Του Μανώλη Κοττάκη
Έπειτα από 31 χρόνια δημοσιογραφίας στην Αθήνα, 37 όλα μαζί με τα χρόνια της Κομοτηνής, είχα πείσει τον εαυτό μου πως τίποτε πια δεν μπορεί να μου προκαλέσει ιδιαίτερη έκπληξη και να με εντυπωσιάσει. Νόμιζα ότι τα είχα δει όλα! Αλλά η ζωή είναι απρόβλεπτη και γι’ αυτό ενδιαφέρουσα, όπως λέει καμιά φορά ο Αντώνης Σαμαράς. Η επικαιρότητα στα μέσα της προηγούμενης εβδομάδας επιφύλασσε μία έκπληξη πρώτου μεγέθους.
Έκπληξη η οποία επικάθισε μέσα μου το Σαββατοκύριακο, όταν μακριά από την ένταση της δουλειάς συνειδητοποίησα τι ακριβώς είχα ακούσει. Αναφέρομαι στον ορισμό της φιλίας, όπως τον έδωσε ο νέος δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας. Οταν κλήθηκε στη διάρκεια τηλεοπτικής συνέντευξής του να σχολιάσει το γεγονός ότι με την απόφασή του να διεκδικήσει την προεδρία του ΠΑΣΟΚ διαταράσσει τη φιλία του με τον πρόεδρό του Νίκο Ανδρουλάκη, ο κύριος Δούκας είπε κάτι αδιανόητο: Δήλωσε ότι «η φιλία δεν είναι ούτε δουλεία ούτε ιδιοκτησία»|.
Περιέγραψε δηλαδή ένα ανθρώπινο συναίσθημα με οικονομικούς όρους! Αλλά η φιλία δεν αποτιμάται σε μονάδες μέτρησης. Αποτιμάται σε άλλα πράγματα. Πράγματα που ονομάζονται αγάπη, κατανόηση, διάρκεια, ισοτιμία, συγκατάβαση, υποχώρηση, αυταπάρνηση, υπομονή, εμπιστοσύνη, δοτικότητα, στήριξη, αφοσίωση, αυτά είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά της φιλίας. Οχι το πούλημα σε έναν άνθρωπο που σε τίμησε και δοκιμάζεται τώρα. Αλλά εσύ στην πρώτη δοκιμασία του τον «αδειάζεις». Αυτό δεν είναι φιλία. Ηταν υπολογισμός. Αν είσαι πραγματικός φίλος, τότε ακόμα και λάθος αν είναι ο φίλος σου, είσαι ο τελευταίος που θα τον σταυρώσεις δημοσίως. Οχι ο πρώτος!
Εχω κάνει καμιά δεκαριά φίλους σε όλη μου τη ζωή. Μεγαλώσαμε μαζί από τα παιδικά μας χρόνια, από τα φοιτητικά μας χρόνια, από τα δημοσιογραφικά μας χρόνια. Αυτό που έμαθα καταρχάς είναι ότι ο φίλος χαίρεται με τη χαρά του φίλου, εκεί κρίνεται πρώτα και πάνω απ’ όλα η φιλία. Οταν δε ζηλεύει το ψήλωμά σου. Αλλά ταυτόχρονα έμαθα ότι ο φίλος στέκεται και στα δύσκολά σου. Οταν οι άλλοι σε λοξοκοιτάνε. Εχω αρκετούς φίλους από όλα τα κόμματα επειδή ποτέ δεν τους εγκατέλειψα όταν έχασαν το αξίωμά τους. Θεωρούσα χρέος μου να είμαι εκεί όταν η κερκίδα ήταν πια άδεια. Ειδικώς αν για κάποιον ανθρώπινο λόγο και όχι επαγγελματικό τούς χρωστούσα ευγνωμοσύνη. Με την ευγνωμοσύνη έχω ένα θέμα. Αν μου κάνεις ένα καλό, εγώ αισθάνομαι ότι πρέπει να σ’ το ανταποδίδω όλη μου τη ζωή! Αυτό που έμαθα επίσης είναι ότι έρχονται στιγμές που κι εσύ δυσαρεστείς τους φίλους σου και οι φίλοι σου δυσαρεστούν εσένα. Δεν είναι όλα γραμμικά στη ζωή. Αλλά αν η φιλία είναι στέρεα και το διακύβευμα είναι σημαντικότερο από μία περιστασιακή διαφωνία, τότε το συναίσθημα υπερισχύει. Δεν φεύγεις. Και σας βεβαιώ, δεν αισθάνεσαι ούτε πως είσαι δούλος του άλλου ούτε ότι ανήκεις στην ιδιοκτησία του.
