Ο Χακίμ Εκιντζί, κουρέας από την Κωνσταντινούπολη και επί μακρόν υποστηρικτής του Ταγίπ Ερντογάν, δεν θα τον ψηφίσει στις εκλογές της προσεχούς Κυριακής αφού θεωρεί υπεύθυνη την οικονομική πολιτική του προέδρου για την μείωση της αγοραστικής δύναμης στη χώρα και για το γεγονός ότι πολλοί πολίτες δεν έχουν πλέον την δυνατότητα να αγοράσουν ούτε τα βασικά τρόφιμα.
Ο Ερντογάν και το ισλαμοσυντηρητικό του Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) κατάφεραν να διατηρήσουν την εκλογική τους βάση, η οποία αποτελείται κυρίως από χαμηλού εισοδήματος συντηρητικούς μουσουλμάνους Τούρκους, χάρη στην ισχυρή οικονομική ανάπτυξη της πρώτης δεκαετίας του στην εξουσία της χώρας.
Αλλά η κρίση του κόστους ζωής, την οποία πυροδότησε το ανορθόδοξο οικονομικό πρόγραμμα του Ερντογάν κατά τον τελευταίο ένα με ενάμιση χρόνο, έπληξε το ποσοστό της δημοτικότητάς του και καθίσταται τώρα η μεγαλύτερη εκλογική πρόκληση στην εικοσαετή παραμονή του στην εξουσία.
Ορισμένες δημοσκοπήσεις δείχνουν τον Ερντογάν να έπεται στις δημοσκοπήσεις του αντιπάλου του, του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ενόψει του πρώτου γύρου των εκλογών την προσεχή Κυριακή, παρότι η ψαλίδα έχει μικρύνει.
Ο αγώνας για την εξασφάλιση των εδρών στο τουρκικό κοινοβούλιο παραμένει στην κόψη του ξυραφιού με την αντιπολίτευση πιθανόν να εξασφαλίζει οριακή πλειοψηφία.
“Κάποτε μπορούσαμε να αγοράσουμε τρεις με τέσσερις σακούλες λαχανικών με 150-200 τουρκικές λίρες (περίπου 7 με 9 ευρώ). Μαζί με τη σύζυγό μου τις σηκώναμε μετά βίας. Τώρα μετά βίας γεμίζουμε δύο σακούλες”, λέει ο 63χρονος Εκιντζί κάνοντας μια σύντομη παύση για να κουρέψει έναν πελάτη στο κουρείο του στη συνοικία Μπεσίκτας της Κωνσταντινούπολης.
“Θα έλεγα ότι αυτοί που μας κυβερνάνε ευθύνονται. Νομίζω ότι φταίνε οι λανθασμένες αποφάσεις τους. Κάποτε ήμουν υποστηρικτής του AKP, αλλά τώρα δεν νομίζω να τους ψηφίσω”, σημειώνει.
Οι απόψεις του Εκιντσί αντιπροσωπεύουν εκατομμύρια Τούρκους, οι οποίοι επί χρόνια κλήθηκαν να διαχειριστούν τον καλπάζοντα πληθωρισμό.
Οι τιμές των τροφίμων τον Απρίλιο κατέγραψαν ετήσια αύξηση 54% με τον ονομαστικό πληθωρισμό να μειώνεται στο 43,7% έπειτα από την κορύφωσή του στο 85,5% τον Οκτώβριο–το υψηλότερο επίπεδο επί διακυβέρνησης Ερντογάν.
Ο ετήσιος πληθωρισμός έχει παραμείνει διψήφιος για σχεδόν όλη την πενταετία μετά τις γενικές εκλογές του 2018.
Ξεκίνησε να αυξάνεται μετά την νομισματική κρίση στο τέλος του 2021, που προκλήθηκε από μια σειρά μειώσεων των επιτοκίων, που συμβάδιζαν με τις ανορθόδοξες απόψεις του Ερντογάν.
Όπως λέει ο Εκιντζί, εκείνος ξεκίνησε να αμφισβητεί την υποστήριξή του προς τον πρόεδρο και το AKP για οικονομικούς λόγους λίγο μετά τις εκλογές του 2018 και την οριστική του απόφαση να μην τους ξαναψηφίσει την έλαβε μετά την νομισματική κρίση το 2021.
Η τουρκική λίρα έχασε το 44% το 2021 και το 30% το 2022.
