Του Μιχάλη Ψύλου
Τρόπους εξόδου από τον πόλεμο Ισραήλ–Χαμάς ή τουλάχιστον να αποτραπεί η εξάπλωσή του σαν πυρκαγιά στην περιοχή, αναζητούν οι υπουργοί Εξωτερικών των 27, που συναντώνται σήμερα στο Λουξεμβούργο. Διπλωματικές πηγές αναφέρουν πάντως ότι υπάρχουν αυξανόμενες εντάσεις και σημαντικές διαφορές απόψεων μεταξύ των εταίρων.
Από τη μια πλευρά, υπάρχουν κράτη όπως η Γερμανία και η Ουγγαρία, τα οποία θεωρούν βασικά τη σημερινή αντεπίθεση του ισραηλινού στρατού ως νόμιμη αυτοάμυνα. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν χώρες όπως η Ισπανία, η Ιρλανδία και το Βέλγιο που επικρίνουν τις ενέργειες του Ισραήλ στην ελεγχόμενη από τη Χαμάς, Λωρίδα της Γάζας και ζητούν ανθρωπιστική κατάπαυση του πυρός ενόψει των πολλών θυμάτων αμάχων.
Ακόμη και μεταξύ των κορυφαίων εκπροσώπων των ευρωπαϊκών θεσμών υπάρχουν διαφωνίες για τη σωστή πορεία. Ο εκπρόσωπος Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ Τζόζεπ Μπορέλ και ο Πρόεδρος του Συμβουλίου της ΕΕ Σαρλ Μισέλ έχουν ήδη κατηγορήσει την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ότι βλάπτει τα συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην περιοχή και επιδεινώνει τις εντάσεις και το μίσος, καθώς εμφανίζεται πολύ φιλική προς το Ισραήλ.
Μέχρι τώρα άλλωστε, η αντίδραση της ΕΕ στην τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς ήταν χαοτική: Πρώτον, ένας Ούγγρος επίτροπος της ΕΕ έσπευσε και ανακοίνωσε με δική του πρωτοβουλία ότι η αναπτυξιακή βοήθεια για τις αυτόνομες παλαιστινιακές περιοχές θα σταματήσει. Χρειάστηκαν ώρες μέχρι να διορθωθεί η δήλωση του Ούγγρου. Φυσικά, ειπώθηκε ότι θα συνεχίσει να παρέχεται ανθρωπιστική βοήθεια για τους ανθρώπους.
Λίγο αργότερα, η ίδια η Πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δέχτηκε κριτική ότι ξέχασε να πει κατά την επίσκεψή της στο Ισραήλ για την ανάγκη εφαρμογής του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, μιλώντας μόνο για αλληλεγγύη στο Ισραήλ. Σχεδόν κανένας στις Βρυξέλλες δεν έλαβε υπόψη το γεγονός ότι και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν είχε προηγουμένως κάνει μια πολύ παρόμοια δήλωση.
Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ επενέβη επίσης για να αποδοκιμάσει την φον ντερ Λάιεν, λέγοντας ότι δε ασκεί εξωτερική πολιτική της Ευρώπης, αλλά τα κράτη μέλη.
Το τραγικό είναι ότι η ηγεσία της ΕΕ εμφανίζεται ανήμπορη να παίξει σημαντικό ρόλο για την εκτόνωση της κρίσης. Το σχέδιο απόφασης στη σύνοδο του Καίρου δεν υπογράφηκε, λόγω των διαφωνιών μεταξύ ευρωπαϊκών και αραβικών χωρών. Η ΕΕ φαίνεται να έχει χάσει ακόμη και το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, ξεχνώντας ότι η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή θα μπορούσε να εισαχθεί με βίαιο τρόπο στην Ευρώπη. «Δυστυχώς, η Ευρώπη δεν βασίζεται πλέον στη δική της διπλωματία, αλλά επαφίεται σε τρίτες χώρες να παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Στο Κατάρ, για παράδειγμα, προκειμένου να διαπραγματευθεί την απελευθέρωση των ομήρων».
Την ίδια ώρα στο Ισραήλ αυξάνεται η εσωτερική πολιτική πίεση στον πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου για να ξεκινήσει τη χερσαία επίθεση στη Γάζα. Οι προετοιμασίες έχουν ολοκληρωθεί σε μεγάλο βαθμό, η αεροπορία έχει ισοπεδώσει πολλές περιοχές στη Λωρίδα, ενώ έφτασε από τις Ηνωμένες Πολιτείες ο αναγκαίος εξοπλισμός για την προστασία των στρατιωτών: 50.000 αλεξίσφαιρα γιλέκα, 20.000 κράνη, καθώς και ειδικά προστατευτικά γυαλιά και επιγονατίδες. Και τα εργοστάσια όπλων παράγουν πυρομαχικά όλο το εικοσιτετράωρο.
Ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας Λόιντ Όστιν ανακοίνωσε ήδη ότι το Πεντάγωνο θα στείλει περισσότερα συστήματα πυραύλων και αεράμυνας στη Μέση Ανατολή λόγω της «προοπτικής σημαντικής κλιμάκωσης των επιθέσεων στα στρατεύματά μας σε ολόκληρη την περιοχή». Ηδη, παρατηρείται αύξηση των επιθέσεων κατά των αμερικανικών δυνάμεων στο Ιράκ και τη Συρία από τότε που ξεκίνησαν οι συγκρούσεις Ισραήλ-Χαμάς.
Ο υπουργός Εξωτερικών Τόνι Μπλίνκεν διαβεβαίωσε πάντως ότι οι ΗΠΑ λαμβάνουν μέτρα για να αμυνθούν επαρκώς, αλλά «δεν είναι αυτό που αναζητούμε. Δεν θέλουμε κλιμάκωση».
