Του Alan Beattie
Η σκόνη από τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει πάνω-κάτω καταλαγιάσει και ο αντίκτυπος γίνεται σαφής. Είναι μια σημαντική στροφή προς τα δεξιά, αλλά όχι μια στροφή που θα φέρει την ακροδεξιά ή τη σκληρή δεξιά στην εξουσία στους θεσμούς της ΕΕ.
Ο πραγματικός αντίκτυπος, βέβαια, είναι σε εθνικό επίπεδο, όπου οι κεντρώες κυβερνήσεις της Γαλλίας και της Γερμανίας αντιμετωπίζουν μια αυξανόμενη απειλή από λαϊκιστικά αντιμεταναστευτικά κόμματα στα δεξιά.
Ακόμα και αν οι νυν κυβερνήσεις παραμείνουν στην εξουσία, η Ολλανδία υπό τον πρωθυπουργό Μαρκ Ρούτε και το Ηνωμένο Βασίλειο (τόσο εντός, όσο και εκτός ΕΕ) υπό τους Συντηρητικούς θα μπορούσαν να αποτελέσουν απόδειξη πως η παρενόχληση από μια λαϊκιστική αντιπολίτευση μπορεί να σύρει μια κεντροδεξιά κυβέρνηση σε εχθρότητα κατά της μετανάστευσης.
Η άνοδος της δεξιάς καθιστά δυσκολότερο για την Ευρώπη να αντιμετωπίσει την πραγματική μεταναστευτική της κρίση: την ανάγκη για ξένους εργάτες. Η πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, μέχρι στιγμής έχει καταφέρει να τετραγωνίσει τον κύκλο στρέφοντας την προσοχή από την μεγάλης κλίμακας μετανάστευση σε μια υποκριτική έχθρα προς τους αιτούντες άσυλο. Αλλά για τους Τόρις στο Ηνωμένο Βασίλειο, που επάξια θα βρεθούν αντιμέτωποι με τον εκλογικό αφανισμό στις βρετανικές βουλευτικές εκλογές της 4ης Ιουλίου, η στρατηγική αυτή έχει εξαντληθεί.
Η EE έχει δημιουργήσει ένα σύστημα για το προσφυγικό, αν μπορούμε να το ονομάσουμε έτσι, που καταφέρνει να είναι σκληρό, παράνομο και αναποτελεσματικό ταυτόχρονα. Όταν δεν επαναπροωθούν παράνομα ανθρώπους στα σύνορα ή στη θάλασσα, τα κράτη μέλη της ΕΕ πληρώνουν βορειοαφρικανικές απολυταρχίες να τους φυλακίσουν σε φρικτές φυλακές ή να τους πετάξουν στην έρημο για να πεθάνουν. Το σύστημα δεν δουλεύει καν: περισσότεροι από 150.000 μετανάστες έφτασαν στις ιταλικές ακτές μέσω της Μεσογείου πέρυσι, 73% περισσότεροι απ’ ότι το 2022.
Ο πολιτικός τόνος σε ότι αφορά το άσυλο στην ΕΕ είναι εμφανής από την καριέρα του Φαμπρίτσε Λεγκέρι, πρώην επικεφαλής της συνοριακής υπηρεσίας της ΕΕ, της Frontex, που κατηγορείται ότι συγκάλυψε και μάλιστα ενθάρρυνε τα pushbacks. Έχοντας αναγκαστεί να παραιτηθεί, μετά από σκάνδαλο που αφορά ανθρώπινα δικαιώματα και ανάρμοστη συμπεριφορά, ο Λεγκέρι ξαναεμφανίστηκε ως υποψήφιος του ακροδεξιού Εθνικού Συναγερμού της Μαρίν Λε Πεν στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Εν τω μεταξύ, η ανάγκη της Ευρώπης για μετανάστες εργάτες γίνεται όλο και πιο εμφανής. Το ποσοστό των κενών θέσεων εργασίας στην ΕΕ, το οποίο αυξήθηκε κατά τη δεκαετία του 2010, εκτινάχθηκε μετά την Covid και δεν έχει ακόμη επανέλθει στην προ της πανδημίας τάση του.
Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα οξυμένη σε συγκεκριμένες χώρες -Βέλγιο, Ολλανδία, Αυστρία, Γερμανία- όπου τα αντιμεταναστευτικά κόμματα είναι ισχυρά. Σε όλη την ΕΕ υπάρχουν ιδιαίτερες ελλείψεις στους κλάδους των κατασκευών και των επιστημών, τεχνολογίας, μηχανικών και μαθηματικών, που και οι δυο χρειάζονται για να βοηθήσουν στην πράσινη μετάβαση.