Έχασε 76% κατά τη δεύτερη προεδρική θητεία του Ερντογάν, η οποία σηματοδοτήθηκε από πολλές νομισματικές κρίσεις εξαιτίας της ανορθόδοξης πολιτικής του, των γεωπολιτικών εξελίξεων –όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία–και των αντιπαραθέσεων ανάμεσα στην Άγκυρα και στην Ουάσινγκτον.
“Η συναλλαγματική ισοτιμία είναι ανεξέλεγκτη. Δεν μπορούμε να αγοράσουμε τίποτα. Δεν τήρησαν τίποτα από όσα είπαν, επομένως δεν μου εμπνέουν εμπιστοσύνη”, εξηγεί ο Εκιντζί.
ΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΕΙΣ
Αυτός ο τούρκος κουρέας εργάζεται μόνος του αφού αναγκάστηκε να απολύσει τους δύο υπαλλήλους του. Μάλιστα, όπως λέει ο ίδιος, δεν μπορεί να πάρει δάνειο παρά τη μείωση των επιτοκίων, καθώς οι αρχές έχουν περιορίσει τη χορήγηση καταναλωτικών δανείων για να σταθεροποιήσουν τον πληθωρισμό.
Εξάλλου, τα δάνειά του σε ξένο νόμισμα πολλαπλασιάστηκαν σε όρους λίρας με τη διολίσθηση της τουρκικής λίρας.
Ωστόσο, πολλοί ψηφοφόροι του AKP εξακολουθούν να πιστεύουν ότι μόνο ο Ερντογάν μπορεί να φτιάξει την οικονομία ή αποδίδουν την παρούσα κατάστασή της σε άλλους παράγοντες.
Η Χαλιμά Ντουμάν, που ζει στην Κωνσταντινούπολη, λέει ότι αυτό που ευθύνεται για την αύξηση του κόστους διαβίωσης είναι ότι οι επιχειρηματίες αυξάνουν τις τιμές για να έχουν μεγαλύτερα κέρδη.
“Ο Ερντογάν μπορεί να το λύσει με μια του κίνηση”, εκτιμά κάνοντας διάλειμμα από τα ψώνιά της σε μια λαχαναγορά στο κέντρο της πόλης.
Η αντιπολίτευση, περιλαμβανομένης της αντιπολιτευόμενης συμμαχίας του Κιλιτσντάρογλου, είναι μόνο λόγια, κατά τη γνώμη της.
“Δεν κάνουν τίποτα”, υποστηρίζει.
Ο Μπιρόλ Μπασκάν, συγγραφέας και πολιτικός αναλυτής που δεν συνδέεται με κανένα κόμμα, λέει ότι ακόμη και οι “σκληροπυρηνικοί” υποστηρικτές του Ερντογάν δεν αρνούνται ότι η οικονομία δεν τα πάει όσο καλά τα πήγαινε στην αρχή της θητείας του.
“Ο λόγος που αυτό το κόμμα συνέχισε να κερδίζει είναι επειδή μοίραζε στους ψηφοφόρους του συγκεκριμένες παροχές. Αυτή είναι η πρώτη φορά που φαίνεται να μην πιάνουν τα μαγικά εξαιτίας της οικονομίας, εξαιτίας του υψηλού πληθωρισμού (και) του αυξανόμενου κόστους ζωής. Έπληξε βαριά το πορτοφόλι του λαού και αυτός είναι φαντάζομαι και ο λόγος που πλέον δεν είναι εξασφαλισμένη η νίκη σε αυτές τις εκλογές”, εκτιμά.
”ΠΕΙΝΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΠΕΙΝΑ”
Κάποιοι ψηφοφόροι δεν είναι πεπεισμένοι ότι η αντιπολίτευση θα μπορέσει κι εκείνη να καθησυχάσει τις οικονομικές ανησυχίες άμεσα.
Ο Ταλάτ Γκιούλ, ένας μαρμαροτεχνίτης, δεν έχει ψηφίσει ποτέ για το AKP ή για τους συμμάχους του.
Το μόνο που μπορεί τώρα να δει είναι “πείνα και μόνο πείνα” γύρω του, αλλά αμφιβάλλει αν θα αλλάξουν σύντομα τα πράγματα σε περίπτωση νίκης της αντιπολίτευσης.
“Τα τελευταία 21 χρόνια έχουν δημιουργήσει μια Τουρκία που δεν μπορεί να αλλάξει. Θα χρειαστούν 20 χρόνια για να ανακάμψει, όποιος κι αν έρθει στην εξουσία. Θέλω όμως να φύγει ο Ερντογάν”, λέει.
