Του Μανώλη Κοττάκη
Σας γράφω σήμερα από την Αλεξανδρούπολη. Για να σας περιγράψω μια μεταβολή την οποία ήδη είχα παρατηρήσει από το καλοκαίρι του 2020, κατά τη διάρκεια της κρίσης του «Oruç Reis». Οταν κατά τη διάρκεια επίσκεψής μου στην Κομοτηνή είχα επισημάνει το παράδοξο: τη στιγμή που οι στόλοι Ελλάδας και Τουρκίας είχαν παραταχθεί ο ένας απέναντι στον άλλον στο Αιγαίο, οι μετακινήσεις πολιτών μεταξύ της ελληνικής Θράκης και Κωνσταντινουπόλεως, και από τις δύο πλευρές των συνόρων, ξεπερνούσαν κάθε ρεκόρ.
Οι πολίτες αγνοούσαν την ένταση και συνέχιζαν τις ζωές τους. Τρία χρόνια μετά την κρίση εκείνη η μεταβολή έχει αλλάξει επίπεδο. Ενώ στο παρελθόν οι Ελληνες πριμοδοτούσαν την τουρκική οικονομία, σήμερα γίνεται σιωπηρά το ακριβώς αντίθετο. Οι Τούρκοι επιδοτούν την ελληνική οικονομία. Θα σας περιγράψω πώς, αφού υπογραμμίσω κάτι θεμελιώδες: είναι άλλο η συμπεριφορά των λαών και η σχέση μεταξύ τους και άλλο τα στρατηγικά συμφέροντα των κρατών. Διαφέρουν. Οι πολίτες και στο παρελθόν και τώρα αναζητούν στις γειτονικές οικονομίες καλύτερες ευκαιρίες.
Φθηνότερες αγορές και αναψυχή. Οι πολιτικοί αναζητούν στη σκακιέρα ευκαιρίες γεωπολιτικής αναβάθμισης της χώρας τους και κατάκτησης ζωτικού χώρου εις βάρος των συνομιλητών τους. Δεν ταυτίζονται πάντα οι επιδιώξεις των πολιτών με τους στόχους των κρατών τους.
Πολλές εικόνες
Ποια είναι η παρατήρησή μου σήμερα; Πολλές εικόνες. Εικόνα πρώτη: Οι Τούρκοι πολίτες, ειδικά οι γυναίκες, που επισκέπτονται την Αλεξανδρούπολη και τη Θεσσαλονίκη κάθε Σαββατοκύριακο τον χειμώνα πετούν αμέσως μετά την έξοδό τους από το τελωνείο των Κήπων τις μαντίλες. Και εφόσον τους δίνεται η δυνατότητα ρέπουν προς το αλκοόλ και προς την ελευθερίαν ένδυσης και έκφρασης. Κοντές φούστες, δημόσιες περιπτύξεις ερωτευμένων κ.λπ. Το Ισλάμ τούς καταπιέζει.
Εικόνα δεύτερη: Η σχέση τους με τους Ελληνες είναι αρμονική. Από την τοπική εκκλησία μού είπαν ότι δεν έχει αναφερθεί ποτέ το παραμικρό επεισόδιο κατά τη διάρκεια της συνύπαρξης Ελλήνων και Τούρκων τα Σαββατοκύριακα. Σοβαρές οικογένειες, σεμνές, με μικρά παιδιά αναζητούν μια ευκαιρία για απόδραση.
Εικόνα τρίτη: Ο υπερπληθωρισμός στην Τουρκία έχει ως αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η ακριβής τιμολόγηση των προϊόντων, με συνέπεια την εκτόξευση των τιμών. Στην πραγματικότητα, οι γείτονές μας κατά τις επισκέψεις τους, εκτός από αναψυχή, αναζητούν καλύτερες, φθηνότερες αγορές. Τα καταστήματα ηλεκτρονικών, τα καταστήματα παιχνιδιών και άλλα έχουν αυξήσει κατακόρυφα τις πωλήσεις τους. Και βεβαίως τα τοπικά ξενοδοχεία, τα οποία υποδέχονται σταθερά επισκέπτες και από τη Βουλγαρία. Κυρίως εργαζόμενοι επιχειρήσεων, που κάνουν τα συνέδριά τους.
