Του Μιχάλη Ψύλου
Τελειώνει η εποχή των παγετώνων στις σχέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών με την Κίνα; Η επίσκεψη του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν και ιδίως η συνάντησή του με τον πρόεδρο Σι Τζιπίνγκ αναθέρμανε τις ελπίδες ότι τουλάχιστον οι δίαυλοι επικοινωνίας ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις, θα παραμένουν ανοιχτοί και αυτό είναι το σπουδαίο νέο από την πρώτη επίσκεψη επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στην Κίνα εδώ και πέντε χρόνια, μετά τον Μάικ Πομπέο, τον Οκτώβριο του 2018.
Σύμφωνα με κινεζικά μέσα ενημέρωσης, ο Σι μίλησε για «πρόοδο» στις αμοιβαίες σχέσεις που επιτεύχθηκε μέσω της επίσκεψης Μπλίνκεν. Οι δύο πλευρές κατέληξαν σε συμφωνία για «ορισμένα ζητήματα» και ο Κινέζος πρόεδρος εξέφρασε την ελπίδα ότι η επίσκεψη Μπλίνκεν «μπορεί να συμβάλει θετικά στη σταθεροποίηση των σχέσεων μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών». Σε μια περίοδο, που κατά το Πεκίνο οι διμερείς σχέσεις βρίσκονται «στο χαμηλότερο επίπεδο από το 1979»- ημερομηνία έναρξης των επίσημων σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών.
Η υποδοχή του υπουργού Εξωτερικών από τον αρχηγό του Κινεζικού κράτους είναι ασυνήθιστη από άποψη πρωτοκόλλου και μπορεί να εκληφθεί ως μια ιδιαίτερη χειρονομία προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ενδεχομένως να έπαιξε ρόλο και η συνάντηση που είχε την περασμένη εβδομάδα στο Πεκίνο ο Κινέζος πρόεδρος με το πρώην αφεντικό της Microsoft, Μπιλ Γκέιτς-τον «πρώτο Αμερικανό φίλο που γνώρισα εφέτος», όπως είπε ο Σι, εκφράζοντας την ελπίδα ότι «η φιλία μεταξύ των δύο λαών θα συνεχιστεί». Αλλά και ο πρόεδρος Μπάιντεν λίγο πριν την μετάβαση του Μπλίνκεν στο Πεκίνο, υποσχέθηκε μια συνάντηση με τον κινέζο ομόλογό του Σι Τζιπινγκ στο εγγύς μέλλον για να μιλήσουν «για τις θεμιτές διαφορές, αλλά και για τομείς στους οποίους μπορούμε να συνεννοηθούμε».
Πολλά τα αγκάθια
Αναμφίβολα, η επανέναρξη του διαλόγου στο υψηλότερο επίπεδο μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών δεν προσφέρει σαφείς εγγυήσεις για την άμβλυνση στις διμερείς σχέσεις μεταξύ των δύο μεγάλων οικονομικών, τεχνολογικών και στρατιωτικών δυνάμεων του 21ου αιώνα. Η κρατική κινεζική εφημερίδα Global Times στο κύριο άρθρο της σημειώνει ότι αν και οι προσδοκίες για μια σημαντική πρόοδο από την επίσκεψη είναι πολύ χαμηλές, υπάρχει ελπίδα ότι και οι δύο πλευρές μπορούν να διατηρήσουν κάποια βάση στις σχέσεις τους.
Από τη μία πλευρά η Κίνα, μια διαρκώς αναπτυσσόμενη δύναμη που φιλοδοξεί σε μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων που θα ξεπερνά το σημερινό μονοπολικό σύστημα και που βλέπει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως ηγεμονική δύναμη .
Από την άλλη, οι Ηνωμένες Πολιτείες που θέλουν να διατηρήσουν το σημερινό status quo, αναχαιτίζοντας την άνοδο του Πεκίνου και άλλων αναδυόμενων χωρών. Ένα όραμα για το μέλλον που είναι δύσκολο να συμβιβαστεί.
