Του Mohamed El-Erian
Μια έντονη περίοδος ανόδου των επιτοκίων, υψηλών τιμών πετρελαίου και ισχυρότερου δολαρίου απομακρύνει την ομοφωνία των χρηματοπιστωτικών αγορών για την οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ από την ανακουφιστική ιδέα της «ομαλής προσγείωσης».
Υπολογίζω πως αυτή θα είναι η έκτη φορά τους τελευταίους 15 μήνες που αλλάζει η επικρατούσα άποψη για την οικονομία με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο. Πρόκειται για μια στροφή που, δυστυχώς, είναι πιθανό να διατηρηθεί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα αυτή τη φορά, απειλώντας την εντυπωσιακά ισχυρή οικονομία των ΗΠΑ, υπονομεύοντας την πραγματική χρηματοπιστωτική σταθερότητα και εξάγοντας την αστάθεια στον υπόλοιπο κόσμο.
Μόλις τις τελευταίες δύο εβδομάδες, η απόδοση του 10ετούς ομολόγου αναφοράς των ΗΠΑ αυξήθηκε κατά περίπου 0,5 ποσοστιαίες μονάδες στο 4,8%, στο πλαίσιο μιας συνολικής μετατόπισης ολόκληρης της δομής των επιτοκίων. Η κίνηση αυτή έφερε τη μεταβολή των αποδόσεων στο εντυπωσιακό ποσοστό της 1 ποσοστιαίας μονάδας από τα τέλη Ιουνίου, οδηγώντας σε υψηλότερα επιτόκια δανεισμού για τις επιχειρήσεις, πιο επαχθή δάνεια για αγορά αυτοκινήτων για τα νοικοκυριά και πιο έντονες και άνισες εκροές καταθέσεων από το τραπεζικό σύστημα, καθώς οι επενδυτές μεταφέρουν μετρητά σε λογαριασμούς χρηματαγοράς. Και κυρίως, το κόστος ενός ενυπόθηκου δανείου 30ετούς διάρκειας πρόκειται να ξεπεράσει το 8%, καθιστώντας τις ήδη ακριβές αγορές κατοικιών ακόμη λιγότερο προσιτές.
Οι διεθνείς επιπτώσεις αυτής της μετατόπισης περιλαμβάνουν πιο δαπανηρή και λιγότερο αξιόπιστη χρηματοδότηση και, για την Ιαπωνία, μια πιο περίπλοκη έξοδο από ένα ολοένα και πιο μη βιώσιμο καθεστώς νομισματικής πολιτικής με επιπτώσεις στις ΗΠΑ.
Ο συνδυασμός της αναγνώρισης από τις αγορές ότι τα υψηλότερα επιτόκια πολιτικής που έχει ορίσει η Fed θα παραμείνουν για αρκετό καιρό και η ανάγκη απορρόφησης μιας σημαντικής προσφοράς κρατικών ομολόγων λόγω των μεγάλων δημοσιονομικών ελλειμμάτων, ωθούν τις αποδόσεις προς τα πάνω με ολοένα και πιο άτακτο τρόπο.
Λάδι στη φωτιά ρίχνουν οι υψηλές τιμές του πετρελαίου εν μέσω σταθερής ζήτησης, οι συνεχείς περικοπές της παραγωγής από τον OPEC+ και τα σε μεγάλο βαθμό εξαντλημένα αποθέματα. Υπάρχει ουσιαστικός κίνδυνος αυτό να οδηγήσει σε υψηλότερο πληθωρισμό για ένα ευρύτερο φάσμα αγαθών και υπηρεσιών.
Πρόκειται για εξελίξεις για τις οποίες δεν χαίρονται η οικονομία και οι αγορές. Αποδυναμώνουν την ανάπτυξη και αυξάνουν την απειλή του στασιμοπληθωρισμού. Οι κίνδυνοι χρηματοπιστωτικής σταθερότητας αυξάνονται με τις αναντιστοιχίες επιτοκίων εντός ορισμένων τραπεζών, τις ανάγκες αναχρηματοδότησης άλλων συμμετεχόντων στον χρηματοπιστωτικό τομέα και τον κίνδυνο πιστωτικών διαταραχών.
