Η τελευταία καλή χρονιά για την ελληνική οικονομία και κοινωνία ήταν το 2008. Τα σημάδια «κόπωσης», βέβαια, είχαν αρχίσει ήδη να εμφανίζονται μετά την έκρηξη ανάπτυξης λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά το ΑΕΠ της χώρας έκανε το ιστορικό ρεκόρ του, σπάζοντας για πρώτη και τελευταία φορά το φράγμα των 350 δισ. ευρώ.
Τότε ήταν που ξεπρόβαλε «η γενιά των 700 ευρώ». Αφορούσε αποκλειστικά τη νεολαία και τους χαμηλούς μισθούς με τους οποίους έμπαινε στην αγορά. Εκτοτε μεσολάβησαν πολλά, όπως όλοι γνωρίζουμε. Σήμερα η κυβέρνηση… πανηγυρίζει επειδή ο βασικός μισθός -για όλους, όχι μόνο για τους νεοεισερχομένους- θα γίνει από τον Απρίλιο, και ύστερα από… αύξηση, 663 ευρώ καθαρά, ήτοι 751 μεικτά.
Αν και το ανεξήγητο κλίμα ευφορίας για τις δήθεν καλές οικονομικές επιδόσεις της κυβέρνησης Μητσοτάκη συνεχίζεται από το Μαξίμου, η οικονομία των νοικοκυριών είναι κατεδαφισμένη. Αντίθετα, οι τιμές των βασικών αγαθών όχι μόνο δεν έχουν προσαρμοστεί έπειτα από τέτοια καθίζηση 15 ετών, αλλά έχουν εκτιναχθεί σε σχέση με το «καλό» 2008.
Τα σούπερ μάρκετ εξακολουθούν να θησαυρίζουν με την ανοχή των ανύπαρκτων ελεγκτικών μηχανισμών του υπουργείου Ανάπτυξης και συνολικά της κυβέρνησης. Οι θεατρινισμοί με το «καλάθι του νοικοκυριού», με τα ως επί το πλείστον «γενόσημα» προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας και κάποια πρόστιμα-χάδια για τα μάτια του κόσμου είναι προεκλογικά τεχνάσματα. Η πραγματικότητα είναι αυτή που δείχνουν οι τιμές.
Σήμερα, η «κυριακάτικη δημοκρατία» προχωρά σε μια σύγκριση που έχει απόσταση 15 ετών. Ποιες ήταν οι τιμές σε προϊόντα το 2008, όταν ακόμα οι μισθοί και οι συντάξεις δεν είχαν πετσοκοπεί; Το συμπέρασμα σοκάρει. Ακόμα και η τιμή της λαγάνας, που αναφέρεται λόγω και των ημερών, έχει εκτιναχθεί πάνω από 60%!
Ολα αυτά, φυσικά, δεν οφείλονται τόσο στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, που αποτελεί το εύκολο άλλοθι για μια κυβέρνηση η οποία αποδίδει σε διεθνείς κρίσεις κάθε εγχώριο πρόβλημα. Η αυξητική τάση υπήρχε από τα προηγούμενα χρόνια, όταν και τότε η αισχροκέρδεια κάλπαζε ανενόχλητη. Ας μην ξεχνάμε ότι το 2008 δεν ήταν μια εύκολη χρονιά. Ηταν το έτος που ξέσπασε η παγκόσμια οικονομική κρίση, με την κατάρρευση της Lehman Brothers. Ενα κραχ που αρχικά δεν είχε παρενέργειες, αλλά ουσιαστικά άνοιξε την αυλαία για όσα θα ακολουθούσαν από το 2009-2010 στη χώρα μας.
Αδιανόητο! Εως και 168% πάνω το σαρακοστιανό τραπέζι
Σύμφωνα με έρευνα του ΚΕΠΚΑ (Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών) που δημοσιεύθηκε σε όλα τα ΜΜΕ στις 6 Μαρτίου 2008 με τις πραγματικές τιμές της αγοράς εκείνη την Καθαρά Δευτέρα, κάποια από τα βασικά προϊόντα του σαρακοστιανού τραπεζιού ξεκινούσαν πριν από 15 χρόνια από:
■ Καλαμάρια, 14 ευρώ το κιλό – Φέτος, 18 ευρώ (+28,5%).
■ Χταπόδι, 12 ευρώ το κιλό – Φέτος, 16 ευρώ (+33%).
■ Σουπιές, 8 ευρώ το κιλό – Φέτος, 14 ευρώ (+75%).