Ο Εκιντζί δεν έχει ακόμη αποφασίσει ποιόν από τους τρεις υποψήφιους αντίπαλους του Ερντογάν θα ψηφίσει.
“Ο (Κιλιτσντάρογλου) μπορεί να είναι έντιμος…αλλά δεν έχουν ανακοινώσει τίποτα που να με πείθει. Θέλω την ισοτιμία με το δολάριο να πέσει μετά τις εκλογές. Θέλω την τιμή της βενζίνης να πέσει. Θέλω τον πληθωρισμό να πέσει. Θέλω πίσω τη ζωή που είχα πριν από πέντε ή έξι χρόνια. Θέλω να μπορεί να πάω για πικ-νικ, να ταξιδέψω στο εξωτερικό”, λέει.
Ο Τούρκος φοιτητής Γιουνούς Εφέ έχει γνωρίσει μόνο έναν ηγέτη στη χώρα του — τον Ταγίπ Ερντογάν. Καθώς ετοιμάζεται να ψηφίσει για πρώτη φορά στις εκλογές αυτόν τον μήνα, ο 22χρονος λέει πως είναι καιρός για αλλαγή.
Ο Εφέ είναι ένας από τους τουλάχιστον έξι εκατομμύρια ψηφοφόρους που αναμένεται να ψηφίσουν για πρώτη φορά στις εκλογές της 14ης Μαΐου. Καθώς αποτελούν περίπου το 10% του εκλογικού σώματος, οι ψήφοι τους μπορεί να αποδειχθούν κρίσιμες για την απόφαση αν η διακυβέρνηση του Ερντογάν θα συνεχιστεί για τρίτη δεκαετία ή αν θα λάβει τέλος.
Ο Εφέ, που ήταν μωρό όταν ο Ερντογάν ανήλθε στην εξουσία το 2003, είπε πως θα ψηφίσει τον ηγέτη της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, για τον οποίο πιστεύει πως θα ενισχύσει το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθερία της έκφρασης — τα οποία σύμφωνα με τους επικριτές του υπέφεραν υπό τον Ερντογάν.
«Οπωσδήποτε ανησυχώ για την ελευθερία της έκφρασης. Στην πραγματικότητα, το ζω κάθε μέρα αλλά δεν το συνειδητοποιούμε επειδή συνηθίσαμε να ζούμε με αυτόν τον τρόπο», δήλωσε ο Εφέ, που είπε πώς σκέπτεται δυο φορές προτού κάνει like ή share σε αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Σε έκθεσή του το 2022, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch) ανέφερε πως χιλιάδες άνθρωποι βρέθηκαν αντιμέτωποι με τη σύλληψη ή τη δίωξη στην Τουρκία λόγω αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κατηγορούμενοι για δυσφήμηση, προσβολή του προέδρου ή διάδοση τρομοκρατικής προπαγάνδας.
Η Άγκυρα λέει πως τα μέτρα της είναι απαραίτητα προκειμένου να καταπολεμήσει τη διάδοση της παραπληροφόρησης στα ΜΜΕ και στο διαδίκτυο.
Ο Εφέ δήλωσε πως ήταν αδιάφορος για τις εκλογές και την πολιτική «όπως και πολλοί νέοι», όμως τώρα είναι ενθουσιασμένος που θα ψηφίσει και ότι τον προσελκύουν οι υποσχέσεις του Κιλιτσντάρογλου και του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματός του (CHP), ενός από τα έξι κόμματα που συμμάχησαν εναντίον του Ερντογάν.
«Πιστεύω πως τα δικαιώματα και η δικαιοσύνη μπορούν να αποκατασταθούν», δήλωσε ο Εφέ, που μίλησε στο πρακτορείο Reuters από το κέντρο της Κωνσταντινούπολης.
Αυτό δείχνει την πρόκληση που αντιμετωπίζει ο Ερντογάν και το ισλαμικών καταβολών κόμμα του AK καθώς προσπαθούν να συγκεντρώσουν υποστήριξη για τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές, με τη δημοτικότητά τους να έχει πληγεί από την αύξηση του κόστους διαβίωσης και τον ιλιγγιώδη πληθωρισμό.
Πιστεύοντας πως αυτή είναι η καλύτερη ευκαιρία που είχαν μέχρι τώρα για να εκθρονίσουν τον Ερντογάν, οι αντίπαλοί του υπόσχονται να ανατρέψουν πολλές από τις πολιτικές που φέρουν την υπογραφή του, όπως καταργώντας το πανίσχυρο προεδρικό σύστημα που θεωρείται από επικριτές σύμβολο της επιμονής του να αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερο έλεγχο.