Ενώ οι αγορές προσαρμόζονται γρήγορα στα υψηλότερα επιτόκια, η πραγματική οικονομία βρίσκεται σε πολύ πιο πρώιμη φάση με πολύ πιο δύσβατο πλέον δρόμο μπροστά μας. Εδώ και πολύ περισσότερο από ένα χρόνο, έχω υποστηρίξει ότι οι ΗΠΑ είναι σε θέση να αποφύγουν την ύφεση του 2023 που πολλοί έβλεπαν επανειλημμένα. Τώρα είμαι λιγότερο σίγουρος για το τι μέλλει γενέσθαι για το 2024, δεδομένου ότι η πρόσφατη άνοδος των επιτοκίων επιτείνει τη διάβρωση της οικονομικής, ανθρώπινης και θεσμικής ανθεκτικότητας.
Η σιγουριά μου κλονίζεται επίσης από μια Fed, η οποία δεν έχει ακόμη συνειδητοποιήσει ότι η μελλοντική καθοδήγηση της πολιτικής της – καθώς και το πλαίσιο της νομισματικής της πολιτικής και ο τρόπος με τον οποίο οι αξιωματούχοι επικοινωνούν τον κατάλληλο στόχο για τον πληθωρισμό – πρέπει να προσαρμοστούν γρήγορα στην πραγματικότητα ενός αλλαγμένου οικονομικού παραδείγματος.
Πράγματι, η πιο σημαίνουσα κεντρική τράπεζα του κόσμου δεν έχει ακόμη ενστερνιστεί επαρκώς τη θεμελιώδη αλλαγή στον βασικό χαρακτηρισμό της οικονομίας από έναν κόσμο ανεπαρκούς ζήτησης σε έναν κόσμο όπου ο τομέας της προσφοράς είναι πολύ λιγότερο ευέλικτος εδώ και αρκετά χρόνια. Όσο περισσότερο χρόνο χρειάζεται η Fed για να προσαρμοστεί, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος για την οικονομική ευημερία.
Το περασμένο έτος είχε να κάνει με την προσαρμογή των αγορών στις κεντρικές τράπεζες που παίζουν το παιχνίδι της αναπλήρωσης με τις δυσμενείς πραγματικότητες του πληθωρισμού. Φέτος, οι αγορές θα πρέπει να αφομοιώσουν τη σημαντική πιθανότητα ότι τα επιτόκια θα παραμείνουν υψηλότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, προσθέτοντας στη συρρικνωτική ώθηση που βρίσκεται σε εξέλιξη. Άλλωστε, όπως ορθά δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ένας διοικητής της Fed, «το πιο σημαντικό ερώτημα αυτή τη στιγμή δεν είναι αν χρειάζεται ή όχι μια πρόσθετη αύξηση των επιτοκίων φέτος, αλλά μάλλον πόσο καιρό θα χρειαστεί να διατηρήσουμε τα επιτόκια σε επαρκώς περιοριστικό επίπεδο για να επιτύχουμε τους στόχους μας».
Σε μια συνάντηση στο δημαρχείο στα τέλη Σεπτεμβρίου, ο πρόεδρος της Fed Τζέι Πάουελ δήλωσε: «Όταν οι συνάδελφοί μου και εγώ δημοσιεύουμε τις προβλέψεις μας για την πιθανότερη πορεία της οικονομίας και των επιτοκίων, όπως κάναμε πριν από μερικές εβδομάδες, ένας από τους στόχους μας είναι να επηρεάσουμε τις αποφάσεις για τις δαπάνες και τις επενδύσεις σήμερα και τους επόμενους μήνες».
Εάν η δυσλειτουργία του Κογκρέσου εξαπλωθεί περαιτέρω και εάν η Fed συνεχίσει να κωλυσιεργεί στην αλλαγή βασικών βάσεων της διαμόρφωσης της πολιτικής της, η τροπή των οικονομικών εκπλήξεων στις ΗΠΑ δεν θα είναι ευχάριστη ούτε για την εγχώρια οικονομία ούτε για τον υπόλοιπο κόσμο.