Μετά από τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, του Γάλλου ομολόγου του, Εμμανουέλ Μακρόν, του Γερμανού Καγκελαρίου Όλαφ Σολτς και των πρωθυπουργών του Καναδά, Τζάστιν Τριντό, της Βρετανίας Ρίσι Σουνάκ και της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι, σε κοινή δήλωσή τους τόνισαν το δικαίωμα του Ισραήλ στην άμυνα, αλλά επανέλαβαν την έκκλησή τους για προστασία των αμάχων. «Οι ηγέτες επανέλαβαν την υποστήριξή τους στο Ισραήλ και το δικαίωμά του να αμύνεται ενάντια στην τρομοκρατία και ζήτησαν συμμόρφωση με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των αμάχων».
«Η παγίδα του Θουκυδίδη»
Οι δυτικοί αρχηγοί κυβερνήσεων προσπαθούν να αποτρέψουν τα σχέδια του Ισραήλ για χερσαία εισβολή. Πολλοί φοβούνται έναν μεγάλο πόλεμο που θα ξεσπάσει στην περιοχή. Υπάρχει επίσης ελπίδα να σωθούν οι ζωές των άλλων 212 ομήρων, που παραμένουν στα χέρια της Χαμάς, μετά την απελευθέρωση των δύο Αμερικανίδων, το Σαββατοκύριακο.
«Ούτε στις πιο σκοτεινές περιόδους του Ψυχρού Πολέμου, ούτε καν την εποχή της κρίσης των πυραύλων στην Κούβα, δεν είχαμε την αίσθηση που νιώθουμε σήμερα, όταν σκεφτόμαστε τι θα μπορούσε να συμβεί με την ισραηλινή εισβολή στη Γάζα, στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής», τονίζει στη «Ναυτεμπορική» Ευρωπαίος διπλωμάτης, που μετείχε στη σύνοδο του Καίρου, το περασμένο Σάββατο, που οργάνωσε ο Αιγύπτιος πρόεδρος Αλ Σίσι, δίχως όμως να υπάρξει καν κοινή διακήρυξη. «Φαίνεται ότι βρισκόμαστε στην παραμονή του τελικού εκτροχιασμού των πρώην μεγάλων δυνάμεων, που είναι ανίκανες να ξεφύγουν από την περιβόητη ”παγίδα του Θουκυδίδη”. Όχι, η σύγκρουση μπορεί να είναι δυνητικά ευρύτερη, πολύ ευρύτερη», προσθέτει η ίδια πηγή στη «Ν».
«Αυτή τη στιγμή η Λωρίδα της Γάζας, όπου οι Ισραηλινοί θέλουν να εισέλθουν για να «ξεκαθαρίσουν, ίσως οριστικά, τους λογαριασμούς» με τη Χαμάς, αντιπροσωπεύει τέλεια όχι μόνο την παγκόσμια αταξία, αλλά και την αποτυχία να βρεθεί σε διεθνές επίπεδο, μια λειτουργική γεωπολιτική δομή».
Το «καταραμένο τρίγωνο»
Η ισραηλινή επίθεση έχει ήδη ξεκινήσει εδώ και 16 μέρες, αλλά ακόμη και οι έμπειροι αναλυτές, δεν μπορούν να εξηγήσουν ή έστω να φανταστούν πώς μπορεί ο ισραηλινός στρατός να εισβάλει στη Γάζα, χωρίς να προκαλέσει σφαγή αμάχων αλλά και των ομήρων. Στην πραγματικότητα, η διαφωνία των αναλυτών οφείλεται στον φόβο. Μια σφαγή σε έναν τόπο όπου ζουν δύο εκατομμύρια άνθρωποι, μια άγρια συμπλοκή μεταξύ Ισραηλινών στρατιωτών και ανδρών της Χαμάς σε εκείνη την περιοχή της Παλαιστίνης θα έθετε υπό αμφισβήτηση όχι μόνο τα λάθη του Μπέντζαμιν Νετανιάχου, αλλά και ολόκληρης της ισραηλινής πολιτικής τάξης, που θα έχανε ανεπανόρθωτα το αναγνωρισμένο πάντα προνόμιο να είναι η μόνη δημοκρατία που υπάρχει στη Μέση Ανατολή.
Με την έκρηξη στη Μέση Ανατολή, αλλάζει ο γεωπολιτικός χάρτης του κόσμου, καθώς διαμορφώνεται πλέον ένα «καταραμένο τρίγωνο»: Η μία γωνία είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία, που διαρκεί σχεδόν δύο χρόνια, η δεύτερη συνδέεται με την επαπειλούμενη σύρραξη στον Ινδο-Ειρηνικό με επίκεντρο την Ταϊβάν και η τρίτη γωνία είναι στη Μέση Ανατολή. «Όταν η αταξία εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο και δεν υπάρχει διεθνής συνεργασία που να μπορεί να ελέγξει τις περιοχές όπου υπάρχουν συγκρούσεις, μπαίνουμε αναπόφευκτα στη φάση της σκληρής αντιπαράθεσης», λέει στην «Ναυτεμπορική» ο Ευρωπαίος διπλωμάτης. «Και στον χώρο που οι μεγάλες δυνάμεις αντιστρατεύονται η μία την άλλη, οι πρωταγωνιστές της τρομοκρατίας εισβάλουν επί σκηνής, χειραγωγούμενοι ίσως από κάποιους παράγοντες, που είναι ικανοί να βυθίσουν ολόκληρο τον κόσμο στην καταστροφή».