■ Ταραμοσαλάτα, 2,80 ευρώ το κιλό – Φέτος, 5,9 ευρώ (+110%).
■ Τουρσί, 1,60 ευρώ το κιλό – Φέτος, 4,3 ευρώ (+168%).
■ Ελιές καλαμών, 5,80 ευρώ το κιλό – Φέτος, 7 ευρώ (20,1%).
■ Χαλβάς, 4 ευρώ το κιλό – Φέτος, 6 ευρώ (50%).
■ Λαγάνα, 2,5-3 ευρώ – Φέτος, 3,5 έως 5 ευρώ (40% – 66%).
Συγκριτικά με τις τιμές που συναντά κανείς τη φετινή Καθαρά Δευτέρα στην αγορά (σούπερ μάρκετ, ιχθυαγορές, φούρνοι κ.α.) υπάρχει μια αύξηση από 20% έως 168%. Αδιανόητο, αν σκεφτεί κανείς ότι έχουν μεσολαβήσει μια βίαιη φτωχοποίηση λόγω Μνημονίων, μια πανδημική κρίση κι ένα ενεργειακό κραχ. Η αισχροκέρδεια οργιάζει κάτω από τη μύτη μιας κυβέρνησης ανίκανης να προστατεύσει τον απλό κόσμο.
Σούπερ μάρκετ: Σε λιγότερους η πίτα, μεγαλύτεροι οι τζίροι
Μια σημαντική παράμετρος έχει να κάνει με τους τζίρους των σούπερ μάρκετ και το πώς αυτός μοιράζεται. Σε σχέση με το 2008, η πίτα είναι για λιγότερους πλέον. Οι πέντε από τις 10 μεγαλύτερες αλυσίδες δεν δραστηριοποιούνται πλέον στην αγορά. Σύμφωνα με τα στοιχεία Νοεμβρίου του 2022, στο ετήσιο «Πανόραμα των Ελληνικών Σούπερ Μάρκετ 2022», ο τζίρος των σούπερ μάρκετ για το 2021 έφτασε συνολικά στα 10,1 δισ. ευρώ. Το 2022 αναμένεται να είναι αυξημένος. Θα είναι η 6η συνεχόμενη θετική χρονιά. Οι πωλήσεις από το 2016 έχουν εκτιναχθεί συνολικά κατά 31%.Την αγορά ελέγχουν πλέον οι πέντε ισχυρές αλυσίδες με το 80% της πίτας.
Τα στοιχεία του 2021:
1 Ελληνικές Υπεραγορές Σκλαβενίτης: Ετήσιες πωλήσεις 3,99 δισ. ευρώ (+5,1% σε σχέση με το 2020).
2 Αλφα Βήτα Βασιλόπουλος: 1,97 δισ. ευρώ (-2,7%).
3 Μετρό: 1,37 δισ. ευρώ (+2,7%).
4 Μασούτης: 883.000.000 ευρώ (+0,11%).
5 Lidl: Περίπου 2 δισ. ευρώ (δεν ανακοινώνει στοιχεία).
Στο πρώτο εννεάμηνο του 2022 ο όγκος πωλήσεων μειώθηκε κατά 1,4% σε σχέση με το 2021, αλλά ο τζίρος αυξήθηκε κατά 4,5%, ξεπερνώντας τα 6,2 δισ. ευρώ αυτό το διάστημα.
Την περίοδο προτού η κρίση βαθύνει, τα 16 μεγαλύτερα σούπερ μάρκετ (με τζίρο άνω των 85.000.000 ευρώ – στοιχεία ICAP) είχαν κύκλο 8,6-10 δισ. ευρώ, δηλαδή από το σύνολο του τζίρου περίπου το 65% πραγματοποιούνταν από 16 επιχειρήσεις. Τα σούπερ μάρκετ κάλυπταν άνω του 80% της ζήτησης σε τρόφιμα στην ελληνική αγορά.
