Της Anastasia Stognei
Δυτικές εταιρείες που έχουν συνεχίσει να λειτουργούν στη Ρωσία από την εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία έχουν βγάλει κέρδη δισεκατομμυρίων δολαρίων, αλλά το Κρεμλίνο τις έχει μπλοκάρει από το να έχουν πρόσβαση στο ρευστό αυτό, σε μια προσπάθεια να πιέσει τα «μη φιλικά» κράτη.
Ομάδες τέτοιων χωρών αντιπροσώπευαν τα 18 δισ. δολάρια από τα 20 δισ. δολάρια ρωσικών κερδών που ανακοίνωσαν ξένες εταιρείες μόνο για το 2022, σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε το Kyiv School of Economics, και 199 δισ. δολάρια από τα 217 δισ. δολάρια των ρωσικών μεικτών εσόδων.
«Τα στοιχεία μπορεί να έχουν αυξηθεί σημαντικά από τότε, αν και δεν είναι δυνατόν να εκτιμήσουμε ακριβώς πόσο, αφού οι περισσότερες διεθνείς εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη Ρωσία δημοσιοποιούν τα τοπικά τους αποτελέσματα ετησίως μόνο», ανέφερε ο αναπληρωτής διευθυντής ανάπτυξης του KSE, Andrii Onopriienko, ο οποίος συγκέντρωσε τα δεδομένα.
Τα τοπικά κέρδη εταιρειών από την BP έως τη Citigroup έχουν εγκλωβιστεί στη Ρωσία μετά την επιβολή πέρυσι της απαγόρευσης καταβολής μερισμάτων σε επιχειρήσεις από «μη φιλικές» χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και όλων των μελών της ΕΕ. Ενώ τέτοιες συναλλαγές μπορούν να εγκριθούν σε εξαιρετικές περιπτώσεις, ελάχιστες άδειες ανάληψης έχουν εκδοθεί.
«Δεκάδες δισεκατομμύρια σε δολάρια έχουν κολλήσει στη Ρωσία», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος μιας μεγάλης εταιρείας που εδρεύει σε χώρα που δεν έχει χαρακτηριστεί ως μη φιλική. «Και δεν υπάρχει τρόπος να τα βγάλουμε έξω».
Το μέγεθος των εσόδων και των κερδών αντανακλά όχι μόνο τη διαρκή σημασία των δυτικών εταιρειών για τη ρωσική οικονομία, αλλά και το δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις αυτές σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν με τις δραστηριότητές τους στο «εξοστρακισμένο» έθνος.
Πολλές ξένες επιχειρήσεις προσπαθούν να πουλήσουν τις ρωσικές θυγατρικές τους, αλλά κάθε συμφωνία απαιτεί την έγκριση της Μόσχας και υπόκειται σε μεγάλες εκπτώσεις στο αντίτιμο. Τις τελευταίες ημέρες η British American Tobacco και η σουηδική εταιρεία κατασκευής φορτηγών Volvo ανακοίνωσαν συμφωνίες για τη μεταβίβαση των περιουσιακών τους στοιχείων στη χώρα σε τοπικούς ιδιοκτήτες.
Μεταξύ των εταιρειών «μη φιλικής» προέλευσης που παραμένουν ενεργές στη Ρωσία, η αυστριακή τράπεζα Raiffeisen ανακοίνωσε τα μεγαλύτερα κέρδη του 2022 στη χώρα, ύψους 2 δισ. δολαρίων, σύμφωνα με τα στοιχεία του KSE.
Οι αμερικανικοί όμιλοι Philip Morris και PepsiCo κέρδισαν 775 εκατ. δολάρια και 718 εκατ. δολάρια αντίστοιχα. Η σουηδική εταιρεία κατασκευής φορτηγών Scania με κέρδη 621 εκατ. δολάρια στη Ρωσία το 2022 κατέστησε την εταιρεία με τα υψηλότερα κέρδη μεταξύ των εταιρειών που έχουν πλέον αποσυρθεί από τη χώρα.
Αν και η Raiffeisen, ο μεγαλύτερος δυτικός δανειστής που δραστηριοποιείται στη Ρωσία, δήλωσε ότι «δεν έχει πρόσβαση» στα κέρδη της στη χώρα, δεν έχει διαγράψει την αξία της επιχείρησης. Η Philip Morris αρνήθηκε να σχολιάσει. Η PepsiCo και η Scania δεν απάντησαν σε αιτήματα σχολιασμού.
