Του Γιάννη Παντελάκη
ΣΤΟ ΠΑΣΟΚ ΚΟΙΤΑΝΕ προς την Κουμουνδούρου και έχουν κάθε λόγο να νιώθουν ικανοποίηση από το θέαμα που βλέπουν. Οι αντίπαλοι, αυτοί με τους οποίους ψαρεύουν πολιτικά στην ίδια ακριβώς δεξαμενή, περνάνε τη μεγαλύτερη κρίση στη μικρή ιστορία τους, σχεδόν διαλύονται – ακόμα και οι πιο αισιόδοξοι για όσα συμβαίνουν στον ΣΥΡΙΖΑ δεν βλέπουν να δίνεται κάποια λύση με προοπτική.
Στην καλύτερη περίπτωση, ένα μικρό κόμμα με αντίστοιχη επιρροή αποτελεί την πλέον προφανή μελλοντική κατάσταση για τον ΣΥΡΙΖΑ. Ο πολιτικός ζωτικός χώρος είναι σχεδόν ελεύθερος, το ΠΑΣΟΚ έχει τη μοναδική και μάλλον τελευταία ευκαιρία να παίξει πάλι πρωταγωνιστικό ρόλο στην κεντροαριστερά και να μετατραπεί εκ νέου, μετά από αρκετά χρόνια, σε κόμμα εξουσίας.
Για να συμβεί αυτό, δεν αρκεί η εκλογή ενός ηγέτη ο οποίος θα αναπαράγει την πολιτική μιζέρια για την οποία διακρίνεται το ΠΑΣΟΚ εδώ και αρκετά χρόνια. Πρέπει να μιλήσει πολιτικά, να εμπνεύσει, να δημιουργήσει προϋποθέσεις τέτοιες ώστε ο κόσμος που έφυγε από αυτό την τελευταία δεκαπενταετία να βρει λόγους για να επιστρέψει·και κυρίως να πάψει να έχει έναν πολιτικό λόγο ο οποίος δεν έχει ορατές και ευδιάκριτες διαφορές από τη συντηρητική παράταξη· να μιλήσει με σύγχρονους όρους για τη δική του εναλλακτική πρόταση εξουσίας που θα κοιτάζει περισσότερο αριστερά.
Η αλήθεια είναι πως τις δεκαετίες που πέρασαν, με μερικές εξαιρέσεις που απλώς επιβεβαίωναν τον κανόνα, υπήρξαν κόμματα της σοσιαλδημοκρατίας που, όταν βρέθηκαν στην εξουσία, ακολούθησαν πολιτικές που έμοιαζαν τρομακτικά με αυτές των συντηρητικών κυβερνήσεων· ήταν καθαρά οικονομικά φιλελεύθερες επιλογές.
Σε όλο τον κόσμο η σοσιαλδημοκρατία διανύει μια μακρά περίοδο παρακμής. Άλλοτε πανίσχυρα κόμματα της Ευρώπης περιόρισαν δραστικά την επιρροή τους, κάποια σχεδόν εξαφανίστηκαν από τον πολιτικό χάρτη, μερικά ακολουθούν μια πορεία ουραγών. O ένας βασικός πυλώνας των κομμάτων που κυριάρχησαν μεταπολεμικά στην Ευρώπη έχει καταρρεύσει και η παρακμή αυτή συνοδεύτηκε στις περισσότερες περιπτώσεις με ισχυρή άνοδο λαϊκιστικών εκφράσεων και κομμάτων.
Οι αιτίες γι’ αυτό είναι πολλές και συχνά αποκλίνουσες. Η πιο βάσιμη που έχει αναφερθεί πολλές φορές είναι η λεγόμενη «νεοφιλελεύθερη μόλυνση» της σοσιαλδημοκρατίας, η οποία απομάκρυνε μεγάλες κοινωνικές ομάδες, ιδιαίτερα την εργατική τάξη, από αυτήν. Η αλήθεια είναι πως τις δεκαετίες που πέρασαν, με μερικές εξαιρέσεις που απλώς επιβεβαίωναν τον κανόνα, υπήρξαν κόμματα της σοσιαλδημοκρατίας που, όταν βρέθηκαν στην εξουσία, ακολούθησαν πολιτικές που έμοιαζαν τρομακτικά με αυτές των συντηρητικών κυβερνήσεων· ήταν καθαρά οικονομικά φιλελεύθερες επιλογές.
