Του Μιχάλη Ψύλου
«Οι πλούσιοι έχουν γίνει πλουσιότεροι από ποτέ στη διάρκεια της πανδημίας». Όχι, δεν είναι τίτλος άρθρου σε ακροαριστερό έντυπο, αλλά στο πρακτορείο ειδήσεων Bloomberg. «Είναι δύσκολο να καταλάβουμε το μέγεθος της οικονομικής κατάρρευσης στις τάξεις των ανέργων, των αστέγων και των πεινασμένων. Αλλά υπάρχει μια ολόκληρη τάξη ανθρώπων -τουλάχιστον το 20%- που κερδίζουν πάρα πολλά και δεν χρειάζεται να ανησυχούν για τέτοια θέματα» γράφει το Bloomberg, που φυσικά δεν ανακάλυψε ξαφνικά ούτε τον Μαρξ ούτε τον Λένιν και τον Τρότσκι. Απλά το διεθνές πρακτορείο ειδήσεων, που θα μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηριστεί «ναυαρχίδα» της παγκόσμιας οικονομικής ελίτ, εκφράζει την αγωνία του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος για την απρόσκοπτη λειτουργία του. Κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για ενδεχόμενες και ανεξέλεγκτες κοινωνικές εκρήξεις ακόμη και στις πλουσιότερες χώρες του κόσμου, με ό,τι αυτό θα σημάνει για το ίδιο το σύστημα.
«Η εισοδηματική ανισότητα έχει ήδη φτάσει κοντά στο ψηλότερο σημείο εδώ και τουλάχιστον μισό αιώνα και η πανδημία εγείρει πλέον ερωτήματα σχετικά με τα μέτρα έκτακτης ανάγκης που έχουν σχεδιαστεί για να βοηθήσουν τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα και όσους θα μείνουν πίσω» προειδοποιεί το Bloomberg. Στην Αμερική, για παράδειγμα, «πιθανότατα δεν υπήρξε καλύτερη στιγμή από ό,τι σήμερα για να είσαι πλούσιος» λέει ο Πίτερ Ατγουότερ, καθηγητής στο πανεπιστήμιο William & Mary στη Βιρτζίνια. Και, δυστυχώς, αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι «αυτό που κάνουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής είναι να επιτρέπουν στους πλουσιότερους να ανακάμψουν γρηγορότερα από την πανδημία» προσθέτει ο Αμερικανός καθηγητής.
Πολλοί οικονομολόγοι εκπέμπουν σήμα κινδύνου για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες από τη συνεχιζόμενη διεύρυνση της εισοδηματικής ανισότητας, η οποία -ιστορικά- οδηγεί σε χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη, αύξηση της εγκληματικότητας και της κοινωνικής αναταραχής. «Δεν μπορείς να έχεις βιώσιμη οικονομία και σταθερό πολιτικό σύστημα, όταν, από τη μια πλευρά, υπάρχει ένα μικρό ποσοστό πλουσίων στον πληθυσμό που πιστεύουν ότι είναι ανίκητοι και, από την άλλη, ένας συνεχώς αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων που αισθάνονται ηττημένοι» προειδοποιεί ο καθηγητής Ατγουότερ και προσθέτει: «Είναι προς το συμφέρον του καπιταλισμού να κλείσει αυτό το κενό»!
Σε όποια χώρα της λεγόμενης Δύσης και αν κοιτάξεις, αντικρίζεις τις βαριές συνέπειες της πανδημίας.
Στην Ισπανία, για παράδειγμα, όπου ειδικά η μεσαία τάξη έχει «ερωτική σχέση» με την αγορά κατοικίας, οι οικονομικές επιπτώσεις από την πανδημία έχουν αρχίσει να κάνουν έντονα την εμφάνισή τους. Με το 76% των οικογενειών να έχει το δικό του σπίτι, η Ισπανία έχει το μεγαλύτερο ποσοστό ιδιόκτητων κατοικιών στην Ευρώπη μετά τη Μάλτα, γράφει το Bloomberg. Με την πανδημία, όμως, τα πράγματα επιδεινώθηκαν. «Ειδικά όσον αφορά τους νέους, θα υπάρξει πλέον μια γενιά που δεν θα έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει ιδιόκτητη κατοικία» τονίζει το πρακτορείο.
Στη Βρετανία, επίσης, μεταδίδει το Bloomberg, διευρύνεται το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών ακόμη και στη νέα γενιά. Για παράδειγμα, οι τιμές των κατοικιών στο Ηνωμένο Βασίλειο αυξάνονται συνεχώς, καθιστώντας σχεδόν αδύνατον για τους περισσότερους νέους να εξασφαλίσουν δική τους στέγη. «Οι ιδιοκτήτες κατοικιών έχουν επωφεληθεί από την υγειονομική κρίση, αυξάνοντας κατά 6% το κόστος αγοράς κατοικίας» γράφει το Bloomberg. Στο Λονδίνο, βέβαια, οι τιμές της κατοικίας έχουν διπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία.
«Πρόκειται για την ανισορροπία της οικονομικής δύναμης» λέει ο Ρόμπερτ Τζόις, υποδιευθυντής του Ινστιτούτου Φορολογικών Σπουδών. «Όλο και περισσότερα σπίτια ανήκουν στα ίδια άτομα, σε ένα μικρό τμήμα της κοινωνίας που τα νοικιάζει στους νεότερους ανθρώπους».
