Θα κυβερνήσει κι άλλα πέντε χρόνια ο Ερντογάν; Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, η αντιπολίτευση δεν είχε ποτέ άλλοτε στο παρελθόν τόσες ρεαλιστικές πιθανότητες να κυβερνήσει. Η επίμονη οικονομική κρίση θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά σε πιθανή ήττα του.
Η οικονομία βρίσκεται σε ύφεση εδώ και χρόνια και οι Τούρκοι δεν είναι πια τόσο ευκατάστατοι όσο ήταν. Ο εξαιρετικά υψηλός πληθωρισμός πλήττει μαζικά τους ανθρώπους, τα προϊόντα καθημερινής χρήσης γίνονται όλο και πιο απλησίαστα.
Ενώ επίσημα ο ετήσιος πληθωρισμός είναι στο 43%, στην πραγματικότητα αγγίζει περίπου το 105% σύμφωνα με υπολογισμούς της Ανεξάρτητης Ομάδας Έρευνας Πληθωρισμού (ENAG). Μια ένδειξη ότι οι τουρκικές αρχές εξωραΐζουν τα στοιχεία.
Η τουρκική λίρα έχει επίσης χάσει όλο και περισσότερο την αξία της απέναντι στο ευρώ και το αμερικάνικο δολάριο τα τελευταία χρόνια. Και για να έχουμε δυνατότητα σύγκρισης, το 2014 ένα ευρώ κόστιζε περίπου 2,90 τουρκικές λίρες, σήμερα κοστίζει περίπου 21,50 λίρες.
Και βέβαια οι άνθρωποι παντού στην Τουρκία αισθάνονται τις συνέπειες αυτής της οικονομικής κρίσης στο πετσί τους ακόμη και στις πόλεις της χώρας με συντηρητικούς πολίτες. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί παραμένουν πιστοί στον πρόεδρο του κράτους τους.
Ένας οδηγός ταξί από την πόλη Ικόνιο της κεντρικής Ανατολίας δήλωσε σε συνέντευξή του στη DW ότι θα ψήφιζε τον Ερντογάν και σε αυτές τις εκλογές, ακόμη και αν δεν πήγαινε καλά οικονομικά. Είπε ότι του αρέσουν πολλά, μεταξύ των οποίων και το νέο τουρκικό ηλεκτρικό αυτοκίνητο «TOGG» ενώ κατηγορεί την αντιπολίτευση ότι δεν στηρίζει την κυβέρνηση.
«Αν η αντιπολίτευση δεν επέκρινε μόνο αυτά τα έργα, αλλά τα υποστήριζε κιόλας, ίσως να έπαιρνε περισσότερες ψήφους», πιστεύει ο ταξιτζής. Το μεγαλύτερο πρόβλημα για τους κατοίκους του Ικόνιου είναι ακριβώς η οικονομική κατάσταση.
Σε μια έρευνα του Ιανουαρίου από την τοπική δεξαμενή σκέψης DOUSAM, πάνω από το 73% των ερωτηθέντων έκρινε ως αρνητική την εξέλιξη της οικονομίας τα τελευταία χρόνια. Μόνο το 16% περίπου δήλωσε αισιόδοξο. Πολλοί κάτοικοι του Ικονίου παραπονιούνται, για παράδειγμα, για το πόσο δύσκολο είναι να βρουν προσιτά σπίτια για να μείνουν. Το παράπονο ότι η πόλη δεν διαθέτει μετρό ακούγεται επίσης από πολλούς.
Ειδικά για τους νέους, η οικονομία παίζει καθοριστικό ρόλο. Η έρευνα της DOUSAM δείχνει ότι για τα άτομα μεταξύ 18 και 41 ετών τα μεγαλύτερα προβλήματα είναι ο πληθωρισμός και το συνεπαγόμενο υψηλό κόστος ζωής.
Σε συνέντευξή του στην DW, ένας νεαρός από το Ικόνιο λέει ότι ήρθε στην πόλη για να σπουδάσει. Ο άνδρας, ο οποίος επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του, ομολογεί ότι τα οικονομικά του προβλήματα έχουν αυξηθεί τελευταία, κάτι που πιθανότατα θα επηρεάσει στην απόφασή του ποιον να ψηφίσει.
Η πόλη θεωρείται προπύργιο του κυβερνώντος κόμματος AKP. Στις βουλευτικές εκλογές του 2018, το κόμμα του Ερντογάν συγκέντρωσε λίγο κάτω από το 60% των ψήφων ενώ ο ίδιος προσωπικά πήρε ως υποψήφιος πρόεδρος το 74,2% του συνόλου των ψήφων.
Ακόμη και στην συντηρητική-εθνικιστική Τραπεζούντα στη βόρεια Τουρκία, η αισθητή οικονομική κρίση δεν φαίνεται να προοιωνίζεται το τέλος της εποχής Ερντογάν.
Πολλοί στην πόλη που βρέχεται από την Μαύρη Θάλασσα, πιστεύουν ότι ο Ερντογάν είναι αυτός που μπορεί πραγματικά να δώσει ώθηση στην οικονομία. Ο Ερκούτ Σελέμπι, πρόεδρος του τοπικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, παρακολουθεί από πολύ κοντά τις προεκλογικές υποσχέσεις και των δύο αντιπάλων.
«Υπάρχουν κάποιες που πιστεύουμε και κάποιες που δεν τις βρίσκουμε αξιόπιστες», λέει ο Σελέμπι.
