Του Μιχάλη Ψύλου
Για τον πρόεδρο της γερμανικής Bundesbank, Γιόακιμ Νάγκελ η ακροδεξιά είναι απειλή για την ευημερία μας. «Ο κίνδυνος που θέτουν οι ακροδεξιοί πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη», λέει ο Νάγκελ και εξηγεί : «Η ακροδεξιά τρομάζει τους επενδυτές και τους ξένους εργαζόμενους».
Ο Γερμανός κεντρικός τραπεζίτης αποκαλύπτει μάλιστα ότι για πρώτη φορά στη ζωή του πήγε πρόσφατα και σε μια διαδήλωση για την υπεράσπιση της δημοκρατίας.
Αν αυτά τα λέει ο Γερμανός κεντρικός τραπεζίτης -και εκ των «γερακιών» μάλιστα της ΕΚΤ-μήπως η «καμπάνα» πρέπει να ακουστεί σε όλη την Ευρώπη; Ιδιαίτερα καθώς είναι πλέον ορατή η εντυπωσιακή άνοδος της ακροδεξιάς στον δυτικό κόσμο.
Η Σουηδία και η Φινλανδία στη βόρεια Ευρώπη, η Πολωνία και η Ουγγαρία στα ανατολικά, η Ιταλία και η Ισπανία στο νότο. Τα ακροδεξιά λαϊκιστικά κόμματα γίνονται όλο και πιο ισχυρά σε όλη την Ευρώπη. Αναπτύσσονται στις δυτικές δημοκρατίες για τουλάχιστον δύο δεκαετίες αλλά τώρα κυβερνούν σε όλο και περισσότερες χώρες.
Γιατί η ακροδεξιά εξτρεμιστική σκέψη και δράση έχουν γίνει ξανά δημοφιλείς εδώ, σε μια ήπειρο που γέννησε τον φασισμό και τον εθνικοσοσιαλισμό και που καταστράφηκε και από τους δύο πριν από περισσότερα από 80 χρόνια;
Η ακροδεξιά λέει πώς θέλει να αλλάξει τον κόσμο. Και πολλοί άνθρωποι είναι πεπεισμένοι ότι αυτό χρειάζεται. Την υποστηρίζουν μάλιστα πολίτες που πρηγουμένως ψήφιζαν παραδοσιακά κόμματα, τόσο της κεντροδεξιάς, όσο και της αριστεράς, όπως παραδέχονται συνομιλητές μας, βετεράνοι πολιτικοί και στα δυο στρατόπεδα.
Πολίτες που επηρεάζονται από τον εθνικισμό,τη ξενοφοβία, το ρατσισμό. Αλλά και υψώνοντας τις σημαίες της αγανάκτησης και της αντι-συστημικής εξέγερσης. Κάτι που ήταν κάποτε το σήμα κατατεθέν της αριστεράς.
Αντιπολιτική ορθότητα
«Μήπως η εξέγερση στράφηκε προς την άκρα δεξιά;», όπως είναι και ο τίτλος του βιβλίου του διάσημου Αργεντίνου συγγραφέα, Πάμπλο Στεφανόνι. « Πώς ο αντιπροοδευτισμός και η αντιπολιτική ορθότητα χτίζουν μια νέα κοινή λογική και γιατί η αριστερά χάνει την πρωτοβουλία, υπέρ της άκρας δεξιάς»; διερωτάται ο Στεφανόνι.
Ο Τραμπ , η Λεπέν, η Μελόνι και η γερμανική AfD κατέστησαν σαφές ότι είναι καιρός να λάβουμε σοβαρά υπόψη τις ιδέες της άκρας δεξιάς. Ακόμη κι αν φαίνονται σε πολλούς, ηθικά καταδικαστέες ή γελοίες. Και να καταλάβουμε πώς οι «χαρισματικοί» και σκανδαλώδεις ηγέτες τους, καταφέρνουν να εκπροσωπούν πολλούς από εκείνους που θεωρούνται παραμελημένοι στην κοινωνία.
Πρόκειται για ένα φαινόμενο που είναι πολύ βαθύτερο και που έχει εδραιωθεί στον ίδιο τον πυρήνα των κοινωνιών, λέει ο Αργεντίνος συγγραφέας.
