Της Yuan Yang
Το βιβλίο του Τομας Πικετι με τίτλο «Capital in the Twenty-First Century» τράβηξε την παγκόσμια προσοχή πριν από μια δεκαετία με την έκκλησή του για έναν παγκόσμιο φόρο πλούτου. Ωστόσο, πολιτικά, η ιδέα αυτή φαίνεται τώρα να αντιμετωπίζει δυσκολίες.
Ένα σχέδιο των ΗΠΑ για τη φορολόγηση των επενδύσεων των πλουσίων είναι απίθανο να περάσει από το Κογκρέσο, το βρετανικό Εργατικό Κόμμα απέσυρε φέτος τη δέσμευσή του για τους φόρους και η Γαλλία εγκατέλειψε τον φόρο πλούτου το 2018.
Στους πολέμιους περιλαμβάνεται ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν, ο οποίος αντικατέστησε τον γαλλικό φόρο περιουσίας με έναν φόρο επί των ακινήτων με στόχο την προώθηση των διεθνών επενδύσεων στη χώρα. Οι επικριτές έχουν επίσης ανατρέξει στο παράδειγμα της Νορβηγίας, όπου ένας φόρος για τους δισεκατομμυριούχους της χώρας οδήγησε δεκάδες από αυτούς να αποσυρθούν στην Ελβετία.
Παρά την επέκταση του κράτους σε άλλους τομείς, οι προτάσεις για τη φορολόγηση του πλούτου έχουν συχνά αποτύχει στην πολιτική διαδικασία. Και όπου οι φόροι εισήχθησαν, ήταν μερικές φορές εύκολο να αποφευχθούν και συχνά περιείχαν πολλαπλές εξαιρέσεις που έκοβαν τα έσοδα που εισπράττονταν: σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, μέχρι το 2020 έφερναν συνήθως λιγότερο από το 1% των συνολικών φορολογικών εσόδων.
Ο Έντουαρντ Τρουπ, πρώην επικεφαλής της βρετανικής φορολογικής αρχής HMRC, πιστεύει ότι το να πρέπει να ικανοποιούνται «συμφέροντα» σημαίνει ότι οι φόροι πλούτου απλώς δεν αξίζουν το πολιτικό κεφάλαιο. «Σε βάζουν να ξεχωρίσεις τις συντάξεις, τα ακίνητα, τις ιδιωτικές εταιρείες – σε σημείο που δεν αξίζει τον κόπο», δήλωσε.
Την ίδια στιγμή, καθώς οι δυτικές κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν την πραγματικότητα ότι η γήρανση του πληθυσμού θα συρρικνώσει το εργατικό δυναμικό τους και θα περιορίσει τα φορολογικά έσοδα από τους μισθούς των ανθρώπων, οικονομολόγοι και ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι η ιδέα – η οποία τείνει να κερδίζει την ευρεία υποστήριξη του κοινού – αναμένεται να αναβιώσει.
«Στο σημερινό περιβάλλον, όπου οι υφιστάμενοι φόροι είναι ήδη υψηλοί σε πολλές οικονομίες, θα μπορούσαμε να δούμε νέους φόρους επί της γης, ή γενικότερα επί του πλούτου, να μπαίνουν στην ημερήσια διάταξη», λέει ο Κηθ Γουέιντ, οικονομολόγος του διαχειριστή περιουσιακών στοιχείων Schroders.
Η Ισπανία εισήγαγε πέρυσι έναν ευρύτερο «φόρο αλληλεγγύης για τις μεγάλες περιουσίες» σε όσους έχουν καθαρή περιουσία άνω των 3 εκατ. ευρώ, ως απάντηση στην κρίση του κόστους διαβίωσης. Χώρες της Λατινικής Αμερικής έχουν επίσης εισαγάγει τις εισφορές, συμπεριλαμβανομένης της Βενεζουέλας το 2019 και της Αργεντινής και της Βολιβίας το 2020.
Η Κολομβία έγινε η τελευταία χώρα της περιοχής που ακολούθησε το παράδειγμα στις αρχές του 2023, επιβάλλοντας συντελεστή από 0,5% έως 1,5% σε φυσικά πρόσωπα των οποίων τα περιουσιακά στοιχεία υπερβαίνουν τα 750.000 δολάρια.
Ο Πικετί δήλωσε στους Financial Times: «Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο φόρος πλούτου θα επανέλθει στη Γαλλία και αλλού, πολύ απλά επειδή δεν υπάρχει περίπτωση ο υπόλοιπος πληθυσμός να δεχτεί να πληρώσει για το κλίμα, την εκπαίδευση, την υγεία κ.ο.κ., αν οι πλουσιότεροι δεν πληρώνουν το μερίδιο που τους αναλογεί».
Ο Αρούν Αντβάνι, βρετανός ακαδημαϊκός και υπέρμαχος των φόρων, αναγνωρίζει ότι ήταν δύσκολο να περάσουν. «Ο κόσμος καταλαβαίνει ότι ένας φόρος πλούτου θα ήταν καλό πράγμα», δήλωσε. «Αλλά οι χαμένοι έχουν καλές διασυνδέσεις με αυτούς που ακούνε και έχουν εξουσία: τους πολιτικούς και τους δημοσιογράφους».