«Θυμωμένοι και χωρίς ελπίδα»
Το ποσοστό του Ερντογάν μεταξύ των νέων και εκείνων που ψηφίζουν για πρώτη φορά προβλέπεται να είναι χαμηλότερο από εκείνο σε άλλες ηλικιακές ομάδες, δήλωσε ο Ερμάν Μπακιρτζί της εταιρίας δημοσκοπήσεων Konda Arastirma.
Περιγράφοντας το τμήμα των 85 εκατομμυρίων Τούρκων που αποτελούν οι νεαροί ψηφοφόροι, «πολύ θυμωμένο και χωρίς ελπίδα», ο Μπακιρτζί είπε πως θα είναι κρίσιμης σημασίας για το αποτέλεσμα επειδή συνιστούν ένα τόσο μεγάλο μπλοκ.
«Βλέπουν μέσω του ίντερνετ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τι κάνουν οι συνομήλικοί τους στην Ευρώπη και τι ευκαιρίες έχουν», δήλωσε ο Μπακιρτζί. «Βλέπουν τη διαφορά μεταξύ τους να διευρύνεται… Τους λείπει η κοινωνική, οικονομική και νομική σιγουριά. Θέλουν να βγουν από αυτή την κατάσταση».
Ο Ερντογάν προασπίστηκε τους νέους στην εκστρατεία του επικρίνοντάς τους ταυτόχρονα ότι δεν εκτίμησαν την ανάπτυξη της οικονομίας επί των ημερών του, θυμίζοντας πόσο πιο δύσκολοι ήταν οι καιροί πριν από την άνοδο του AK στην εξουσία.
Ο Ερντογάν, στη διάρκεια των πρώτων χρόνων της διακυβέρνησης του οποίου σημειώθηκε οικονομική άνθηση, αντλεί παραδοσιακά υποστήριξη από συντηρητικούς ψηφοφόρους στην ισλαμική ενδοχώρα της Ανατολίας.
Σύμφωνα με έρευνα που διενήργησε η Konda πέρυσι, το 57% των νέων ψηφοφόρων χαρακτήρισαν τους εαυτούς τους μοντέρνους, το 32% παραδοσιακούς ψηφοφόρους και οι υπόλοιποι είπαν πως θα χαρακτήριζαν τους εαυτούς τους θρησκευόμενους συντηρητικούς.
Ο 22χρονος Εμρέ Οργκιούν, που εργάζεται στο τμήμα πληροφορικής μιας υφαντουργικής εταιρίας στην Κωνσταντινούπολη, δήλωσε πως θα ψηφίσει τον Ερντογάν επειδή δεν πιστεύει πως η αντιπολίτευση μπορεί να κυβερνήσει την Τουρκία τόσο καλά όσο ο βετεράνος ηγέτης.
«Και βέβαια θέλω η παρούσα κυβέρνηση να συνεχίσει. Θέλουμε να συνεχίσουν με κάποιες αλλαγές σε κάποιους αξιωματούχους και πολιτικές», είπε ο Οργκιούν. Πρόσθεσε πως το κύριο πρόβλημά του είναι οι υψηλές τιμές και οι ευκαιρίες απασχόλησης.
Όμως συνάδελφός του που εργάζεται στην ίδια εταιρία της Κωνσταντινούπολης δήλωσε πως θα ψηφίσει τον Κιλιτσντάρογλου.
Η Μπεριβάν, όπως είπε πως ονομάζεται, δήλωσε πως αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το όνειρό της να γίνει δικηγόρος λόγω οικονομικών περιορισμών. Επικρίνοντας την κατάσταση του εκπαιδευτικού συστήματος και της οικονομίας, είπε πως χρειάζεσαι φίλους στις κατάλληλες θέσεις για να πας οπουδήποτε.
«Πιστεύω πως οι νέοι έχουν την ευκαιρία να αλλάξουν τα πράγματα. Πιστεύω πως πολλοί νέοι άνθρωποι σκέπτονται με τον ίδιο τρόπο. Η εκπαίδευση και η οικονομία είναι σε πολύ κακή κατάσταση», δήλωσε η Μπεριβάν από το εργαστήριο ραπτικής της εταιρίας.
«Αυτή η κατάσταση μπορεί να αλλάξει από το πρόσωπο που οι νέοι θα επιλέξουν να εμπιστευθούν», είπε η Μπεριβάν. «Έχουμε μόνο μια ευκαιρία για έναν υποψήφιο και πρέπει να τον εμπιστευθούμε».