Διπλασιάστηκαν τα ενοίκια
Ενας από τους μεγαλύτερους βραχνάδες του 2023 είναι τα ενοίκια. Οι τιμές έχουν εκτοξευθεί ακόμα και πάνω από 60%, αν τις συγκρίνουμε με το 2008. Εναν χρόνο πριν από την έναρξη της οικονομικής κρίσης ο Μπάμπης Ζεπίδης, που ήταν τότε γενικός γραμματέας του Συλλόγου Μεσιτών Αθηνών Αττικής, δήλωνε ότι ένα διαμέρισμα τρίτου ορόφου 108 τ.μ. στο Παγκράτι νοικιαζόταν προς 600 ευρώ. Στη Γλυφάδα η τιμή ζήτησης οικίας 100 τ.μ. ήταν στα 590 ευρώ και στο Περιστέρι για 95 τ.μ. απαιτούνταν 350 ευρώ! Σήμερα πολύ απλά αυτές οι τιμές δεν υπάρχουν. Με 350 ευρώ δεν μπορεί κανείς να νοικιάσει γκαρσονιέρα ακόμα και στις πιο υποβαθμισμένες περιοχές του λεκανοπεδίου, με 600 ευρώ κάποιος θα βρει το πολύ ένα μικρό δυάρι στο Παγκράτι, ενώ η τιμή εκκίνησης σε προσιτές περιοχές, που σε καμία περίπτωση δεν θεωρούνται τόσο ακριβές όσο η Γλυφάδα, αρχίζουν πλέον από τα 900-1.000 ευρώ για ένα σπίτι των 120-150 τ.μ. Οι αυξήσεις είναι της τάξης του 50%- 70% και σε κάποιες περιοχές έχουν σχεδόν διπλασιαστεί.
Επιδρομή δίχως έλεος: 10+3 αγαθά πρώτης ανάγκης με ανατιμήσεις-σοκ από 35% έως και 80%
Το 2008, το μέσο εισόδημα ήταν ενισχυμένο, οι καταθέσεις γέμιζαν τα ταμεία των τραπεζών και δεν υπήρχε κλίμα οικονομικής ανασφάλειας, τα βασικά αγαθά δεν αποθησαύριζαν τους προϋπολογισμούς των οικογενειών, όπως συμβαίνει σήμερα. Τότε πράγματι υπήρχαν περισσότερα λεφτά από σήμερα.
Κι όμως, η σύγκριση των δημοσιευμένων στατιστικών της ΕΛ.ΣΤΑΤ. για τον Ιούνιο του 2008 με τις τιμές που συναντάμε σήμερα στα σούπερ μάρκετ δείχνει ότι τα σούπερ μάρκετ και η κυβέρνηση αντιμετωπίζουν τον ταλαιπωρημένο μέσο φορολογούμενο ως ζάπλουτο, που του περισσεύουν χρήματα για να τα πετάει στο μαύρο κουτί πλουτισμού μιας ανέλεγκτης αγοράς:
1 Ρύζι τύπου Καρολίνα, 2,46 το κιλό – Σήμερα, 3,81 ευρώ (3 Αλφα στον «Κρητικό», αύξηση 54,9%).
2 Αλεύρι σίτου, 1,31 το κιλό – Σήμερα, 2,35 ευρώ (Μύλοι Αγ. Γεωργίου στα «ΑΒ», αύξηση 79,4%).
3 Ψωμί φραντζόλα φρέσκο, 2,08 το κιλό – Σήμερα, 3,22 ευρώ («Βενέτης», αύξηση 54,9%).
4 Ολόκληρο κοτόπουλο 3,63 το κιλό – Σήμερα, 4,90 ευρώ (Νιτσιάκος στον «Σκλαβενίτη», αύξηση 35%).
5 Αβγά κότας, δεκάδα, 2,11 – Σήμερα, 3,11 ευρώ (Χρυσά Αυγά στο «MyMarket», αύξηση 47,4%).
6 Ελαιόλαδο έξτρα παρθένο, 5,71 το λίτρο – Σήμερα, 8,66 (Χωριό στα «ΑΒ», αύξηση 51,7%).
7 Πατάτες εγχώριες, χύμα, 0,61 το κιλό – Σήμερα, 0,96 («Σκλαβενίτης», αύξηση 57,4%).
8 Λευκή ζάχαρη, 0,84 το κιλό – Σήμερα, 1,16 ευρώ (Γαβρίλου, Φεβρουάριος, «καλάθι νοικοκυριού» «Γαλαξία», αύξηση 38,1%).
9 Ελληνικός καφές, 2,09 τα 200 γρ. – Σήμερα, 3,88 τα 194 γρ. (Λουμίδης στον «Μασούτη», αύξηση 85% και
σε μικρότερη συσκευασία).
10 Καφές φίλτρου, 13,10 το κιλό – Σήμερα, 19,72 ευρώ (Jacobs, «Σκλαβενίτης», αύξηση 50,5%).
11 Φασόλια, 1,66 τα 500 γρ. – Σήμερα, 2,17 ευρώ (3 Αλφα στον «Κρητικό», αύξηση 30,7%).