Εικόνα τέταρτη: Οσο κι αν ακούγεται απίστευτο, πάρα πολλοί Τούρκοι πηγαίνουν στις εκκλησίες, ειδικά στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου, και ανάβουν κερί. Κάποιοι, μάλιστα, κάνουν τον σταυρό τους, αλλά με τον καθολικό τρόπο.
Κρυπτοχριστιανοί
Υπάρχει κίνημα κρυπτοχριστιανών στη γειτονική χώρα, το οποίο δεν ανιχνεύεται εύκολα. Είδα με τα μάτια μου μέσα στον ναό του Αγίου Νικολάου, που κτίστηκε το 1901, ζευγάρια να δηλώνουν στην αρχή «Τούρκοι», να κάνουν τον σταυρό τους και μετά να δηλώνουν, για
λόγους μόνο που εκείνα ήξεραν, «Αρμένιοι». Στην πραγματικότητα, λοιπόν, όποιος ζει αυτόν τον καιρό στη Θράκη βλέπει τη σύζευξη των λαών και τη συνάντηση των πολιτισμών. Μόνο που αν αναλύσει κανείς βαθύτερα αυτή τη μεταβολή, θα διαπιστώσει ότι οι αιτίες της είναι η άθλια κατάσταση της τουρκικής οικονομίας και η μείζων καταπίεση της τουρκικής κοινωνίας, μέσω των σχετικών κανόνων του Ισλάμ.
Στην πραγματικότητα οι άνθρωποι αυτοί, πάνω στους οποίους θέλουν κάποιοι να βασίσουν και το τουριστικό μοντέλο των νησιών του βορείου Αιγαίου, δεν μας κάνουν χάρη. Μας έχουν ανάγκη. Τοπικοί, μουσουλμάνοι, θρησκευτικοί λειτουργοί των οποίων τα παιδιά σπουδάζουν στη Γερμανία και οι γερμανικές Αρχές τα βλέπουν με επιφύλαξη εξομολογούνται στις χριστιανικές ηγεσίες της Αλεξανδρουπόλεως πως η στάση των Γερμανών αλλάζει αμέσως όταν βλέπουν το ελληνικό διαβατήριό τους. Εκτός, δηλαδή, από τους Τούρκους γείτονες και γηγενής μουσουλμάνοι τουρκικής καταγωγής αντιλαμβάνονται όσο βαθαίνει η κρίση στην Τουρκία ότι το να έχεις ελληνική ταυτότητα στην τσέπη και ευρώ στο πορτοφόλι σου είναι μείζονα πλεονεκτήματα για την επιβίωσή σου σε μια ξένη χώρα.
Δίδαγμα
Αν υπάρχει ένα δίδαγμα από αυτή τη μεταβολή που δείχνει πως οι Τούρκοι προστρέχουν για να εκμεταλλευτούν τα καλά της ελληνικής οικονομίας, την οποία λοιδορούσαν στο παρελθόν, αυτό είναι πως η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει μοχλό πίεσης στις διαπραγματεύσεις για τα δικά μας εθνικά συμφέροντα. Οταν ένας Τούρκος αγοράζει φθηνά στην Ελλάδα και όχι στην Τουρκία, στην πραγματικότητα κερδισμένος είναι και ο Ερντογάν, που αγοράζει κοινωνική ειρήνη στην Τουρκία.
Αν η Ελλάς είναι εγγυήτρια σε έναν βαθμό της κοινωνικής ειρήνης στην Τουρκία, αντί να διακινδυνεύσει μείζονα αγαθά όπως η εθνική μας κυριαρχία και η εδαφική μας ακεραιότητα, θα έπρεπε να ζητά από τους γείτονες την ώρα της διαπραγμάτευσης πολλά περισσότερα.
Επειδή είδα με τα μάτια μου τα σμήνη των Τούρκων που έρχονται στην Ελλάδα να αγοράσουν φθηνά, επειδή στην Τουρκία είναι πολύ ακριβά, καλό είναι η παράμετρος αυτή να συνυπολογιστεί στη χάραξη της ελληνικής διαπραγματευτικής τακτικής. Μία ασθενής οικονομία, όπως η τουρκική, δεν γίνεται να μας συμπεριφέρεται ηγεμονικά.