Σε ένα άρθρο του με τον τίτλο «ποιος σκότωσε τη σοσιαλδημοκρατία;» το περιοδικό «Politico» έγραφε, μεταξύ άλλων, ότι η αρνητική πορεία των κομμάτων αυτών ξεκινά από την εποχή της οικονομικής φιλελευθεροποίησης που ακολούθησε την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, η οποία έριξε τον σπόρο της παρακμής της σοσιαλδημοκρατίας.
Πολλοί ηγέτες του χώρου που βρέθηκαν στην εξουσία, προσπαθώντας να αιτιολογήσουν τη δεξιά πολιτική στροφή, μίλησαν τότε για ανανέωση της σοσιαλδημοκρατίας, αλλά σίγουρα εκ του αποτελέσματος αποδείχτηκε πως αυτή η «ανανέωση» θεωρήθηκε από μεγάλες κοινωνικές ομάδες ως μια απλή προδοσία. Δεν είχαν άδικο. Το κράτος πρόνοιας ολοένα περισσότερο έπαψε να ακούγεται και να υπάρχει, οι κοινωνικές κατακτήσεις περιορίζονταν ή δέχονταν γενναίες περικοπές, οι μονεταριστικές πολιτικές εμφανίζονταν ως μονόδρομος, τα σοσιαλιστικά κόμματα έμοιαζαν σε εντυπωσιακό βαθμό με τα συντηρητικά.
Το ΠΑΣΟΚ δεν αποτέλεσε εξαίρεση στην παρακμή αυτή του συγκεκριμένου πολιτικού χώρου. Το αποκορύφωμα ήταν τα πρώτα χρόνια της βαθιάς οικονομικής κρίσης στη χώρα μας, οπότε έχασε το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό της επιρροής του και μεγάλες μάζες μετακινήθηκαν κυρίως στον ΣΥΡΙΖΑ που υποσχόταν παραδείσους ή, ένα μικρότερο κομμάτι, σε λαϊκιστικά κόμματα που είχαν διάφορες εκλογικές εκφράσεις. Τώρα, ο κίνδυνος του ΣΥΡΙΖΑ δεν υπάρχει, όπως δεν υπάρχει και κάποιος κομματικός φορέας για να υποδεχθεί τα απογοητευμένα πλήθη που τον εγκατέλειψαν στην πορεία αυτών των χρόνων.
Αυτό που υπάρχει είναι δεδομένο. Μια πολύ μεγάλη πληθυσμιακή ομάδα, η οποία δεν έχει πολιτική έκφραση, προτιμά την αποχή επειδή δεν ελκύεται από μια διαφορετική πολιτική πρόταση και αναζητεί τη λιγότερο κακή λύση από αυτής της κυβερνητικής εκδοχής. Ακροατήριο έτοιμο να ακούσει το ΠΑΣΟΚ υπάρχει και το πρόβλημα μετατοπίζεται στο ίδιο το κόμμα. Έχει να πει κάτι ουσιαστικό για να πάρει με το μέρος του τον κόσμο αυτό; Είναι ικανό να προσελκύσει πάλι κοινωνικές ομάδες που θα το μετατρέψουν σε κόμμα εξουσίας;
Τις απαντήσεις μπορεί να τις δώσει μόνος αυτός που θα εκλεγεί στην ηγεσία του. Να κατανοήσει τα δεδομένα, να ανακαλύψει τις αιτίες για τις οποίες το κόμμα του ‘’σέρνεται’’ πολιτικά και να καταρτίσει ένα πρόγραμμα που δεν θα μοιάζει με αυτό της κυβέρνησης. Δύσκολο σίγουρα, ακατόρθωτο όχι…
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