12 Μαρμελάδα σε γυάλινο βάζο, 5,10 το κιλό – Σήμερα, 7,86 ευρώ (Bone Maman στο «Market In», αύξηση 54,1%).
13 Γάλα εβαπορέ, 0,95 τα 410 γρ. – Σήμερα, 1,33 ευρώ τα 400 γρ. (Νουνού στον «Μασούτη», αύξηση 40% και σε μικρότερη συσκευασία).
Οικογενειακές δαπάνες: Από 2.120 ευρώ το 2008 στα 1.419 ευρώ το 2021
Τα νοικοκυριά προσπαθούν να αντεπεξέλθουν στα αυξημένα διατροφικά κόστη, στην ενεργειακή λαίλαπα και στο συνολικό κόστος ζωής (ενοίκια, στεγαστικά δάνεια κ.ά.), κόβοντας πλέον άλλες δαπάνες που έχουν να κάνουν με την ένδυση και τη διασκέδαση.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. για τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς, η μέση ετήσια δαπάνη το 2021 έναντι του 2008 μειώθηκε κατά 33%. Κάθε νοικοκυριό χρειάζεται πλέον να κάνει δαπάνες τουλάχιστον 1.400 ευρώ κάθε μήνα, με τα εισοδήματα να μην επαρκούν. Στο διάστημα 2008-2021 η μεγαλύτερη μείωση παρατηρείται στη δαπάνη για είδη ένδυσης και υπόδησης (-59,1%) και η μικρότερη μείωση (-10,4%) στα είδη διατροφής.
Λεφτά υπήρχαν το 2008, αλλά ΟΧΙ σήμερα!
Τον Δεκέμβριο του 2008 ο πληθωρισμός ήταν στο 2%, με μια πολύ γρήγορη αποκλιμάκωση μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, το φθινόπωρο του ίδιου έτους, κάτι που προκάλεσε παγκόσμια οικονομική κρίση.
Η ανεργία στην Ελλάδα ήταν μόλις στο 7,8%. Το ΑΕΠ έσπαγε το φράγμα των 350 δισ. ευρώ. Οι καταθέσεις στις τράπεζες ξεπερνούσαν τα 230 δισ. ευρώ. Τα «κόκκινα» δάνεια ήταν ελάχιστα και δεν προκαλούσαν πονοκέφαλο ούτε στις τράπεζες ούτε στα νοικοκυριά, που δεν ήταν ακόμα υπερχρεωμένα. Σήμερα οι πλειστηριασμοί των «κορακιών» αρπάζουν χιλιάδες πρώτες κατοικίες κάθε μήνα από ανθρώπους που δεν μπορούν να τα φέρουν βόλτα ύστερα από τόσα χρόνια κρίσεων.
Τότε οι τιμές έμοιαζαν λογικές αν τις συγκρίνουμε με σήμερα. Το σουβλάκι κόστιζε 1,8 κι όχι 3,5 ευρώ, όπως σήμερα. Οι συνταξιούχοι δεν έπαιρναν 400-600 ευρώ σύνταξη, όπως τώρα, ενώ είχαν και τα δώρα που περικόπηκαν, μαζί με το τσεκούρι στα εφάπαξ. Δύο απλοί μισθοί μπορούσαν να συντηρήσουν πιο εύκολα μια οικογένεια.
Τον Δεκέμβριο του 2022 οι καταθέσεις νοικοκυριών κι επιχειρήσεων ήταν στα 188 δισ. ευρώ, μια απώλεια πάνω από 40 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2008, κυρίως από τους απλούς καταθέτες. Τον ίδιο μήνα, η ανεργία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. ήταν στο 11,2%, όμως με την κυβέρνηση να κρύβει 500.000 επιπλέον ανέργους που ο ΟΑΕΔ διαπιστώνει ότι υπάρχουν, αλλά η κυβέρνηση επιμένει να μην καταγράφονται για να ρίχνει στάχτη στα μάτια του κόσμου.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Eurostat, έως το 2018 η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος στη χώρα μας είχε ήδη αυξηθεί το διάστημα 2008-2018 σε ποσοστό 65%. Σήμερα αυτή η αύξηση έχει σπάσει όλα τα ρεκόρ.
Η ρήτρα αναπροσαρμογής
Οι ληστρικές και παράνομες ρήτρες αναπροσαρμογής και η κυβερνητική προστασία στα κέρδη των εταιριών ενέργειας αποτέλεσαν τον βασικό πονοκέφαλο όλων των νοικοκυριών τον τελευταίο 1,5 χρόνο. Οι Ελληνες πληρώνουν το ακριβότερο ρεύμα στην Ευρώπη, ενώ ταυτόχρονα χρηματοδοτούν μέσω του δημόσιου ταμείου και τις εκπτώσεις που διαφημίζει ότι κάνει η… κυβέρνηση. Τον Δεκέμβριο του 2022 η ΔΕΗ είχε την κιλοβατώρα στα 0,38 ευρώ.
