Του Μιχάλη Ψύλου
Παγκόσμια ημέρα σκέψης για τους Προσκόπους σε όλον τον κόσμο, καθώς σαν σήμερα γεννήθηκε πριν από 167 χρόνια γεννήθηκε ο ιδρυτής του Προσκοπισμού, λόρδος Μπάντεν Πάουελ.
Μια φορά πρόσκοπος, για πάντα πρόσκοπος, σκέφτηκα να τιμήσω την ημέρα με κάποιες …σκέψεις. Άλλωστε, η σκέψη αποτελώντας το δομικό στοιχείο της ανθρώπινης ταυτότητας, είναι η μόνη που μπορεί να διασώσει όλα τα ιδιαίτερα γνωρίσματα της προσωπικότητας του σύγχρονου ανθρώπου.
Το είχε πει πολύ εύστοχα ο Καρτέσιος: “Cogito ergo sum” – Σκέφτομαι, άρα υπάρχω. Πολύ περισσότερο, που σήμερα, από πολλές πλευρές, καταβάλλονται «προσπάθειες» ώστε η απογοήτευση που αισθάνονται αρκετοί πολίτες για την καθημερινότητά τους, να μην μετατραπεί σε ουσιαστική, ορθολογική σκέψη. Και κυρίως πράξη.
Βλέπουμε για παράδειγμα, το φάντασμα της αγανάκτησης να στοιχειώνει αυτή τη στιγμή την Ευρώπη. Δυσαρέσκεια και αγανάκτηση, μαζί: Για την οικονομία, τις επιπτώσεις των πολέμων, αλλά και την πολιτική. Που όλο και περισσότερο απομακρύνεται από τις καθημερινές ανάγκες των πολιτών, τροφοδοτώντας το ρεύμα του ακροδεξιού λαϊκισμού.
Θυμόμαστε λίγο μετά την αλλαγή του αιώνα, διάσημους ιστορικούς και πολιτικούς επιστήμονες, όπως ο Φράνσις Φουκουγιάμα να μιλούν για «το τέλος της ιστορίας». Ένα «τέλος», που προβλέφθηκε αλαζονικά και φυσικά εσφαλμένα, όπως το παραδέχθηκαν και οι ίδιοι οι εμπνευστές του.
Πλασματική αφθονία
Δεκάδες χρόνια πριν άλλωστε, ο Ισπανός Ορτέγα Υ Γκασέτ, ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους του 20ου αιώνα, στο βιβλίο του «η Εξέγερση των μαζών», αντιτάσσει στον λεγόμενο επιστημονικό τρόπο σκέψης, την ίδια τη ζωή. Εξοργισμένος από τη δραματική απώλεια εμπιστοσύνης στις ευρωπαϊκές δημοκρατίες στο πρώτο μισό και τα μέσα του 20ου αιώνα, ο Ισπανός φιλόσοφος δείχνει πώς ο μέσος άνθρωπος της διπλανής πόρτας, «χαμένος μέσα στην πλασματική αφθονία και χωρίς σκοπό, σύρεται οργισμένος από το ρεύμα».
Η σκέψη, «όσο νιώθω καλά, όλα είναι καλά» έχει εδραιωθεί στο μυαλό πολλών. Κάθε τόσο βγαίνουν στους δρόμους για να διαδηλώσουν τη διαμαρτυρία τους για την κατάργηση κάποιων προνομίων. Μέχρι εκεί όμως! Μετά στο … «κλουβί» μας.
Σήμερα, χάρη στη δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η έκφραση της αγανάκτησης τροφοδοτεί κυρίως τον ακροδεξιό λαϊκισμό. Ως πολιτική εναλλακτική στη φιλελεύθερη κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Το σλόγκαν του ακροδεξιού λαϊκισμού: «Θέλουν αυτό που θέλει ο κόσμος. Και ο κόσμος θέλει αυτό που θέλουν οι ηγέτες αυτοί. Αυτή η φόρμουλα λειτουργούσε πάντα ως νομιμοποίηση της εξουσίας για τα λαϊκιστικά κόμματα και τα ηγετικά στελέχη τους.
Το «χάρισμα»
Ο ακροδεξιός λαϊκισμός τρέφεται από μια εξάντληση της κοινωνίας. Αλλά και την ανυπαρξία οραματιστών πολιτικών ταγών, που κατά τα άλλα, είναι και οι υπεύθυνοι στη λήψη των αποφάσεων.
Βιώνουμε εδώ και χρόνια μια δραματική έλλειψη χαρισματικών προσωπικοτήτων στην πολιτική. Ο Μαξ Βέμπερ, το 1919 στο έργο του «Η πολιτική ως επάγγελμα», περιέγραφε το χάρισμα ως την «απόλυτη προϋπόθεση για μια πειστική πολιτική προσωπικότητα».
Βλέπουμε και ακούμε σήμερα πολλούς πολιτικούς να υβρίζονται και να λοιδορούνται. Ο σεβασμός για τους πολιτικούς παράγοντες και τους θεσμούς έχει χαθεί. Φοβάμαι ότι βρισκόμαστε ήδη στο δρόμο προς μια ακροδεξιά λαϊκιστική εποχή. Θα φανεί στις ευρωεκλογές του Ιουνίου, αλλά πολύ περισσότερο με μια νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις αμερικανικές εκλογές.
«Μας παράσυρε το ρέμα, μάνα μου, δεν είναι ψέμα», όπως θα έλεγε και ο αείμνηστος Βασίλης Τσιτσάνης.
Παρά τις αντίξοες όμως ιστορικές συνθήκες, θα ελπίζουμε πάντα να βρεθεί το αντίβαρο, στο… ρέμα. Όλο και περισσότερες συνειδήσεις να αφυπνίζονται από τον βαρύ λήθαργο της αδιαφορίας ,«για μια Ευρώπη ιστορική – που να στέκεται στο ύψος της ιστορικής ώρας. Για μια ιστορία ανθρώπινη – που να στέκεται στο ύψος της υπέρτατης αξίας, που είναι η Ζωή», όπως γράφει και ο Ορτέγα Υ Γκασέτ.
