Του Ευάγγελου Θεοδώρου
Ταμίες, παρκαδόροι, εργαζόμενοι σε τηλεφωνικά κέντρα, εργατικό δυναμικό σε βιομηχανίες και εργοστάσια και άλλα πολλά επαγγέλματα φαίνεται πως έχουν έναν κοινό παρονομαστή: Κινδυνεύουν να χαθούν για πάντα, λόγω των αλλαγών που επέφερε η πανδημία στην αγορά εργασίας, και της επιθυμίας των εργοδοτών να μειώσουν όσο το δυνατόν περισσότερο το κόστος των επιχειρήσεων τους.
Μια διαφορετική και περισσότερο αυτοματοποιημένη οικονομία
«Πολλά από τα επαγγέλματα που μπήκαν σε αναστολή, μέσα στην πανδημία, δεν θα επιστρέψουν ποτέ», «η οικονομία ανακάμπτει, αλλά είναι πλέον μια διαφορετική οικονομία», δήλωσαν τους τελευταίους μήνες, ο Stephane Carcillo, υψηλόβαθμο στέλεχος του ΟΟΣΑ και ο Jerome Powell, πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, εντείνοντας ακόμη περισσότερο τις ανησυχίες εκατομμυρίων εργαζομένων τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη, που βρίσκονταν (ή βρίσκονται) σε αναστολή εργασίας, λόγω των μέτρων για την αντιμετώπιση του κορονοϊού, για το τι τους επιφυλάσσει το εργασιακό τους μέλλον.
«Η αλήθεια είναι πως οι επιχειρήσεις βλέπουν με καλό μάτι, τόσο την αυτοματοποίηση της εργασίας όσο και άλλους τρόπους για να μειώσουν το κόστος του εργατικού δυναμικού τους. Και κάτι τέτοιο παρατηρείται σε επιχειρήσεις σε πολλούς τομείς. Από ξενοδοχεία, έως αεροπορικές εταιρείες και εστιατόρια», γράφει η αναλύτρια Lauren Weber στην Wall Street Journal, ενώ, στο ίδιο μήκος κύματος, ο πρόεδρος της ομοσπονδιακής τράπεζας της Atlanta, Raphael Bostic, δηλώνει στην Washington Post: «Πολλές επιχειρήσεις εδώ και καιρό σκέφτονται να αντικαταστήσουν τους εργαζόμενους με ρομπότ. Τώρα όμως, μέσα στην πανδημία, αποφάσισαν πράγματι να το κάνουν και η αυτοματοποίηση της εργασίας έχει αυξηθεί σημαντικά».
Παράλληλα, τόσο αρκετοί οικονομολόγοι όσο και έρευνα από το McKinsey Global Institute, αναφέρουν πως, πέρα από την αντικατάσταση των εργαζομένων από συσκευές τεχνητής νοημοσύνης σε επιχειρήσεις οι οποίες επικαλούνται τον «υγειονομικό κίνδυνο» της δια ζώσης εργασίας στη χρονική συνθήκη της πανδημίας, παρατηρείται, επίσης, σημαντικότατη μείωση –που αναμένεται να συνεχιστεί- στα επαγγελματικά ταξίδια, που θα επιφέρει μείωση των θέσεων εργασίας, σε επιχειρήσεις τουρισμού, εστίασης, αλλά και αεροπορικές εταιρείες, ενώ, η Susan Lund της McKinsey, επισημαίνει ότι, «μέσα στα επόμενα χρόνια, είναι πολύ πιθανό να εξαφανιστούν και πάρα πολλές θέσεις στο λιανεμπόριο». Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα των Marks & Spencer, που πριν μερικούς μήνες, προχώρησαν στην κατάργηση 7.000 θέσεων εργασίας, αρκετές εκ των οποίων αφορούσαν εργαζομένους των καταστημάτων, αποβλέποντας στην «προσαρμογή τους στο νέο –ψηφιακό- περιβάλλον αγορών που επέφερε η πανδημία».
Επιπλέον, τράπεζες όπως η Goldman Sachs και η JPMorgan, ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν πιο εντατικά τους τελευταίους μήνες, αλγόριθμους, αντί για υπαλλήλους, για μια σειρά ζητημάτων, από την χορήγηση δανείων έως και την ανάλυση δεδομένων. Παράλληλα, η Raytheon Technologies, ο μεγαλύτερος κατασκευαστής αεροσκαφών στις ΗΠΑ, επίσης αντικατέστησε χιλιάδες «υπάλληλους γραφείου» που ασχολούνταν με την ανάλυση δεδομένων, με συσκευές τεχνητής νοημοσύνης, δεν έμεινε όμως μόνο εκεί, χρησιμοποιώντας ολοένα και περισσότερα ρομπότ, στην γραμμή παραγωγής, αντί του –μέχρι πρότινος- εργατικού της δυναμικού. Με τη σειρά της, η Microsoft, επικαλούμενη τον υγειονομικό κίνδυνο του συγχρωτισμού των εργαζομένων στο εργασιακό της περιβάλλον, αντικατέστησε δημοσιογράφους με συσκευές τεχνητής νοημοσύνης, ώστε να «σκανάρουν» και να «βρίσκουν» ειδήσεις, για να αναρτηθούν στο Microsoft News και το MSN.