Οι επιχειρήσεις με έδρα τις ΗΠΑ απέφεραν τα μεγαλύτερα συνολικά κέρδη ύψους 4,9 δισ. δολαρίων, σύμφωνα με τα νούμερα του KSE, ενώ ακολουθούν οι γερμανικές, αυστριακές και ελβετικές εταιρείες με 2,4 δισ. δολάρια, 1,9 δισ. δολάρια και 1 δισ. δολάρια αντίστοιχα.
Το KSE συγκεντρώνει τα στοιχεία του από πηγές που περιλαμβάνουν το ρωσικό μητρώο εταιρειών, ειδησεογραφικές αναφορές και εταιρικές δηλώσεις.
Τα μη προσβάσιμα κεφάλαια προστίθενται στο κόστος που αντιμετωπίζουν οι διεθνείς επιχειρήσεις από τις επιπτώσεις της επίθεσης της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οι Financial Times ανέφεραν τον περασμένο μήνα ότι οι ευρωπαϊκές εταιρείες ανέφεραν απομειώσεις και ζημίες ύψους τουλάχιστον 100 δισ. ευρώ από τις δραστηριότητές τους στη Ρωσία από την περσινή εισβολή πλήρους κλίμακας.
Ο γερμανικός ενεργειακός όμιλος Wintershall, ο οποίος φέτος κατέγραψε απομείωση μη ταμειακής αξίας 7 δισ. ευρώ μετά την απαλλοτρίωση των ρωσικών δραστηριοτήτων του από το Κρεμλίνο, έχει «περίπου 2 δισ. ευρώ σε μετρητά από τόκους εργασίας … κλειδωμένα λόγω των περιορισμών στα μερίσματα», όπως ειπώθηκε στους επενδυτές σε τηλεδιάσκεψη τον Φεβρουάριο. «Η συντριπτική πλειονότητα των μετρητών που δημιουργήθηκαν εντός των ρωσικών κοινοπραξιών μας από το 2022 έχει διαλυθεί», δήλωσε η Wintershall τον περασμένο μήνα, προσθέτοντας ότι δεν έχουν καταβληθεί μερίσματα από τη Ρωσία για το 2022.
Ορισμένες εταιρείες έχουν βρει τρόπους να παρακάμψουν τους περιορισμούς. Η ρωσική θυγατρική του αμερικανικού ομίλου τροφίμων Mars κατέβαλε πέρυσι το 56,1% των μερισμάτων στη μητρική της εταιρεία «συμψηφίζοντάς τα με τα χρέη της», σύμφωνα με την ετήσια οικονομική της κατάσταση για το 2022.
Το ρωσικό τμήμα της Japan Tobacco International, του μοναδικού μεγάλου ομίλου τσιγάρων που δεν έχει δεσμευτεί να επιδιώξει την έξοδο από τη χώρα, κατέβαλε πέρυσι 180 εκατ. δολάρια στον μοναδικό μέτοχό του JTI Germany, με το 20% του ποσού να διανέμεται μετά την εισβολή στην Ουκρανία, σύμφωνα με τον απολογισμό του ομίλου για τη Ρωσία για το 2022. Η εταιρεία δήλωσε στους FT ότι πραγματοποίησε τις πληρωμές από τα κέρδη του 2021, ενώ δεν είχε καταβληθεί μέρισμα από τη ρωσική εμπορική οντότητα σε σχέση με τα αποτελέσματα του 2022.
Η Philip Morris ανακοίνωσε ότι δεν θα καταβληθούν μερίσματα από τη Ρωσία το 2022. Το 2021 η ρωσική δραστηριότητά της κατέβαλε περίπου το 6% των καθαρών εσόδων της ως μέρισμα στη μητρική της.
Οι Ρώσοι αξιωματούχοι δεν έχουν ακόμη περιγράψει «μια σαφή στρατηγική για την αντιμετώπιση των δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων», δήλωσε η Aleksandra Prokopenko, μη μόνιμη ερευνήτρια στο Carnegie Russia Eurasia Center. «Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη την έντονη επιθυμία των ξένων οντοτήτων να ανακτήσουν τα μερίσματά τους, είναι πιθανό να διερευνήσουν τη χρήση τους ως μοχλό πίεσης – για παράδειγμα για να παροτρύνουν τις δυτικές αρχές να ξεπαγώσουν τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία».