O οικονομολόγος Γκάρι Στίβενσον, πρώην αναλυτής της Citibank, προειδοποιεί ότι υπάρχει κίνδυνος οι τιμές των κατοικιών στο Λονδίνο να διπλασιαστούν ξανά. «Αυτό καθιστά την κοινωνική κινητικότητα αδύνατη και την εξασφάλιση κατοικίας εντελώς απρόσιτη για το 50%-60% της κοινωνίας» λέει ο Στίβενσον. «Είναι σαν να πετάς στον γκρεμό το κατώτερο εισοδηματικά 50% του πληθυσμού και να τους λες: “Με τον καπιταλισμό χάσατε, είστε απόβλητοι της κοινωνίας”»!
Στη Βρετανία έχει ξεκινήσει μεγάλη συζήτηση για την αύξηση της φορολογίας στους πολύ πλούσιους, με ετήσιο εισόδημα πάνω από 5.000.000 λίρες, «προκειμένου να βρεθούν χρήματα για να ενισχυθούν οι μικρομεσαίοι και τα φτωχότερα στρώματα, που έχουν πληγεί περισσότερο από την πανδημία. Κάτι που έχει γίνει ήδη στην Αργεντινή» γράφει το Bloomberg.
Στην Αμερική, αναφέρει το διεθνές πρακτορείο, «εκατοντάδες χιλιάδες είναι οι επιχειρήσεις που έχουν κλείσει οριστικά, πάνω από 10.000.000 Αμερικανοί παραμένουν άνεργοι και σχεδόν τρεις φορές περισσότεροι πεινάνε». Ολοένα περισσότεροι οικονομολόγοι προειδοποιούν για τρομερή κοινωνική έκρηξη και σοβαρές πολιτικές συνέπειες από τη δραματική διεύρυνση του χάσματος μεταξύ πλουσίων και φτωχών, αν δεν ενισχυθούν αποφασιστικά τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα.
Ο νέος πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έχει δεσμευτεί, βέβαια, να αυξήσει στα 15 δολάρια το ωρομίσθιο και να φορολογήσει τους πλουσίους, αλλά οι πιέσεις που θα δεχτεί από τη Γουόλ Στριτ για να υποχωρήσει θα είναι μεγάλες. Εκατομμύρια Αμερικανοί θα δουν τα επιδόματα ανεργίας λόγω του Covid να σταματούν στα μέσα Μαρτίου, εάν δεν υλοποιηθούν τα μέτρα που εγκρίθηκαν από το Κογκρέσο.
Αν και, όπως έλεγε γλαφυρά ο Στίβεν Ρέζνικ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αμχερστ της Μασαχουσέτης, «σε μια κρίση οι καπιταλιστές πεθαίνουν σαν βαμπίρ που δεν μπορούν να βρουν αίμα. Μόνο που οι κυβερνήσεις τούς προσφέρουν… αίμα αφειδώς»!
Η πείνα και η ανεργία απειλούν τώρα και την Ιαπωνία
Την εικόνα περιγράφει το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP): «Ο Γιουσιχίρο, με δάκρυα στα μάτια, στέκεται στην ουρά για να πάρει ένα πακέτο με τρόφιμα, στο συσσίτιο φιλανθρωπικής οργάνωσης στο Τόκιο που προσπαθεί να βοηθήσει έναν ολοένα αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων οι οποίοι αγωνίζονται να επιβιώσουν λόγω της πανδημίας στην τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου». «Δεν υπάρχει δουλειά. Τίποτα!» λέει ο 46χρονος Ιάπωνας, που εργαζόταν στις οικοδομές. «Στην Ιαπωνία τα ΜΜΕ δεν μιλούν συχνά για αυτό, αλλά πολλοί άνθρωποι κοιμούνται σε σταθμούς και σε χαρτόκουτα. Μερικοί λιμοκτονούν» λέει στο Γαλλικό Πρακτορείο. Και να φανταστείτε ότι, σε σύγκριση με πολλές χώρες, η Ιαπωνία δεν έχει πληγεί σκληρά από την πανδημία, καθώς μέχρι τώρα μετρά περίπου 4.500 νεκρούς σε πληθυσμό 100.000.000 κατοίκων. «Η πανδημία, η αυξανόμενη ανεργία και οι μειωμένοι μισθοί έχουν επηρεάσει άμεσα τους φτωχούς εργαζομένους, οι οποίοι μόλις που κατορθώνουν να επιβιώσουν» λέει o Ρεν Ονίσι, πρόεδρος της φιλανθρωπικής οργάνωσης Moyai, που αγωνίζεται κατά της φτώχειας. Το 40% των εργαζομένων δουλεύει σε ευάλωτες θέσεις εργασίας με επισφαλείς συμβάσεις.
Ένας στους έξι Ιάπωνες ζει σε καθεστώς «σχετικής φτώχειας», έχοντας εισόδημα μικρότερο από το μισό του μέσου μισθού, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία. «Μισό εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν τη δουλειά τους τούς τελευταίους έξι μήνες» λέει ο Κένζι Σέινο, επικεφαλής άλλης ΜΚΟ. «Δεν επηρεάζονται μόνο οι ηλικιωμένοι, αλλά και οι γυναίκες και οι νέοι» προσθέτει.
