίος κεντρικός τραπεζίτης που ανέλαβε πριν λίγους μήνες έχει δεσμευτεί να διατηρήσει τα επιτόκια δανεισμού στο 19% -πάνω από τον τρέχοντα και τον αναμενόμενο πληθωρισμό- αλλά ουδείς σοβαρός οικονομολόγος πιστεύει ότι ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί.
Η βιασύνη για τον «δεύτερο Βόσπορο»
Καθώς η οικονομική πίτα συρρικνώνεται , για να αλλάξει το κλίμα και την ψυχολογία των ψηφοφόρων υπέρ του, ο Ερντογάν έχει ρίξει όλο το βάρος του στο φαραωνικό σχέδιο διάνοιξης της «διώρυγας της Κωνσταντινούπολης»- του «δεύτερου Βοσπόρου». Ενός τεχνητού καναλιού , μήκους 45 χιλιομέτρων και πλάτους 275 μέτρων, που θα συνδέει τη θάλασσα του Μαρμαρά με την Μαύρη Θάλασσα. Με το «Kanal Istanbul»,ο Ερντογάν πιστεύει ότι θα αφήσει πίσω του ένα αθάνατο έργο που θα έγραφε για πάντα το όνομά του στα βιβλία της ιστορίας ,αλλα και θα άλλαζε και τη γεωπολιτική ισορροπία στην περιοχή. Ούτε καν ακούει τις αντιδράσεις του δημάρχου της Πόλης, Εκρέμ Ιμάμογλου, των περιβαλλοντικών οργανώσεων και των επιστημόνων για τις καταστροφικές επιπτώσεις στο περιβάλλον που θα έχει η διώρυγα .Ψιλά γράμματα για τον Σουλτάνο. Η φιλικότητα προς το περιβάλλον δεν περιλαμβάνεται στα χαρακτηριστικά του Ερντογάν. Η Τουρκία είναι μία από τις επτά χώρες στον κόσμο που δεν έχει επικυρώσει την περιβαλλοντική συμφωνία του Παρισιού, αν και την έχει υπογράψει. Αλλού κρύβεται η βιασύνη για το κανάλι. Η τουρκική αντιπολίτευση κατηγορεί τον Ερντογάν ότι έχει ήδη πουλήσει τεράστιες εκτάσεις κατά μήκος της σχεδιαζόμενης διώρυγας στο Κατάρ ,αλλά και στην ελίτ του κόμματός του (ακόμη και ο γαμπρός του και πρώην υπουργός Οικονομικών Μπεράτ Αλμπαϊράκ φέρεται μεταξύ των επενδυτών). Ολοι αυτοί ελπίζουν να κερδίσουν πολλαπλάσια ,όταν και αν ολοκληρωθεί η διώρυγα, καθώς η αξία της γης θα αυξηθεί σημαντικά.
Ο Ερντογάν βιάζεται επίσης να ξεκινήσει το «Kanal Istanbul» για να δώσει στις τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες και τους ξένους εταίρους τους ένα μεγάλο κομμάτι της πίτας, ώστε να έχει την υποστήριξή τους στις εκλογές.
Μικρή ανάπαυλα στις προκλήσεις
Στο πλαίσιο αυτό, ο Τούρκος πρόεδρος καθορίζει και την εξωτερική του πολιτική. Δεν πρόκειται να αποστασιοποιηθεί ποτέ από την νέο-αποικιακή, νέο-Οθωμανική εξωτερική του πολιτική. Μπορεί προσωρινά να περιόρισε τις προκλήσεις του-μήπως και δεν πληγεί ανεπανόρθωτα η τουριστική βιομηχανία στη θερινή σεζόν-αλλά από το φθινόπωρο θα επανέλθει δριμύτερος . Μιλώντας την περασμένη Παρασκευή στη βορειοδυτική επαρχία Σακάρια ,ο Ερντογάν προειδοποίησε πως «η Τουρκία θα συνεχίσει την αναζήτησή της για πετρέλαιο και φυσικό αέριο στα “αμφισβητούμενα” ύδατα της Ανατολικής Μεσογείου, όπως έγραψε η Sabah.
«Όποια και αν είναι τα δικαιώματά μας, θα τα πάρουμε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Και θα πραγματοποιήσουμε τις επιχειρήσεις εξερεύνησης πετρελαίου στην ανατολική Μεσόγειο, την Κύπρο και σε όλες αυτές τις θάλασσες”, δήλωσε ο Ερντογάν . Για να μην ξεχνιόμαστε δηλαδή …