Το ρωσικό υπουργείο Οικονομικών χαλάρωσε τον περασμένο μήνα τους κανόνες για τα μερίσματα, αλλά και επισημοποίησε ένα πλαίσιο «καλών» και «άτακτων» εταιρειών, όπως αποκαλεί το Κρεμλίνο εκείνες που θέλουν να χωρίσουν τους δρόμους τους με τη χώρα.
«Το να επιτρέπεται η διανομή μερισμάτων έχει γίνει εδώ και καιρό ένα είδος ενθάρρυνσης για ‘καλή συμπεριφορά’, η οποία περιλαμβάνει το να καταστήσεις σαφές ότι θέλεις να παραμείνεις στη Ρωσία», δήλωσε άτομο που εμπλέκεται σε συμφωνίες εξόδου.
Για μια εταιρεία «μη φιλικής» προέλευσης, ο επαναπατρισμός των μερισμάτων είναι ήδη «τόσο περίπλοκος όσο η πώληση μιας επιχείρησης» στη Ρωσία, δήλωσε το πρόσωπο. «Ένας από τους πελάτες μου έχασε την ελπίδα να πάρει μερίσματα από εκεί και απλώς τα διέγραψε όλα».
Ακόμη και ορισμένες εταιρείες από «φιλικές» χώρες αγωνίζονται να επαναπατρίσουν τα μερίσματά τους.
Η Ρωσία εμποδίζει τις ινδικές ενεργειακές εταιρείες να επαναπατρίσουν περίπου 400 εκατ. δολάρια σε μερίσματα, σύμφωνα με τον κορυφαίο πετρελαϊκό αξιωματούχο της Ινδίας Ranjit Rath. «Λαμβάνουμε τακτικά τα έσοδα από τα μερίσματα και βρίσκονται σε τραπεζικούς λογαριασμούς στη Ρωσία», δήλωσε τον Μάιο ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Oil India.
Η Μόσχα έχει επεκτείνει το μπλοκάρισμα της καταβολής μερισμάτων στους ινδικούς ενεργειακούς ομίλους ως απάντηση στο γεγονός ότι ένα μεγάλο ποσό χρημάτων από την εξαγωγή ρωσικού πετρελαίου έχει κολλήσει στην Ινδία, σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο μιας μεγάλης ρωσικής εταιρείας που δραστηριοποιείται στην Ινδία. «Οι ρουπίες που χρησιμοποιούνται για την πληρωμή δεν μπορούν να μετατραπούν σε οποιοδήποτε άλλο νόμισμα», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος, αναφερόμενος στους αυστηρούς κεφαλαιακούς ελέγχους της Ινδίας. «Μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο για την αγορά αγαθών στην Ινδία, αλλά το να αγοράσεις κάτι που αξίζει δισεκατομμύρια δολάρια για εξαγωγή στη Ρωσία είναι πρόκληση».
Η Μόσχα «φοβάται πραγματικά τη φυγή κεφαλαίων – δείτε τι συμβαίνει στο ρούβλι», πρόσθεσε ο διευθύνων σύμβουλος, αναφερόμενος στην απότομη πτώση του ρωσικού νομίσματος έναντι του δολαρίου τους τελευταίους μήνες.
Τον Μάρτιο, πριν το ρούβλι αρχίσει την απότομη πτώση του, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν πρότεινε να χαλαρώσουν οι περιορισμοί στα μερίσματα, επιτρέποντας σε «αξιόπιστους φίλους και εταίρους» «μη φιλικής» προέλευσης να αποσύρουν μέρος των κερδών τους, εάν ήθελαν επίσης να επενδύσουν εντός της χώρας.
Αντ’ αυτού, πέντε μήνες αργότερα η επέκταση της απαγόρευσης σε αυτούς ήταν μεταξύ των προτάσεων που συνέταξε εσπευσμένα το υπουργείο Οικονομικών της Ρωσίας για να σταματήσει την κατρακύλα του ρουβλίου.
Αν και η Ρωσία κατάφερε να φέρει κάποια στήριξη για το ρούβλι χρησιμοποιώντας άλλα μέσα, μια περαιτέρω πτώση θα μπορούσε να οδηγήσει σε επαναξιολόγηση των κεφαλαιακών περιορισμών.
