Με τα σιρόπια παρακεταμόλης σε έλλειψη, ο φαρμακοποιός Φατίχ Καϋνάκ διηγείται πώς ξεκίνησε να προμηθεύεται δείγματα γεύσεων και άρχισε να παράγει δικά του σιρόπια, συνδυάζοντας για παράδειγμα αρωματικό βατόμουρο με τα χάπια παρακεταμόλης που είχε ήδη στην κατοχή του. Το αποτέλεσμα ήταν ένα πολύ γευστικό σιρόπι, ιδανικό ιδίως για τα μωρά και τα παιδιά που δεν μπορούν να καταπιούν χάπια. Πέραν αυτού όμως, ελάχιστα θετικά υπάρχουν στον κλάδο των φαρμάκων αυτήν την περίοδο.
«Μας λείπουν ακόμη η πενικιλίνη, διάφορα αντιβιοτικά, αλλά και αντιυπερτασικά, φάρμακα για τον καρκίνο, το στομάχι και την καρδιά», απαριθμεί ο Καϋνάκ. Στην επίσημη, κεντρική βάση δεδομένων PharmNet.Bund, η οποία καταγράφει τις ελλείψεις, 425 φάρμακα αναφέρονται ως μη διαθέσιμα. Πλέον, σχεδόν κάθε δεύτερη συνταγή που υποβάλλεται στα φαρμακεία επηρεάζεται – ο πρόσθετος φόρτος εργασίας οδηγεί σε μηνιαίο κόστος περίπου 3.000 ευρώ ανά φαρμακείο.
Ο φαρμακοποιός Φατίχ Καϋνάκ λέει πως «είναι πολύ δύσκολο, αλλά καταφέρνουμε να το αντιμετωπίζουμε αρκετά καλά, επειδή αναζητάμε συνεχώς να βρούμε κάτι». Κάθε ώρα ελέγχει τη διαθεσιμότητα στους χονδρέμπορους και παραγγέλνει μόλις κάτι εμφανίζεται ως διαθέσιμο. Είναι χρήσιμο το γεγονός ότι το υπουργείο Υγείας ανέστειλε εν μέρει τη ρύθμιση των σταθερών τιμών. «Η ασφαλιστική εταιρεία εξακολουθεί να προτείνει να δίνουμε το φθηνότερο φάρμακο στους πελάτες, όμως τώρα μπορούμε να πάρουμε οποιονδήποτε άλλο κατασκευαστή, άρα οτιδήποτε έχουμε σε απόθεμα», λέει ακόμη ο Καϋνάκ. Η αναστολή των σταθερών τιμών θα ισχύσει αρχικά έως τον Μάιο του 2023. Μέχρι τότε, το Υπουργείο Υγείας θέλει να δρομολογήσει μια νομική μεταρρύθμιση που θα αναδιοργανώσει εκ βάθρων την τιμολόγηση των φαρμάκων. Για τα ασφαλιστικά ταμεία, αυτό θα μπορούσε να συνεπάγεται πρόσθετο κόστος αρκετών εκατομμυρίων ευρώ.
Οι κανονισμοί στις τιμές ευθύνονται για την έλλειψη φαρμάκων
Οι συμβάσεις με έκπτωση και οι κανονισμοί σταθερής τιμής με τις απαιτήσεις λιτότητας θεωρούνται οι κύριες αιτίες των προβλημάτων εφοδιασμού. Στην περίπτωση φαρμάκων εκτός πατέντας, τα ασφαλιστικά ταμεία καταβάλλουν συνήθως μόνο την τιμή του φθηνότερου προμηθευτή με τον οποίο έχουν συνάψει σύμβαση. Ένα μπουκάλι παρακεταμόλης feverfew, για παράδειγμα, κόστιζε 1,36 ευρώ. Ποσό που δεν έχει αυξηθεί εδώ και δέκα χρόνια. Ωστόσο, η τιμή της παρακεταμόλης αυξήθηκε κατά 70% το 2022, ενώ από τους έντεκα προμηθευτές σιροπιού παρακεταμόλης, έμεινε ένας.
Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής πραγματοποιείται πλέον στην Ασία. Η Ευρώπη εξαρτάται από λίγους και φθηνούς προμηθευτές. «Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε αναθέσει τα πάντα σε εξωτερικούς συνεργάτες», λέει ο Φατίχ Καϋνάκ. «Αν η Κίνα και η Ινδία δεν μπορούν να προμηθεύσουν τα φάρμακα ή τις πρώτες ύλες, τότε είμαστε απλά άτυχοι», τονίζει. Στο μεταξύ λείπουν και πολλά άλλα. «Μερικές φορές είναι το χαρτί, μετά είναι οι συσκευασίες επειδή χάλασε μια αλυσίδα εφοδιασμού ή ότι τα εργοστάσια διέκοψαν την παραγωγή λόγω κρουσμάτων κορωνοϊού».
Περισσότερα χρήματα μόνο για σπάνια φάρμακα
Το σχέδιο νόμου του υπουργείου Υγείας προβλέπει υψηλότερες τιμές μόνο για τα φάρμακα εκτός πατέντας, τα λεγόμενα γενόσημα, τα οποία βρίσκονται σε έλλειψη. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στα φάρμακα για τη θεραπεία παιδιών ηλικίας έως δώδεκα ετών. Για αυτά, οι τιμές θα μπορούσαν να είναι έως και 50% υψηλότερες από ό,τι πριν. Εάν τα ασφαλιστικά ταμεία διαπραγματεύονται εκπτωτικές συμβάσεις με τους παραγωγούς, τότε στο μέλλον θα πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη εάν οι δραστικές ουσίες παράγονται «εντός της Ε.Ε. ή στα συμβαλλόμενα κράτη του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου», προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο εφοδιασμός παραμένει ασφαλής ακόμη και σε περιόδους κρίσης.
Καμία βελτίωση εν μία νυκτί
Πάντως, οι επιλεκτικές διορθωτικές κινήσεις και οι επιβαρύνσεις προς τους κατασκευαστές φαρμάκων δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων. «Αν κάτι πάει στραβά εδώ και χρόνια, δεν μπορείς να το διορθώσεις σε μικρό χρονικό διάστημα», λέει ο Καϋνάκ, συμφωνώντας με τον υπουργό Υγείας. «Οι πολιτικές εξοικονόμησης και εκπτώσεων επιδεινώνουν συνεχώς την προσφορά φαρμάκων επί δεκαετίες», είχε δηλώσει ο Καρλ Λάουτερμπαχ τον Δεκέμβριο. «Η αντιστροφή της κατάστασης δεν είναι κάτι που μπορεί να γίνει από τη μια μέρα στην άλλη».
