Του Μιχάλη Ψύλου
Καταστροφικές αποδείχθηκαν για τα τρία κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού στη Γερμανία, οι χθεσινές εκλογές στη Βαυαρία και την Εσση. Οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD) του καγκελάριου Ολαφ Σολτς που ήταν κάποτε η ισχυρότερη δύναμη στο κρατίδιο της Εσσης, υπέστησαν τη χειρότερη ήττα όλων των εποχών. Αλλά και στη Βαυαρία, το ποσοστό του SPD ήταν μόλις 8,5%. Ταυτόχρονα, μεγάλες απώλειες κατέγραψαν και οι Πράσινοι, ενώ το FDP –το τρίτο κόμμα του κυβερνητικού συνασπισμού δεν κατόρθωσε να σπάσει το φράγμα του 5% στη Βαυαρία για να εκπροσωπηθεί στο τοπικό κοινοβούλιο, αλλά το πέτυχε οριακά στην Εσση.
Και στα δύο κρατίδια, στην πρώτη θέση ήρθαν οι Χριστιανοδημοκράτες/ Χριστιανοκοινωνιστές (CDU/CSU), αλλά την έκπληξη έκανε η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), που αναδείχθηκε δεύτερη δύναμη στην Εσση, ανεβάζοντας σημαντικά τα ποσοστά της. Αλλά και στη Βαυαρία, οι ακροδεξιοί «Ελεύθεροι Ψηφοφόροι» απέσπασαν επίσης τη δεύτερη θέση. Ο ηγέτης του κόμματος και αντιπρόεδρος της τοπικής κυβέρνησης Χούμπερτ Αϊβάνγκερ αποκαλύφθηκε μάλιστα ότι ήταν υπεύθυνος αντισημιτικού φυλλαδίου, όταν ήταν μαθητής γυμνασίου. Το φυλλάδιο καλούσε σε συμμετοχές στον διαγωνισμό με τίτλο «Ποιος είναι ο μεγαλύτερος προδότης της πατρίδας;». Το πρώτο βραβείο ήταν «μια δωρεάν πτήση μέσα από την καμινάδα του Αουσβιτς»!
«Εξτρεμιστική ατζέντα»
Ειδικά η AfD, που έχει χαρακτηριστεί ως ύποπτη για «εξτρεμιστική ατζέντα» από το Ομοσπονδιακό Γραφείο Προστασίας του Συντάγματος, στην Εσση έλαβε το 18,4%, που είναι το καλύτερο αποτέλεσμα μέχρι στιγμής στις πολιτειακές εκλογές στα κρατίδια της Δυτικής Γερμανίας.
Στις χθεσινές εκλογές φάνηκε ξεκάθαρα ότι πλέον το AfD δεν είναι ένα φαινόμενο της Ανατολικής Γερμανίας, «Οι ακροδεξιοί λαϊκιστές και εξτρεμιστές έχουν φτάσει επίσης σε ένα νέο επίπεδο στη Δυτική Γερμανία και αυτό δεν έχει ξαναγίνει», τονίζει με φανερή έκπληξη η γερμανική εφημερίδα. Στο ίδιο μήκος κύματος, η Frankfurter Rundschau χαρακτηρίζει «ανησυχητικό το γεγονός ότι η AfD συνεχίζει να κερδίζει διψήφια ποσοστά στα κοινοβούλια των πολιτειών – ακόμα κι αν κάποιοι φοβούνταν μια ακόμη πιο δραματική στροφή προς την άκρα δεξιά».
Η TAZ αποδίδει την άνοδο της ακροδεξιάς στην προσφυγική πολιτική της κυβέρνησης του Ολαφ Σολτς. «Η ασταθής μεταναστευτική πολιτική και η απώλεια ελέγχου από την κυβέρνηση σε αυτό το θέμα, κάνει τους ακροδεξιούς λαϊκιστές να αισθάνονται επιβεβαιωμένοι». Η γερμανική εφημερίδα προειδοποιεί μάλιστα ότι η άνοδος της ακροδεξιάς θα φανεί την επόμενη χρονιά ,όταν θα διεξαχθούν εκλογές σε τρία κρατίδια της Ανατολικής Γερμανίας- Θουριγγία, Σαξονία και Βρανδεμβούργο.
