Periodista
Η ανακοίνωση της διάλυσης του PKK και της εγκατάλειψης του ένοπλου αγώνα μπορεί να θεωρείται από κάποιους «κοσμογονική αλλαγή» στη Μέση Ανατολή, ωστόσο δεν είναι λίγες οι φωνές – εντός και εκτός των κουρδικών κοινοτήτων – που εκφράζουν επιφυλάξεις, αν όχι θλίψη. Γιατί; Διότι ο ένοπλος αγώνας των Κούρδων δεν υπήρξε μια επιλογή βίας για τη βία, αλλά ένα μέσο αντίστασης σε δεκαετίες, αν όχι αιώνες, πολιτιστικής εξόντωσης, κρατικής καταστολής και στέρησης βασικών ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων.
Το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση
Ο αγώνας των Κούρδων δεν διαφέρει σε ουσία από άλλους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες του 20ού αιώνα – από την Αλγερία μέχρι το Βιετνάμ. Όταν τα πολιτικά μέσα αποκλείονται, η βία δεν είναι επιλογή αλλά αναγκαιότητα. Η άρνηση της Τουρκίας, του Ιράκ, του Ιράν και της Συρίας να αναγνωρίσουν έστω βασική αυτονομία ή γλωσσικά δικαιώματα στους Κούρδους καθιστούσε τον ένοπλο αγώνα αναπόφευκτο.
Η ύπαρξη του PKK, όσο αμφιλεγόμενη και αν υπήρξε σε στιγμές, έδωσε φωνή σε έναν λαό που για δεκαετίες ζούσε στη σιωπή και τον φόβο. Αν δεν υπήρχε, θα είχε αναγκαστικά εφευρεθεί. Σε ένα περιβάλλον όπου τα κουρδικά ονόματα, η γλώσσα, ακόμα και η ύπαρξη του κουρδικού έθνους αρνούνταν επίσημα από τα κράτη, ποιο άλλο μέσο παρέμενε ανοιχτό;
Η βία του κράτους και το δικαίωμα στην αντίσταση
Συχνά η συζήτηση περί βίας επικεντρώνεται στις ενέργειες των ανταρτών, αποσιωπώντας τη συστηματική βία των κρατών. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις της Τουρκίας στις κουρδικές περιοχές άφησαν πίσω τους κατεστραμμένα χωριά, μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, εξαφανίσεις και βασανιστήρια. Το κράτος υπήρξε ο πρώτος και διαρκής φορέας βίας. Ο ένοπλος αγώνας υπήρξε αντίσταση – όχι πρωτοβουλία.
Η αποδοχή της κρατικής βίας ως «νομιμοποιημένης» και η καταδίκη της κουρδικής βίας ως «τρομοκρατικής» αποτελεί ηθικό και πολιτικό σφάλμα. Η ελευθερία δεν προσφέρεται· κατακτάται.
Η αποδυνάμωση του κουρδικού κινήματος χωρίς το PKK
Η εγκατάλειψη του ένοπλου αγώνα μπορεί να ανακουφίζει προσωρινά τη διεθνή κοινότητα, αλλά αποδυναμώνει τον πυρήνα του κουρδικού κινήματος. Χωρίς την απειλή ένοπλης σύγκρουσης, οι κυβερνήσεις της περιοχής δεν έχουν κανένα σοβαρό κίνητρο να προχωρήσουν σε παραχωρήσεις. Η Ροζάβα στη Συρία, ένα από τα πιο προοδευτικά πειράματα δημοκρατίας, αυτονομίας και ισότητας των φύλων στη Μέση Ανατολή, στηρίχθηκε αποφασιστικά από το PKK και τις θυγατρικές του. Ποιος θα προστατεύσει τώρα αυτή την εμπειρία;
Το μέλλον χωρίς ένοπλη αντίσταση: Οραματικό ή ουτοπικό;
Η μετάβαση από τον ένοπλο αγώνα στην πολιτική διαδικασία μοιάζει ιδανική. Όμως, χωρίς εγγυήσεις, χωρίς συνταγματικές αλλαγές, χωρίς ειλικρινή βούληση από τα κράτη, η πολιτική ενσωμάτωση καταλήγει συχνά σε αφομοίωση ή παγίδευση. Το φιλοκουρδικό κόμμα DEM στην Τουρκία έχει διωχθεί επανειλημμένα, με φυλακίσεις στελεχών, απαγορεύσεις και διαρκή ασφυκτικό έλεγχο. Αν η πολιτική οδός ήταν πραγματικά ανοιχτή, ίσως ο ένοπλος αγώνας να μην είχε χρειαστεί.
Συμπέρασμα
Ο ένοπλος αγώνας των Κούρδων δεν υπήρξε επιλογή μίσους, αλλά ύστατη μορφή αντίστασης. Υπήρξε το εργαλείο που ανάγκασε κυβερνήσεις και διεθνείς παράγοντες να αναγνωρίσουν ένα πρόβλημα που επί δεκαετίες επιχειρούσαν να θάψουν. Η εγκατάλειψή του, αν δεν συνοδευτεί από απτά βήματα ελευθερίας, μπορεί να σημάνει όχι την ειρήνη, αλλά τη σιωπηλή ήττα ενός από τους πλέον ιστορικούς αγώνες της εποχής μας.