Η ένταση μεταξύ των δύο χωρών έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία: Το Πεκίνο υποστήριξε γενικά τη Μόσχα, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ έδωσαν πλήρη στήριξη στο Κίεβο. Εκτός από το ακανθώδες ζήτημα της Ταϊβάν, στα «αγκάθια» περιλαμβάνονται ο ανταγωνισμός στις τεχνολογίες, οι αμερικανικές κυρώσεις που στοχεύουν τους κινεζικούς ψηφιακούς γίγαντες, το εμπόριο και η μεταχείριση της μουσουλμανικής μειονότητας των Ουιγούρων στην Κίνα.
Συνεργασία ή σύγκρουση
«Η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να επιλέξουν ανάμεσα στη συνεργασία ή τη σύγκρουση», δήλωσε ο κορυφαίος διπλωμάτης του Κομμουνιστικού κόμματος της Κίνας, Γουάνγκ Γι με τον οποίο συναντήθηκε επίσης ο Μπλίνκεν . Ο Κινέζος αξιωματούχος προειδοποίησε ότι το Πεκίνο δεν θα κάνει κανέναν συμβιβασμό για την Ταίβάν .«Σε αυτό το θέμα, η Κίνα δεν έχει κανένα περιθώριο για συμβιβασμούς ή παραχωρήσεις», είπε ο Γουάνγκ. Εκτός από το ακανθώδες ζήτημα της Ταϊβάν, στα «αγκάθια» περιλαμβάνονται ο ανταγωνισμός στις τεχνολογίες, οι αμερικανικές κυρώσεις που στοχεύουν τους κινεζικούς ψηφιακούς γίγαντες, το εμπόριο και η μεταχείριση της μουσουλμανικής μειονότητας των Ουιγούρων στην Κίνα.
Το Πεκίνο θέλει ωστόσο να χαλαρώσουν οι αμερικανικές κυρώσεις σε ορισμένες από τις εταιρείες τους σε στρατηγικούς τομείς όπως οι ημιαγωγοί. Οι Κινέζοι χρειάζονται τους Αμερικανούς γιατί εισάγουν ένα σωρό μηχανήματα για να παράγουν προϊόντα τα οποία στη συνέχεια αγοράζονται από αμερικανικές εταιρείες.
Τι θέλουν οι Κινέζοι;
Οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν επίσης η κορυφαία αγορά για τις κινεζικές εταιρείες. Η αποσύνδεση μπορεί να υπάρχει για τις στρατηγικές βιομηχανίες, αλλά η πραγματική, πλήρης αποσύνδεση δεν θα υπάρξει ποτέ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν άλλωστε η κορυφαία αγορά για τις κινεζικές εταιρείες.
Πλήρης διαχωρισμός των οικονομιών δεν είναι δυνατός ή θα ήταν με πολύ υψηλό κόστος που δεν βολεύει κανέναν. Όπως είναι αδύνατη και η αποσύνδεση Ευρώπης και Κίνας. Η επίσκεψη Μπλίνκεν στο Πεκίνο έγινε δεκτή με ικανοποίηση άλλωστε και στην Ευρώπη. Συνέπεσε μάλιστα με την επίσκεψη στο Βερολίνο του Κινέζου πρωθυπουργού Λι Τσιανγκ, που συναντήθηκε χθες με τον Καγκελάριο Όλαφ Σολτς.
Η κινεζική και η δυτική οικονομία είναι πολύ συνυφασμένες σε όλους σχεδόν τους τομείς. Ωστόσο, με σχέσεις πολύ κακές σε πολιτικό επίπεδο. Αλλά είναι ανάγκη η ειρηνική συνύπαρξη. Τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες όσο και Κίνα δεν έχουν τη δύναμη να επιβληθούν πλέον ως ηγεμονικές δυνάμεις σε όλον τον πλανήτη . Γεγονός που καθιστά πιο απαραίτητη από ποτέ τη δημιουργία ενός οριζόντιου, πολυπολικού και ίσως πιο δημοκρατικού συστήματος διεθνών σχέσεων .Για να αποφευχθεί μιας νέα παγκόσμια σύγκρουση.