Προστατεύεις ένα κεφάλαιο συναισθημάτων, το οποίο έχει χτιστεί μέσα στις δεκαετίες και το οποίο είναι σημαντικότερο από μία άτυχη στιγμή. Εχω μάθει επίσης πως, όταν ένας φίλος σου περνάει μία δύσκολη στιγμή και αμφισβητείται η ηθική του ακεραιότητα, εσύ δεν πρέπει με τη σειρά σου να κλονιστείς. Δεν πρέπει να αμφισβητήσεις την κρίση σου, αυτό που έχεις δει με τα μάτια σου. Δεν πρέπει να δηλητηριαστείς. Πρέπει να σταθείς δίπλα του μέχρι αποδείξεως του εναντίου. Ζήσαμε πολλές ενδιαφέρουσες εμπειρίες αυτού του τύπου και μέσα στην εφημερίδα μας τα τελευταία χρόνια, όταν βρεθήκαμε στη δίνη διώξεων και δοκιμαστήκαμε όλοι. Εχω μάθει επίσης ότι, όταν ένας φίλος σου βρίσκεται σε ένα δύσκολο φεγγάρι και έχει άτυχες στιγμές, ακόμα και απέναντι σου, πρέπει να τον αφήνεις να κάνει τον κύκλο του και να του δώσεις τον χρόνο να επανέλθει. Να μη βιαστείς να τον καταδικάσεις. Εχω μάθει, τέλος, ότι φιλία σημαίνει εμπιστοσύνη. Μια μεγάλη προσωπικότητα του δημόσιου βίου από την Αριστερά, φίλη μου χρόνια, την οποία αγαπώ, μου έχει ανοίξει το σπίτι της και μου έχει εμπιστευτεί προσωπικά της δεδομένα σε θέματα ταμπού γιατί ξέρει ότι αυτά δεν θα ταξιδέψουν ποτέ πουθενά.
Ολα αυτά βεβαίως δεν σημαίνουν ότι και οι φιλίες δεν διαταράσσονται. Διαταράσσονται. Αλλά για να διαταραχθούν πρέπει πρώτα να διαρκέσουν. Εδώ ο δήμαρχος Αθηναίων φαίνεται να το «έστριψε» πριν καλά καλά η φιλία του με τον Νίκο Ανδρουλάκη μπει στο ουσιαστικό της μέρος. Αυτό που νομίζω δεν έχει καταλάβει ο κύριος Δούκας, στον οποίο πλέον είναι ευδιάκριτα τα στοιχεία πολιτικού φιλοτομαρισμού, είναι ότι οι αντίπαλοί του για την αρχηγία του ΠΑΣΟΚ Νίκος Ανδρουλάκης και Παύλος Γερουλάνος, ανεξαρτήτως της γνώμης που έχει καθένας για αυτούς, έφθασαν μέχρι εδώ στη ζωή τους γιατί έχουν ήθος και τιμούν τις φιλίες τους. Μπορεί να έχουν άλλα ελαττώματα, αλλά για να φτάσουν ως εδώ το οφείλουν στο γεγονός ότι οι πολιτικές φιλίες που έχουν μέσα στο ΠΑΣΟΚ είναι σε μεγάλο βαθμό και ανθρώπινες φιλίες. Βασίζονται σε κάτι παραπάνω από τη συναλλαγή «σου δίνω, μου δίνεις».
Προχθές το βράδυ γνώρισα στο Μουζίκ του Παγκρατίου μια υποψήφια βουλευτή του ΠΑΣΟΚ από τη βόρειο Ελλάδα, η οποία μου διηγείτο χωρίς να ξέρει τι έχω στο μυαλό μου να γράψω πως ο Ανδρουλάκης κάνει παρέα και με τον τελευταίο πολιτευτή του κόμματός του σε μια ταβέρνα της Μιχαλακοπούλου, τα Σκαλάκια. Διότι τελικά έτσι έγινε αρχηγός. Ετσι σε αισθάνονται αρχηγό. Αν είσαι η μάνα του λόχου. Και όχι όταν γνωρίζουν ότι εύκολα στην πρώτη στροφή πουλάς συνεργάτες που έπεσαν στη φωτιά για σένα. Γι’ αυτό και στα μάτια μου τις τελευταίες εβδομάδες ο Ανδρουλάκης και ο Παύλος Γερουλάνος ανεβαίνουν πολύ ψηλά. Γιατί είναι άνθρωποι, όχι killers.