Αλλά πρόσθεσε: «Είναι πιο δύσκολο τώρα για τους ανθρώπους να λένε ότι αυτοί οι φόροι δεν μπορούν να συγκεντρώσουν σοβαρά ποσά εσόδων». Η αξία των περιουσιακών στοιχείων στο Ηνωμένο Βασίλειο έχει εκτοξευθεί από δύο έως τρεις φορές το ετήσιο εθνικό εισόδημα σε περίπου επτά από την τελευταία φορά που μια βρετανική κυβέρνηση έκανε εκστρατεία για μια ευρεία εισφορά σε όλες τις μορφές πλούτου υπό τον Χάρολντ Γουίλσον το 1974, είπε. Αυτή η προσπάθεια δεν καρποφόρησε ποτέ.
Ο Αντβάνι υποστηρίζει ότι για να παρακαμφθούν οι δυσκολίες που συνδέονται με την εισαγωγή ενός ευρείας κλίμακας φόρου πλούτου, «το φρούτο που κρέμεται χαμηλότερα» θα ήταν να βελτιωθεί ο υφιστάμενος κρατικός μηχανισμός για την καλύτερη αύξηση της φορολογίας του πλούτου – δηλαδή του μη κερδισμένου ή επενδυτικού εισοδήματος. Υποστηρίζει την εξίσωση του φόρου υπεραξίας, ο οποίος στο Ηνωμένο Βασίλειο επιβάλλεται με συντελεστή μεταξύ 10 και 28%, με τον φόρο επί του εισοδήματος από μισθούς, ο οποίος έχει ανώτατο συντελεστή 45%.
«Το φορολογικό σύστημα είναι άνισο μεταξύ των πλουσίων που κερδίζουν το ίδιο ποσό», δήλωσε ο Αντβάνι. «Θα πρέπει να υπάρχουν πολλοί τραπεζίτες, οι οποίοι κερδίζουν τα χρήματά τους από εισοδήματα και όχι από επενδύσεις, θυμωμένοι για το ότι αυτό τους αδικεί».
Το γεγονός αυτό δεν έχει περάσει απαρατήρητο μεταξύ των υψηλόμισθων. «Είναι απόλυτο έγκλημα», δήλωσε ο Γκάρι Στίβενσον, πρώην κορυφαίος trader της Citibank, ο οποίος πλήρωσε τον ανώτατο συντελεστή φόρου εισοδήματος για όλα τα μπόνους του και τώρα κάνει εκστρατεία για την επιβολή εισφορών στον ακραίο πλούτο ως μέλος της ομάδας Patriot Millionaires.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι διαχωρισμοί στον πλούτο έχουν αυξηθεί απότομα την τελευταία μιάμιση δεκαετία. Τα εισοδήματα παρέμειναν στάσιμα, ενώ οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων, ιδίως των κατοικιών, συνέχισαν να αυξάνονται, καθιστώντας τον πλούτο λιγότερο προσιτό για τους νέους.
Οι έρευνες τείνουν να δείχνουν ότι ο λαός υποστηρίζει τους φόρους πλούτου – στο Ηνωμένο Βασίλειο μια δημοσκόπηση της YouGov φέτος έδειξε ότι τα τρία τέταρτα των Βρετανών τους υποστηρίζουν. Ωστόσο, ο Νταν Νήντλ, φορολογικός δικηγόρος και ιδρυτής της Tax Policy Associates, δήλωσε: «Υπάρχει μια επικίνδυνη πολιτική παγίδα με τους φόρους πλούτου – έχουν καλές δημοσκοπήσεις μεμονωμένα, αλλά εν μέσω προεκλογικής εκστρατείας δεν είναι τόσο επιτυχημένοι».
Αντ’ αυτού, ο Τρουπ υποστηρίζει την εστίαση σε ένα περιουσιακό στοιχείο, όπως η κατοικία, μέσω ενός φόρου αξίας γης.
Παρά το παράδειγμα της Νορβηγίας, ο Αντβάνι υποστηρίζει ότι οι φόροι πλούτου δεν φοβίζουν απαραίτητα τους πλούσιους να φύγουν. Μια προηγούμενη μεταρρύθμιση στο καθεστώς των μη κατοίκων του Ηνωμένου Βασιλείου (non-dom) – σύμφωνα με την οποία οι κάτοικοι της Βρετανίας απαλλάσσονταν από την πλήρη φορολόγηση των εισοδημάτων τους από το εξωτερικό – δεν οδήγησε σε έξοδο σημαντικού αριθμού από τη χώρα. Οι κυβερνήσεις έχουν επίσης βελτιώσει σημαντικά την ικανότητά τους να εντοπίζουν υπεράκτια περιουσιακά στοιχεία μέσω της εμφάνισης περισσότερων πρωτοκόλλων ανταλλαγής δεδομένων με άλλες φορολογικές αρχές, είπε.
Οι επικριτές των σχεδίων όπως αυτό του Αντβάνι έχουν υποστηρίξει ότι η αύξηση των φόρων επί των κεφαλαιακών κερδών θα μείωνε το κίνητρο για τη δημιουργία επιχειρήσεων εξ αρχής. Όμως ο Αντβάνι υποστηρίζει ότι οι περισσότεροι επιχειρηματίες, όταν πωλούν τις εταιρείες τους, λένε ότι δεν είχαν καθόλου επίγνωση των φορολογικών συντελεστών που θα αντιμετώπιζαν όταν το έκαναν.
«Αυτό που πρέπει να κάνετε για να βοηθήσετε τους επιχειρηματίες δεν είναι ένας χαμηλότερος συντελεστής στο τέλος της διαδικασίας για όσους τυχαίνει να τα πάνε καλά», δήλωσε ο Αντβάνι. «Θα πρέπει να παρέχετε στήριξη στους ανθρώπους κατά την είσοδο».