Γιατί τώρα το PKK αποφάσισε την αυτοδιάλυση;
Η απόφαση του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) να διαλυθεί και να εγκαταλείψει την ένοπλη δράση έπειτα από τέσσερις δεκαετίες αποτελεί ιστορική καμπή. Όμως γιατί τώρα; Ποιοι παράγοντες οδήγησαν την οργάνωση σε μια τόσο ριζική αλλαγή στρατηγικής;
- Πολιτικοστρατιωτική πίεση και απώλεια ερεισμάτων
Τα τελευταία χρόνια, το PKK υπέστη ισχυρά στρατιωτικά πλήγματα από τις τουρκικές δυνάμεις, οι οποίες κατάφεραν να το αποδυναμώσουν σε σημαντικό βαθμό. Οι βάσεις του στο βόρειο Ιράκ και τα ερείσματά του στη Συρία έγιναν ευάλωτα λόγω της εντεινόμενης στρατιωτικής πίεσης και των γεωπολιτικών μετατοπίσεων.
Παράλληλα, η περιφερειακή δυναμική δεν είναι πια ευνοϊκή για τον κουρδικό ένοπλο αγώνα:
Η αποδυνάμωση της Χεζμπολάχ στο Λίβανο,
η αλλαγή καθεστώτος στη Συρία,
και η ανάφλεξη της σύγκρουσης Ισραήλ-Χαμάς έχουν μεταβάλει τις ισορροπίες, καθιστώντας δυσκολότερη τη διατήρηση επαναστατικών δομών σε εδάφη εκτός Τουρκίας.
- Η ανάγκη πολιτικής επανατοποθέτησης
Η ηγεσία του PKK φαίνεται να αναγνωρίζει ότι η στρατιωτική αντιπαράθεση δεν αποδίδει πλέον. Η μερική μετατόπιση του ενδιαφέροντος στην πολιτική διαδικασία αποτελεί μια προσπάθεια να κατοχυρωθεί η κουρδική ταυτότητα μέσα από συναινετικά – αν και επισφαλή – μέσα.
Η ανακοίνωση της οργάνωσης έκανε λόγο για «ειρηνική και δημοκρατική μετάβαση» και επεσήμανε πως «ο κουρδικός λαός θα κατανοήσει την απόφαση για διάλυση καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον». Το κάλεσμα προς τα κουρδικά πολιτικά κόμματα και την κοινωνία των πολιτών να αναλάβουν δράση αποκαλύπτει τη στρατηγική στροφή: από τα όπλα, στην πολιτική οργάνωση.
- Πολιτικό παιχνίδι στην Τουρκία: Ο Ερντογάν και οι εκλογές του 2028
Η πολιτική σκοπιμότητα είναι καθοριστική. Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, οδεύοντας προς τις προεδρικές εκλογές του 2028, επιδιώκει να διασφαλίσει τη στήριξη των φιλοκουρδικών πολιτικών κομμάτων, όπως του DEM. Η συνεργασία αυτή δεν είναι εφικτή χωρίς την επίλυση του «κουρδικού ζητήματος» – και η διάλυση του PKK ανοίγει τον δρόμο για τέτοιες προσεγγίσεις.
Η ειρηνευτική πρωτοβουλία του ακροδεξιού εταίρου του, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ήταν το πρώτο βήμα. Πρότεινε ακόμα και την υπό όρους αποφυλάκιση του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, αν το PKK αποκηρύξει τη βία. Ο ίδιος ο Ερντογάν χαρακτήρισε τη διάλυση του PKK ως «ιστορική ευκαιρία για την καταστροφή του τείχους του τρόμου».
- Η νέα πραγματικότητα στη Συρία
Η εκδίωξη του Μπασάρ αλ Άσαντ από την εξουσία στη Συρία στα τέλη του 2024 άλλαξε ριζικά το τοπίο. Η Τουρκία ισχυροποίησε τη θέση της, απαιτώντας τη διάλυση της κουρδικής πολιτοφυλακής YPG, στενά συνδεδεμένης με το PKK. Με την Άγκυρα να απειλεί με νέα στρατιωτική εισβολή, το PKK βρέθηκε εκτεθειμένο σε ένα ασταθές και εχθρικό περιβάλλον, χωρίς ουσιαστική διεθνή κάλυψη. - Ένα αβέβαιο μέλλον για τους αντάρτες
Η τύχη των χιλιάδων μαχητών του PKK παραμένει άγνωστη. Πιθανόν πολλοί να μετεγκατασταθούν σε τρίτες χώρες ή να ενσωματωθούν σε πολιτικά σχήματα. Τυχόν ανταλλάγματα για τη διάλυση του PKK δεν έχουν ακόμα ανακοινωθεί, όμως είναι σχεδόν βέβαιο πως υπήρξαν παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις. - Η Άγκυρα κρατά τα κλειδιά των εξελίξεων
Σύμφωνα με τον αναλυτή Winthrop Rodgers (Chatham House), η Άγκυρα οφείλει τώρα να προχωρήσει σε ουσιαστική δημοκρατική μετάβαση, ώστε να αποδείξει πως η απόφαση του PKK δεν ήταν μια «παράδοση», αλλά μια ευκαιρία για ειρηνική συνύπαρξη. Όπως σημειώνει, «η μπάλα βρίσκεται τώρα στο γήπεδο της Τουρκίας».