Ο ίδιος παραπονιέται ότι δεν γίνονται τόσες επενδύσεις στην Τραπεζούντα όσο σε γειτονικές πόλεις – όπως το Ρίζε, γενέτειρα του Ερντογάν.«Είμαστε μία από τις πόλεις στην ακτή της Μαύρης Θάλασσας που δέχεται τις λιγότερες επενδύσεις. Έχουμε ισχυρή φυγή εργαζομένων και πολλοί ντόπιοι εργάζονται σε γραφειοκρατικά επαγγέλματα.
Αλλά αυτοί που έχουν τα χρήματα δεν ζουν πια εδώ», παραπονιέται ο Σελέμπι. Μόνο οι Άραβες τουρίστες κρατούν την οικονομία της Τραπεζούντας σε κίνηση. Η Τραπεζούντα πάει σχετικά καλά χάρη στα χρήματα που φέρνουν οι Άραβες τουρίστες”, λέει.
Έτσι ενώ πολλές πόλεις με συντηρητικούς ψηφοφόρους συνεχίζουν να βασίζονται στον Ερντογάν, πολλοί σε άλλα μέρη της Τουρκίας πιστεύουν ότι ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου μπορεί να κάνει πολλά πράγματα καλύτερα.
Η Ντιντέμ Καλκάν κατάγεται από το Τουντσελί στην Ανατολία και σπουδάζει σε άλλη πόλη. Θα υποστηρίξει τον Κιλιτσντάρογλου στις εκλογές. Κατά τη γνώμη της, η Τουρκία κυβερνάται πολύ άσχημα εδώ και 20 χρόνια. «Αυτή τη στιγμή είμαι φοιτήτρια. Ανησυχώ μήπως δεν μπορέσω να βρω δουλειά στο μέλλον», λέει η Καλκάν.
Αλλά επισημαίνει και ένα άλλο πρόβλημα, τον νεποτισμό: «Όλοι περιμένουν επιπλέον το κατιτίς τους. Είμαι πεπεισμένη ότι με τον Κιλιντσάρογλου ο καθένας θα παίρνει αυτό που του αξίζει. Γι αυτό διατηρώ ελπίδες», λέει η Καλκάν.
Από στατιστική οπτική γωνία, η πόλη Τουντσελί δεν έχει ψηφίσει ποτέ δεξιά κόμματα στην 100χρονη ιστορία της τουρκικής δημοκρατίας. Ο αντίπαλος του Ερντογάν Κεμάλ Κιλιντσάρογλου κατάγεται από την πόλη με τις αλεβίτικες επιρροές, κάτι για το οποίο πολλοί κάτοικοί της είναι υπερήφανοι.
Ενώ πολλοί είναι χαρούμενοι που ένας Αλεβίτης από το Τουντσελί θα μπορούσε να γίνει πρόεδρος, θέλουν κυρίως μια καλύτερη οικονομία. «Με την εκλογή Κιλιτσντάρογλου θα ξεκινήσει η αλλαγή», πιστεύει η Γιαγκμούρ Κεσκίν. «Δεν εύχομαι τίποτα άλλο, από το να βελτιώσει ο νικητής την οικονομία», δήλωσε ο Κεσκίν σε συνέντευξή του στην DW. Στον πιο πολυσύχναστο δρόμο του Τουντσελί, πουλάει βότανα που μαζεύει η ίδια στα βουνά.
Η νεαρή γυναίκα θα ψηφίσει για δεύτερη φορά φέτος. «Θα ήθελα επίσης να δω να δημιουργούνται πολλές ευκαιρίες δουλειάς για τους νέους. Αν καταβάλλουμε τόση προσπάθεια, θα πρέπει να αποκομίσουμε και τα οφέλη», λέει η Κεσκίν. Το μεγαλύτερο πρόβλημα για τους νέους από το Τουντσελί είναι η ανεργία.
Οι ευκαιρίες απασχόλησης στην πόλη είναι πολύ περιορισμένες. Επομένως, πολλοί φεύγουν. Η οικονομική κρίση και το υψηλό κόστος ζωής είναι επίσης τα πιο πολυσυζητημένα θέματα εδώ.
Πολλοί άνθρωποι στο Τουντσελί είναι πεπεισμένοι ότι μια πιθανή «εποχή Κιλιτσντάρογλου» θα φέρει περισσότερη δικαιοσύνη στην Τουρκία. Αυτό πιστεύει και ο Κάφερ Τοπράκ. Πήγε στο ίδιο σχολείο με τον Κιλιντσάρογλου και τον γνωρίζει. Θυμάται τις στιγμές στο δημοτικό σχολείο με τα εξής λόγια: “Ο Κεμάλ έφερνε πάντα ψωμί στο σχολείο τότε. Αλλά δεν έτρωγε μόνος του το ψωμί του, το μοιραζόταν πάντα με τους άλλους».
Ο Κιλιντσάρογλου έχει επίσης έντονη επίγνωση του πιθανού ρόλου της οικονομικής κατάστασης στις εκλογές. Στο Twitter, μοιράστηκε ένα βίντεο τεσσάρων δευτερολέπτων το βράδυ της Τετάρτης, στο οποίο έλεγε: «Αν είστε φτωχότεροι σήμερα από ό,τι χθες, ο μόνος λόγος είναι ο Ερντογάν. Καλό σας βράδυ».