Μπορεί να μη συναρπάζουν τα πλήθη, αλλά η ανθρωπιά τους εξελίσσεται σε μεγάλο ηγετικό χάρισμα. Η ενόχλησή μου γίνεται ακόμα μεγαλύτερη από ακόμα ένα γεγονός. Οτι ο κύριος Δούκας πριν καλά καλά καθίσει στην καρέκλα του ευτελίζει το αξίωμα του δημάρχου Αθηναίων. Του δημάρχου της πρωτεύουσας. Και το ευτελίζει κατά τρόπο χυδαίο. Διότι στη νικηφόρα εκδοχή για τον ίδιο θα κρατάει ταυτόχρονα δύο καρπούζια στη μασχάλη του, και δήμαρχος και αρχηγός κόμματος. Ενώ στη δεύτερη εκδοχή, αν χάσει, γνωρίζει ότι έχει μία καρέκλα που θα τον περιμένει για να επιστρέψει και να τη ζεστάνει. Αυτή δεν είναι υγιής αντίληψη για τα δημόσια αξιώματα και για την πολιτική. Είναι μια αντίληψη που πρέπει να επικριθεί. Να στιγματιστεί ως προδοτική της εντολής των δημοτών της Αθήνας. Ο Δήμος Αθηναίων είναι ο πρώτος δήμος της χώρας. Ο Δημήτρης Αβραμόπουλος, ο Μιλτιάδης Εβερτ, ο Δημήτρη Μπέης, ο Αντώνης Τρίτσης, όσο πρόλαβε, ο Λεωνίδας Κουρής, η Ντόρα Μπακογιάννη τον σήκωσαν ψηλά στο πρωτόκολλο της δημοκρατίας μας, εκεί που του αξίζει.
Περισσότερο από όλους ο Αβραμόπουλος, που υποχρέωσε το υπουργείο Εξωτερικών να μεταβαίνει υποχρεωτικώς στην πλατεία Κοτζιά κάθε ξένος ηγέτης που επισκέπτεται επισήμως την Αθήνα. Και έρχεται σήμερα ένα τύπος από το πουθενά και το ευτελίζει θεωρώντας ότι είναι πιο σημαντικό να είσαι αρχηγός του τρίτου κόμματος πάρα δήμαρχος της πρωτεύουσας της Ελλάδος; Ο Ευάγγελος Αβέρωφ έλεγε ότι οι πολιτικοί που είναι στεγνωμένοι από το συναίσθημα δεν είναι πολιτικοί. Και συμβούλευε τους πολιτικούς τους συνομιλητές να βάζουν πάντοτε συναίσθημα στις αποφάσεις τους. Αλλιώς καταντούν αυτό που στη Γερμανία αποκαλούν «εξειδικευμένοι βλάκες». Τεχνοκράτες χωρίς ψυχή, δηλαδή. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η πολιτική δεν έχει χαρακτήρα μηχανιστικό, είναι διαδικασία βαθιά παιδευτική, επηρεάζει τη σκέψη και διαμορφώνει συνειδήσεις.
Ο ορισμός που έδωσε ο κύριος Χάρης Δούκας για τη φιλία είναι επιχείρημα για την καταψήφισή του για την προεδρία του ΠΑΣΟΚ. Αν συμπεριφέρεται έτσι στον Ανδρουλάκη που του έδωσε το χρίσμα για να γίνει δήμαρχος Αθηναίων, αν αδιαφορεί για την εντολή που του έδωσαν χιλιάδες Αθηναίοι πριν από μερικούς μήνες και τους εγκαταλείπει στην πρώτη στροφή, πώς θα συμπεριφερθεί αύριο στον κόσμο του ΠΑΣΟΚ αν εκλεγεί; Θα τον πουλήσει κι αυτόν στην πρώτη στροφή; Με το επιχείρημα ότι η φιλία δεν είναι δουλεία; Αυτό το μήνυμα στέλνει λοιπόν κι αυτό το μήνυμα πρέπει και να επικροτηθεί;
Υστερόγραφο 1: Ο κύριος Δούκας ακύρωσε εκδήλωση για τα Τέμπη με ομιλήτρια τη Μαρία Καρυστιανού την 1η Μαΐου με την υπόσχεση ότι αυτή θα διεξαχθεί το φθινόπωρο. Είμαι περίεργος να δω αν θα τηρήσει την υπόσχεσή του.
Υστερόγραφο 2: Η κυβέρνηση ας μην οδύρεται για τα θεσμικά ατοπήματα του κυρίου Δούκα. Το Μαξίμου υπονόμευσε ευθέως την επανεκλογή του Κώστα Μπακογιάννη από τον πρώτο γύρο, επιτρέποντας στον Ηλία Κασιδιάρη να κατέλθει υποψήφιος (ενώ του το απαγόρευσε στις εθνικές εκλογές) και κατά τούτο συνέπραξε στην εκλογή του Δούκα στο αξίωμα του δημάρχου Αθηναίων. Οικογενειακές υποθέσεις μεν, αλλά επιτέλους λιγότερη υποκρισία.