«Φοβάμαι πως εκατομμύρια άνθρωποι, πρέπει να αλλάξουν επάγγελμα», σημειώνει ο Andrew Chamberlain, καταξιωμένος οικονομολόγος του Glassdoor στην Washington Post, την ώρα που, το τοπίο μοιάζει αβέβαιο, ακόμη και για επαγγέλματα που «άνθησαν» (αριθμητικά) μέσα στη συνθήκη της πανδημίας, όπως οι εργαζόμενοι σε αποθήκες προϊόντων ηλεκτρονικού εμπορίου, με την αυτοματοποίηση να… παραμονεύει. Είναι ενδεικτικό πως, έρευνα από το MIT και το Boston University που επικαλείται το περιοδικό TIME, έδειξε ότι, ρομπότ, ενδέχεται να αντικαταστήσουν περίπου 2 εκατομμύρια εργάτες, μόνο στην αμερικανική βιομηχανία, ενώ, η εργατική ένωση «Unite Here» που δραστηριοποιείται σε ΗΠΑ και Καναδά, υποστήριξε πως, οι τεράστιες αλλαγές στην αγορά εργασίας το χρονικό διάστημα της πανδημίας, θα επιφέρουν απώλεια 180.000 θέσεων εργασίας μόνο στα ξενοδοχεία.
Αυτός είναι και ο λόγος που, τα 2/3 των άνεργων που συμμετείχαν σε έρευνα του έγκυρου Pew Research Center, δήλωσαν πως σκέφτονται πολύ σοβαρά, να αλλάξουν επάγγελμα, ενώ, ιδιαίτερα ενδιαφέροντα είναι και τα ευρήματα της δημοσκόπησης του Associated Press μαζί με το NORC Center for Public Affairs Research, που δείχνουν ότι, σημαντικό ποσοστό των εργαζομένων, θεωρεί πως, αρκετές δουλειές αναμένεται να «εξαφανιστούν» για πάντα.
Οι γυναίκες πλήττονται περισσότερο (και πάλι)
Σημειωτέον πως, οι γυναίκες, πλήττονται δυσανάλογα από τη συγκεκριμένη εξέλιξη, καθώς:
1) Υπήρξε σημαντικά υψηλότερη συμμετοχή γυναικών στους κλάδους που επηρεάστηκαν από το lockdown, με έρευνα της McKinsey, να δείχνει ότι ενώ οι γυναίκες καλύπτουν μόλις το 39% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού, αντιστοιχούσαν στο 54% των συνολικών θέσεων εργασίας που χάθηκαν κατά την πανδημία, και αναμένεται να «εξαφανιστούν» για πάντα.
2) Λόγω των περιοριστικών μέτρων, οι γυναίκες, ανέλαβαν σημαντικά περισσότερες οικιακές εργασίες και την φροντίδα των παιδιών, αναγκασμένες να μειώσουν τις ώρες εργασίας τους, ακόμη και εγκαταλείψουν μόνιμα τις δουλειές τους, όπως έχουν δείξει πάρα πολλές έρευνες, τόσο του ΟΗΕ, όσο και του Eurofound (για τις χώρες της ΕΕ), αλλά και των οικονομολόγων Alex Chernoff, Casey Warman και της τράπεζας του Καναδά, η οποία επισημαίνει ότι πλήττονται ακόμη περισσότερο, γυναίκες με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο.
Έκθεση της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, υπογραμμίζει μάλιστα πως, μεταξύ 2019 και 2020, το 4,2% της απασχόλησης των γυναικών «εξαλείφθηκε» ως αποτέλεσμα των όσων προκάλεσε η πανδημία, αντιπροσωπεύοντας μια απώλεια 54 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας, συγκριτικά με το 3% της απασχόλησης των ανδρών, με τον αριθμό των εργαζόμενων γυναικών το 2021 να προβλέπεται να είναι 13 εκατομμύρια θέσεις εργασίας λιγότερες σε σχέση με το 2019. Η αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Μπάιντεν, Καμάλα Χάρις, χαρακτήρισε το πρόβλημα ως «εθνικό θέμα έκτακτης ανάγκης».
Η σημασία της επαγγελματικής επανεκπαίδευσης
Σε κάθε περίπτωση πάντως, όπως σημειώνουν αρκετοί οικονομολόγοι αλλά και ο ΟΟΣΑ, ζωτικής σημασίας για να αντιμετωπιστούν οι εκατομμύρια χαμένες θέσεις εργασίας και για να αποφευχθεί η δημιουργία μιας «τάξης ανέργων», σε ένα ήδη άνισο και απάνθρωπο σύστημα παραγωγής, όπως προειδοποιούσε ο Yuval Harari, είναι η κρατική στήριξη προς τους εργαζόμενους (ιδίως προς τις γυναίκες, αλλά και τις μειονότητες, που πλήττονται περισσότερο) για την επαγγελματική τους επανεκπαίδευση.
«Το να προσπαθείς να δεις τι θα κάνεις με την επαγγελματική σου ζωή σε έξι μήνες από σήμερα, είναι πολύ δύσκολο, όταν οι λογαριασμοί τρέχουν, και πεινάς», επισημαίνει ο οικονομολόγος του W.E. Upjohn Institute for Employment Research Brad Hershbein, στην Washington Post, ενώ, αξίζει να σημειωθεί πως, προγράμματα επαγγελματικής επανεκπαίδευσης λαμβάνουν χώρα σε Σουηδία και Σιγκαπούρη, όπως αναφέρει το TIME.