Οι προσπάθειες της ΕΕ να δημιουργήσει συστήματα σε επίπεδο ολόκληρου του μπλοκ για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της αγοράς εργασίας μέσω της σύνδεσης των μεταναστών εργαζομένων με θέσεις εργασίας είναι συχνά εξίσου αναποτελεσματικές με τα σχέδιά της για το άσυλο, αν και λιγότερο κακοήθεις.
Η ΕΕ δημιούργησε ένα πανευρωπαϊκό σύστημα «μπλε κάρτας» για εργαζόμενους υψηλής ειδίκευσης, αλλά μόνο 82.000 τέτοιες άδειες εκδόθηκαν το 2022, και το 77% αυτών από μία μόνο χώρα, τη Γερμανία. Η απασχόληση παραμένει κυρίως εθνική αρμοδιότητα.
Ελλείψει οποιουδήποτε συνεκτικού σχεδίου, η καλύτερη ελπίδα για τις χώρες με ελλείψεις εργατικού δυναμικού και πολιτική ευαισθησία στη μετανάστευση είναι να εφαρμόζουν πολιτικές χονδροειδούς υποκρισίας και να ελπίζουν για το καλύτερο.
Οι κυβερνήσεις ακολουθούν εδώ και καιρό μια στρατηγική επιδεικτικής εχθρότητας προς τους παράτυπους μετανάστες ή/και τους αιτούντες άσυλο, ενώ παράλληλα δέχονται αθόρυβα μεγάλο αριθμό ξένων εργαζομένων. Η άνοδος του νατιβιστικού αισθήματος έχει εντείνει αυτή την αντίφαση. Αλλά εκτός από το να είναι ειλικρινείς με τους ψηφοφόρους τους ή να αφήσουν ολόκληρους τομείς των οικονομιών τους να σταματήσουν, δεν υπάρχουν πολλά άλλα που μπορούν να κάνουν οι κυβερνήσεις.
Μια άτυχη διαδοχή συντηρητικών πρωθυπουργών στο Ηνωμένο Βασίλειο οδήγησε τη Βρετανία στο να προσπαθήσει να είναι «και με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ», ακολουθώντας το απάνθρωπο, δονκιχωτικό και μέχρι στιγμής εντελώς αποτυχημένο σχέδιο να στείλουν τους αιτούντες άσυλο στη Ρουάντα, εκδίδοντας παράλληλα μεγάλο αριθμό θεωρήσεων εργασίας, ιδίως στον τομέα της περίθαλψης, και αδειών για πανεπιστημιακές σπουδές.
Ανταποκρινόμενη στις επικρίσεις της Δεξιάς για τη μετανάστευση, η κυβέρνηση αισθάνθηκε αναγκασμένη να περιορίσει τον αριθμό των φοιτητών και των εργαζομένων στον τομέα της φροντίδας, παρά τη ζημιά που υπέστησαν τα παγκοσμίου κλάσης πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι Συντηρητικοί κατέληξαν να μην έχουν αξιοπιστία, ούτε στην οικονομία, ούτε στη μετανάστευση.
Η Μελόνι τα πήγε καλύτερα με μια διπρόσωπη στρατηγική. Παραμένει ψηλά στις δημοσκοπήσεις – και το κόμμα της «Αδελφοί της Ιταλίας» τα πήγε καλά στις ευρωεκλογές – παρά τον διπλασιασμό του αριθμού των αδειών εργασίας για χώρες εκτός ΕΕ μεταξύ του 2022, έτος εκλογής της, και του 2025. Ευτυχώς γι’ αυτήν, αυτό είναι τουλάχιστον ευπρόσδεκτο για την εκλογική της βάση.
Σε αντίθεση με τα λαϊκιστικά αντιμεταναστευτικά κόμματα αλλού, όπως το RN στη Γαλλία και η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), τα οποία αντλούν υποστήριξη από νεότερους ψηφοφόρους σε οικονομικά υποβαθμισμένες περιοχές, το βασικό στήριγμα της Μελόνι είναι ο πλούσιος βιομηχανικός βορράς της Ιταλίας, του οποίου οι εξαιρετικά ανταγωνιστικές επιχειρήσεις χρειάζονται εργαζόμενους. Ωστόσο, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει επικρίσεις σχετικά με τη μετανάστευση, και την περασμένη εβδομάδα παραδέχθηκε ότι το σύστημα της ιταλικής βίζας εργασίας είχε γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από εγκληματικές συμμορίες.
Αν η άνοδος της σκληρής δεξιάς και της ακροδεξιάς στην Ευρώπη εξαπλωθεί, θα επιδεινώσει την πολιτική πρόκληση των ελλείψεων εργατικών χεριών. Το RN και η AfD παρουσιάζουν τη λύση ως το πρόβλημα. Το να ενδώσουν στις νατιβιστικές προκαταλήψεις θα κάνει την αναπτυξιακή πρόκληση της Ευρώπης και τις αντιλήψεις περί οικονομικής αποτυχίας ακόμη πιο δύσκολες.