Φυσικά, τα νέα δεν ήταν καλά για τον μέχρι τώρα πανίσχυρο κεντροδεξιό πρωθυπουργό της Βαυαρίας, Μάρκους Ζέντερ, καθώς οι Χριστιανοκοινωνιστές αναδείχθηκαν μεν πρώτη δύναμη, αλλά με το χαμηλότερο ποσοστό τους εδώ και 73 χρόνια. Σύμφωνα μάλιστα με την Suddeutsche Zeitung, ο Ζέντερ βλέπει να διαλύονται τα όνειρά του να γίνει ο επόμενος καγκελάριος της Γερμανίας στις νέες ομοσπονδιακές εκλογές.
Κλίνατε επί ακροδεξιά
Δεν είναι φυσικά μόνο η Γερμανία, όπου οι ψηφοφόροι κλίνουν προς τους ακροδεξιούς εξτρεμιστές. Από τη Γαλλία μέχρι την Ιταλία, την Ουγγαρία έως τη Σουηδία, παρατηρούνται ανάλογα φαινόμενα. Πέρυσι στη Γαλλία, η Μαρίν Λεπέν σημείωσε νέο ρεκόρ με 41,5 % των ψήφων στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών. Στην Ουγγαρία, το Fidesz έλαβε το 54% στις κοινοβουλευτικές εκλογές, δίνοντας στον Βίκτορ Ορμπαν μια τέταρτη συνεχή θητεία στην εξουσία.
Στη Σουηδία, το αντι-μεταναστευτικό κόμμα «Σουηδοί Δημοκράτες» του Τζίμι Ακεσον ήρθαν στη δεύτερη θέση με 20,5%. Αλλού στην Ευρώπη, ακροδεξιά κόμματα ριζώνουν σε χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Φινλανδία, κερδίζοντας σημαντική υποστήριξη και μετακινούνται στις κυβερνήσεις, σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο.
Στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη, η ακροδεξιά βρίσκεται σε άνοδο στην Εσθονία, την Κροατία, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία.
«Ισως βρισκόμαστε στην αρχή ενός νέου κύκλου ακροδεξιού εξτρεμισμού σε ολόκληρη τη Γηραιά ήπειρο», λέει Ευρωπαίος διπλωμάτης στην Ναυτεμπορική. Στις αιτίες για αυτό το φαινόμενο περιλαμβάνει μάλιστα σε περίοπτη θέση τον πόλεμο στην Ουκρανία. Πολλά από αυτά τα κόμματα, όπως το γαλλικό RN της Λεπέν , η ιταλική Λέγκα, το φλαμανδικό Vlaams Belang, το Chega στην Πορτογαλία και το Τσεχικό SPD, επέκριναν τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία, με το επιχείρημα ότι βλάπτουν πρωτίστως τον πληθυσμό της χώρας τους. «Αντί να αποδυναμώσει την ακροδεξιά, ο πόλεμος στην Ουκρανία άνοιξε νέες πολιτικές ευκαιρίες για αυτά τα κόμματα. Η εθνικιστική και ρητορική τους ενάντια στο κατεστημένο, συναντά την αυξανόμενη πολιτική δυσαρέσκεια των πολιτών και τη λαϊκή επιθυμία για αυταρχική και ισχυρή ηγεσία». Ταυτόχρονα, η ακροδεξιά καρπώνεται τους οικονομικούς φόβους των ψηφοφόρων της εργατικής και της μεσαίας τάξης που πλήττονται περισσότερο από τις οικονομικές συνέπειες του πολέμου.