Το 2008 ήταν στο 0,105. Μια αύξηση, δηλαδή, 245%! Την περασμένη Τετάρτη, το βαρέλι πετρέλαιο ήταν στα 81 δολάρια. Η τιμή της βενζίνης στα πρατήρια παραμένει σταθερά πάνω από 1,80 ευρώ ανά λίτρο, ενώ τους προηγούμενους μήνες ξεπερνούσε και τα 2-2,20 ευρώ.
Το 2008 το βαρέλι είχε στις διεθνείς αγορές 100 δολάρια, ακριβότερο από τώρα. Κι όμως, η τιμή της βενζίνης ήταν στα 1,20-1,30 ευρώ. Μάλιστα, τον Ιανουάριο του 2009 είχε πέσει και στο 1 ευρώ.
Μισθοί και συντάξεις για κλάματα
Το 2008 οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι έπαιρναν περισσότερα χρήματα από σήμερα και το κόστος διαβίωσης ήταν αισθητά χαμηλότερο συγκριτικά με σήμερα. Τότε, μάλιστα, όλοι οι εργαζόμενοι και οι συνταξιούχοι έβαζαν στην τσέπη τους 14 μισθούς, και όχι 12 όπως ισχύει για την πλειονότητα από το πρώτο Μνημόνιο και μετά.
Μια βασική παράμετρος ακόμα είναι ότι ο κατώτατος μισθός το 2008 αφορούσε μόνο τους νεοεισερχομένους στην αγορά εργασίας, ένα μικρό ποσοστό αναλογικά με το σύνολο του εργατικού δυναμικού της χώρας, ενώ ακόμα δεν είχαν επιβληθεί και οι «ευέλικτες» μορφές εργασίας.
Σήμερα, ο ένας στους τρεις εργαζόμενους αμείβεται με κάτω από 663 ευρώ καθαρά (751 μεικτά). Σύμφωνα με την «Εργάνη», κάτω από τον κατώτατο μισθό είναι 800.000 εργαζόμενοι από τους 2.300.000 συνολικά και κάτω από 1.000 ευρώ ο ένας στους δύο. Από το 1998 μέχρι το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, ο κατώτατος μισθός αυξανόταν συνεχώς. Το 2008-09 ήταν 751 ευρώ που με τα δώρα ανέβαινε στα 876 ευρώ. Με το τσεκούρι του 2012 έπεσε στα 586 ευρώ για τους άνω των 25 ετών (683 για όσους ακόμα κατάφερναν να παίρνουν και τα δώρα) και στα 510 για τους μικρότερους ηλικιακά (596 ευρώ στους 14 μισθούς).
Από την 1η Απριλίου 2023, και μετά την… αύξηση που έχει ανακοινώσει η κυβέρνηση, ο μισθός θα είναι 751 ευρώ (663 καθαρά). Ακόμα και σήμερα, δηλαδή, που είμαστε πια μια πενταετία εκτός Μνημονίων, με τον πληθωρισμό να βρίσκεται σταθερά πολύ υψηλά και με την ακρίβεια (σε τρόφιμα, λογαριασμούς, καύσιμα, ενοίκια κ.λπ.) να σπάει όλα τα ρεκόρ, η βάση των μισθών παραμένει κάτω από τα επίπεδα προ κρίσης, αφού ένα μεγάλο μέρος των εργαζομένων εξακολουθεί να μην παίρνει δώρα.
Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία για τη μισθωτή εργασία, ο μέσος μισθός για εργαζομένους πλήρους απασχόλησης είναι 1.274 ευρώ (μεικτά), όταν το 2008 ήταν 1.478 ευρώ. Η μέση σύνταξη του ΕΦΚΑ το 2022 διαμορφώθηκε στα 720 ευρώ. Το 2008 η μέση σύνταξη ήταν στα 752 ευρώ, αλλά για 14 μήνες και όχι για 12 όπως τώρα. Συνεπώς, και σ’ αυτή την περίπτωση οι συνταξιούχοι παραμένουν κάτω από τα προ 15ετίας επίπεδα, ειδικά αν συνυπολογιστεί και το μαχαίρι σε επικουρικές κι εφάπαξ.