Μήπως γιατί η Αριστερά έχει βυθιστεί στην πολιτική ορθότητα και διατρέχει τον κίνδυνο να γίνει μέρος του status quo; Που ταυτίζεται δηλαδή με το κατεστημένο;
Το βιβλίο του Στεφανόνι βασίζεται σε μια σαφή διάγνωση: η αριστερά σταμάτησε να αναλύει την νέα ακροδεξιά, απλά την καταγγέλει.
Αντίθετα, η νέα εναλλακτική άκρα δεξιά, που βρίσκεται στα δεξιά των συμβατικών φιλελεύθερων-συντηρητικών κομμάτων, χτίζει νέα αφηγήματα ,που είναι ελκυστικά για ένα σημαντικό μέρος των ψηφοφόρων. «Αυτή η αποτυχία της αριστεράς σχετίζεται τόσο με την αδυναμία της να κάνει πραγματικότητα τα σχέδιά της, όσο το να θεωρεί ότι εκφράζει ένα ηθικά ανώτερο δόγμα, ότι δεν χρειάζεται καν να ληφθούν υπόψη οι προτάσεις της εναλλακτικής δεξιάς.
Ο Στεφανόνι δεν καταδικάζει a priori όσους υποστηρίζουν την άκρα δεξιά. «Νομίζω ότι το θέμα είναι να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε πώς είναι αυτά τα ακροδεξιά κομματα , τι είδους αντικομφορμισμό εκφράζουν και γιατί μερικές φορές τον εκφράζουν καλύτερα από τον προοδευτισμό».
Ο Αργεντίνος συγγραφέας «ακούει» τα επιχειρήματά τους και διερωτάται πώς μπορεί η αριστερά να αντιμετωπίσει αυτήν την αντιπροοδευτική επανάσταση. Ή, με άλλα λόγια, πώς μπορεί να ανακτήσει τη σημαία της «εξέγερσης», που της πήρε έξυπνα αυτή η ψύχραιμη ακροδεξιά που αποφάσισε να σταματήσει να ζει στο περιθώριο.
«Τεμπέληδες στη θεωρία»
Ο Στεφανόνι υποστηρίζει ότι η αριστερά έχει γίνει θεωρητικός, πνευματικός…τεμπέλης. Επαναλαμβάνει πολύ γενικές κεϋνσιανές φόρμουλες ή κριτικές για την ανισότητα, αλλά η πλειοψηφία των οπαδών της σχεδόν δεν διαβάζει ούτε συζητά οικονομικά.
Για την αριστερά η λογική ότι «όλα θα χειροτερέψουν» καθιστά την ιδέα του μέλλοντος σαφώς αρνητική και μάλιστα δυστοπική.
Η αριστερά σήμερα φοβάται μήπως κατηγορηθεί ότι είναι ουτοπική. Αλλά η αριστερά πρέπει να χτίσει μη καταστροφικές εικόνες του μέλλοντος. Να επανεξοπλιστεί θεωρητικά. Δεν είναι εύκολο, απαιτεί έναν θεωρητικό και πολιτικό ερμηνευτικό επανεξοπλισμό που θα πάρει χρόνο, αλλά είναι απαραίτητο να επανασυνδεθεί με τον αντικομφορμισμό του παρόντος.
Εναλλακτική δεξιά
Χωρίς αμφιβολία, η κρίση της αριστεράς σε όλες τις εκφάνσεις της ανοίγει χώρο στην ακροδεξιά. Αλλά μερικές φορές ξεχνιέται βέβαια και η κρίση της κεντροδεξιάς, που με την υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης, αντιμετωπίζει και προβλήματα ταυτότητας.
Έτσι εμφανίζεται στο προσκήνιο μια εναλλακτική δεξιά που αλλάζει τους άξονες της δημόσιας συζήτησης, τους τρόπους άσκησης πολιτικής. Μπορεί να τοποθετηθεί «αντισυστημικά» και «αντι-ελιτιστικά». Κλέβοντας κάτι που ιστορικά ήταν η κληρονομιά της αριστεράς.