Ο φόβος για τους μετανάστες
Η άνοδος της ακροδεξιάς μαρτυρεί επίσης μια διαφαινόμενη ανησυχία σχετικά με την μετανάστευση, την πολιτιστική ταυτότητα της Ευρώπης, το Ισλάμ και την πολυπολιτισμικότητα. Αυτά τα ζητήματα συνεχίζουν να διχάζουν βαθιά τους Ευρωπαίους ψηφοφόρους, όπως φαίνεται από τις αντιδράσεις κατά των μεταναστών και των προσφύγων στις περισσότερες χώρες της ΕΕ.
«Στις ευρωπαϊκές εκλογές τον Ιούνιο του 2024, η ακροδεξιά πιθανότατα θα αγκιστρωθεί ακόμη πιο σταθερά στο πολιτικό τοπίο. Εθνικές δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι τα ακροδεξιά κόμματα θα μπορούσαν να κερδίσουν έως και 180 έδρες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σε σύγκριση με τις 130 στο σημερινό κοινοβούλιο», τονίζει η ίδια πηγή στη «Ν» .
Οι Fratelli d’Italia της πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι, το RN της Λεπέν στη Γαλλία, το γερμανικό AfD και το ισπανικό Vox αναμένεται να αναδειχθούν μεγάλοι νικητές αποσπώντας 27, 25, 18 και 9 έδρες, αντίστοιχα στο νέο Ευρωκοινοβούλιο.
Νέα ακροδεξιά κόμματα αναμένεται να εισέλθουν επίσης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: η Συμμαχία για την Ένωση των Ρουμάνων (AUR), η Chega στην Πορτογαλία, το Εθνικό Κόμμα της Σλοβακίας, οι Δανοί Δημοκρατικοί και πιθανώς επίσης το Reconquête του Ερίκ Ζεμούρ ,στη Γαλλία.
Στρατηγική ισορροπία
«Σε πολλές χώρες, τα ακροδεξιά κόμματα έχουν επιτύχει μια στρατηγική ισορροπία ανάμεσα στην ανάγκη για κυβερνητική σοβαρότητα και την ακραία πολιτική. Εχουν μετριάσει τον εξτρεμισμό τους για να αυξήσουν την εκλογική τους απήχηση και να αποκτήσουν εξουσία, κυρίως μειώνοντας τον ευρωσκεπτικισμό τους», αναφέρει ο Ευρωπαίος διπλωμάτης στη «Ν». Προσθέτει μάλιστα ότι τα κόμματα αυτά «διατηρούν την τυπική εθνικιστική και αυταρχική τους ιδεολογία, σε συνδυασμό με έναν λαϊκισμό κατά του κατεστημένου , επιτρέποντάς τους να συνεχίσουν να επωφελούνται από τη δυσαρέσκεια και την οργή των ψηφοφόρων».
Μια τέτοια κίνηση της ακροδεξιάς προς το «κέντρο» έχει διευκολύνει άλλωστε την πολιτική συνεργασία με κεντροδεξιά κόμματα σε χώρες όπως η Ιταλία, η Φινλανδία, η Σουηδία και η Ισπανία. Η Αυστρία θα μπορούσε σύντομα να ενταχθεί σε αυτούς, και πιθανώς οι Γερμανοί Χριστιανοδημοκράτες δεν αποκλείεται να ακολουθήσουν τον επικίνδυνο δρόμο και να σχηματίσει τοπικές συμμαχίες με το AfD.
Αλλά και η «μετάλλαξη» της μετα-φασίστριας πρωθυπουργού της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι ανοίγει την πόρτα για μια ευρύτερη συμμαχία της ευρωπαϊκής δεξιάς. Ωστόσο, αυτό εξακολουθεί να εξαρτάται από τις απαιτήσεις του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος.
Ο επικεφαλής του ΕΛΚ Μάνφρεντ Βέμπερ κατέστησε σαφές ότι οι μελλοντικοί σύμμαχοι του ΕΛΚ θα πρέπει να σέβονται το κράτος δικαίου και να υποστηρίξουν κατηγορηματικά την Ουκρανία.
