Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) είναι στην εξουσία από τον Νοέμβριο του 2002 και ο Ταγίπ Ερντογάν στο «τιμόνι» της Τουρκίας από το 2003, πρώτα ως πρωθυπουργός και στη συνέχεια ως πρόεδρος – θέση την οποία έχει φροντίσει να ενισχύσει με υπερεξουσίες. Ο 69χρονος ηγέτης, που κατά την πρώτη δεκαετία στην εξουσία προώθησε μία σειρά από οικονομικές μεταρρυθμίσεις, που ανέβασαν αισθητά το βιοτικό επίπεδο των Τούρκων και απέσπασαν τα εύσημα της Δύσης, στη συνέχεια βύθισε με τη συνταγή των erdoganomics τη χώρα του σε μία νομισματική κρίση διαρκείας και ολίσθησε με ταχύτητα στον αυταρχισμό. Αλλά ένα μεγάλο κομμάτι της μάλλον διχασμένης τουρκικής κοινωνίας, εξακολουθεί να τον εμπιστεύεται, να βλέπει στο πρόσωπό του τον νέο «Ατατούρκ».
Ο Τούρκος πρόεδρος φαίνεται να οδεύει ολοταχώς προς την επανεκλογή. Αξίζει να δούμε πώς έφτασε στα 20 χρόνια εξουσίας.
Ο ηγέτης πυγμής και η προσωπολατρεία
Ο Ερντογάν είναι αναμφίβολα ένας «ηγέτης πυγμής», από εκείνους που ποντάρουν στη νοσταλγία παλαιών αυτοκρατοριών και υπόσχονται την οικοδόμηση μίας νέας. Από αυτούς που έχουν φτάσει να φιμώνουν και να καταδιώκουν πολιτικούς αντιπάλους, να απειλούν τους εξωτερικούς «εχθρούς» ότι θα «έρθουν μία νύχτα», να έχουν γύρω τους μία τάξη ολιγαρχών, που τους πλαισιώνουν και τους στηρίζουν. Και δεν διστάζουν να προωθήσουν ακόμη και την πιο σκανδαλώδη συνταγματική μεταρρύθμιση για να θωρακίσουν την εξουσία τους αυτή.
Αλλά πριν φτάσει στο μοντέλο αυτό, ήταν ο πρωθυπουργός που αναμόρφωσε την οικονομία, που στήριξε τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις της Ανατολίας και προέβη σε αναδιανομή του εισοδήματος. Η προσωπολατρεία, που κρατάει τον Ερντογάν στην εξουσία, έχει εξήγηση και δεν έχει να κάνει μόνο ή τόσο με το γεγονός ότι μία αξιοσημείωτη, συντηρητική μερίδα της τουρκικής κοινωνίας ένιωσε να βρίσκει φωνή μέσα από το πολιτικό Ισλάμ, αλλά και με το γεγονός ότι την πρώτη δεκαετία διακυβέρνησής του τριπλασίασε το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας, περιόρισε σημαντικά το ποσοστό της φτώχειας και άμβλυνε τις εισοδηματικές ανισότητες.
Η εμπιστοσύνη ακόμη και μετά τους σεισμούς
Τα παραπάνω εξηγούν πώς έμεινε τόσο χρόνια στην εξουσία. Αλλά αρκούν για να εξηγήσουν πώς εξασφάλισε προβάδισμα έναντι του αντιπάλου του, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, στον πρώτο γύρο των τουρκικών εκλογών, μετά τους ισοπεδωτικούς σεισμούς, τον καταποντισμό της λίρας και μία οξύτατη κρίση κόστους ζωής; «Ήλεγχε το πλήθος σαν μαέστρος ορχήστρας. Επευφημούσαν, χειροκροτούσαν και αποδοκίμαζαν την αντιπολίτευση με συνθήματα. Η ομιλία έφτασε στο κρεσέντο καθώς ο πρόεδρος έδωσε τη βολή του αποχωρισμού: Ένα έθνος, μία σημαία, μία πατρίδα, ένα κράτος». Η περιγραφή του BBC για μία από τις πρόσφατες προεκλογικές ομιλίες του Τούρκου προέδρου λέει πολλά. «Ο Ερντογάν είναι τα πάντα για μένα. Δεν μπορούσαμε να πάμε στα νοσοκομεία πριν, αλλά τώρα μπορούμε να κυκλοφορούμε εύκολα. Έχουμε μεταφορές. Έχουμε τα πάντα. Έχει βελτιώσει τους δρόμους. Έχει φτιάξει τζαμιά. Έχει αναπτύξει τη χώρα με τρένα υψηλής ταχύτητας και γραμμές του μετρό» εξηγεί στο βρετανικό δίκτυο με πλατύ χαμόγελο η Αϊσέ Οζντογάν, μια συντηρητικά ντυμένη γυναίκα με μαντίλα, που είχε φτάσει νωρίς με τον σύζυγό της οδηγό ταξί για να ακούσει κάθε λέξη του αρχηγού της. Ένα δεκανίκι ακουμπούσε στο κάθισμα δίπλα της. Παλεύει να περπατήσει αλλά δεν μπορούσε να μείνει μακριά.
«Πιστεύω ότι είναι ο απόλυτος πολιτικός από τεφλόν», εξηγεί ο Σόλι Οζέλ, καθηγής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης. «Έχει επίσης την επαφή με την κοινή γνώμη. Δεν μπορείς να το αρνηθείς. Αποπνέει δύναμη. Αυτό είναι κάτι που δεν έχει ο Κιλιτσντάρογλου».
