Stratfor
Παρά την αποτυχία να καταλήξουν σε νέα συμφωνία για τα σιτηρά, η Τουρκία και η Ρωσία θα διατηρήσουν τη σχέση τους λόγω των οικονομικών οφελών και της αποδυνάμωσης του μεταξύ τους ανταγωνισμού σε άλλους τομείς της εξωτερικής πολιτικής. Αλλά αν αυξηθούν οι πολιτικές πιέσεις για μείωση στις τιμές των τροφίμων στο εσωτερικό, η Άγκυρα θα μπορούσε να λάβει πιο αποφασιστικά βήματα κόντρα στη Μόσχα.
Στις 4 Σεπτεμβρίου, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν απέρριψε τις προσπάθειες του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να μεσολαβήσει για την αποκατάσταση της Πρωτοβουλίας για τη Μαύρη Θάλασσα με τη μεσολάβηση του ΟΗΕ από την οποία η Ρωσία αποχώρησε τον Ιούλιο του 2023.
Η Ρωσία ισχυρίστηκε ότι οι δυτικές κυρώσεις εναντίον της παραβίαζαν τη συμφωνία και απαίτησε περαιτέρω δράση για τη διευκόλυνση των εξαγωγών γεωργικών προϊόντων και λιπασμάτων από τη Μόσχα. Όμως η Δύση φαίνεται απίθανο να παράσχει αυτές τις διαβεβαιώσεις, με τη Γερμανία να χαρακτηρίζει τις παρατηρήσεις της Ρωσίας «κυνικές» και τις Ηνωμένες Πολιτείες να διαψεύδουν τους ισχυρισμούς της Μόσχας λέγοντας ότι οι ρωσικές εξαγωγές σιτηρών πράγματι αυξήθηκαν κατά την περίοδο των κυρώσεων το 2022-23 από τον Ιούλιο έως τον Ιούνιο.
Αυτή η εξέλιξη σηματοδοτεί μια αξιοσημείωτη οπισθοδρόμηση για τις διπλωματικές προσπάθειες του Ερντογάν να αποκαταστήσει τη συμφωνία ορόσημο για την επικύρωση της οποίας διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο η χώρα του πέρυσι, μια συμφωνία η οποία έφερε ουκρανικά και ρωσικά σιτηρά στις παγκόσμιες αγορές εν μέσω της εισβολής της Ρωσίας, μαζί με επαίνους για τον ρόλο της Τουρκίας ως διεθνούς μεσολαβητή.
* Μεταξύ της υπογραφής της τον Ιούλιο του 2022 και της αποχώρησης της Ρωσίας ένα χρόνο αργότερα, η Πρωτοβουλία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας βοήθησε στην αντιστάθμιση των παγκόσμιων κραδασμών στις τιμές των τροφίμων που προκλήθηκαν από την εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022 στην Ουκρανία και τον επακόλουθο αποκλεισμό των εξαγωγών ουκρανικών σιτηρών, που έπληξαν χώρες στον Παγκόσμιο Νότο ιδιαίτερα σκληρά.
* Μετά την κατάρρευση της συμφωνίας τον Ιούλιο, η Τουρκία προσπαθεί να μεσολαβήσει για επιστροφή της Ρωσίας στη συμφωνία για τα σιτηρά με τη μεσολάβηση του ΟΗΕ για να χαλαρώσει η ίδια τις εγχώριες τιμές των τροφίμων και να ενισχύσει την παγκόσμια θέση της Άγκυρας με ένα σημαντικό διπλωματικό επίτευγμα. Ωστόσο, η Μόσχα ήταν απρόθυμη να επιστρέψει στη συμφωνία, θεωρώντας ότι επιτρέπει τις εξαγωγές ουκρανικών σιτηρών και ως εκ τούτου τονώνει την οικονομία της Ουκρανίας και ενισχύει την αποφασιστικότητα των Ουκρανών να πολεμήσουν.
* Η συμφωνία για τα σιτηρά αφορά άμεσα την Τουρκία, καθώς οι υψηλές τιμές των τροφίμων, σε συνδυασμό με την πανταχόθεν βαλλόμενη λίρα, έχουν επηρεάσει το βιοτικό επίπεδο των Τούρκων πολιτών. Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν επιθυμεί να μετριάσει αυτές τις προκλήσεις πριν από τη διεξαγωγή δημοτικών εκλογών στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα τον Μάρτιο του 2024, οι οποίες θεωρούνται κρίσιμες για την ενίσχυση των πιθανοτήτων νίκης του AKP στις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές της Τουρκίας τον Μάιο του 2024.
Προς το παρόν, η Ρωσία και η Τουρκία θα διατηρήσουν μια πραγματιστική σχέση, εν μέρει λόγω των συνεχιζόμενων, αμοιβαία επωφελών εμπορικών και αμυντικών δεσμών και εν μέρει λόγω της φθίνουσας απειλής που θέτει η Ρωσία για τα τουρκικά συμφέροντα σε ζώνες σύγκρουσης όπως η Συρία και ο Kαύκασος.
Παρά την οπισθοδρόμηση στις προσπάθειες επίτευξης μιας νέας συμφωνίας για τα σιτηρά, η Τουρκία έχει πολλούς λόγους να διατηρήσει τις σχέσεις της με τη Ρωσία. Σε ανάλυση του Ατλαντικού Συμβουλίου, το τουρκο-ρωσικό εμπόριο αυξήθηκε κατά 93% σε ετήσια βάση από το 2021 έως το 2022, καθώς το ρωσικό εμπόριο, επηρεασμένο από τις δυτικές κυρώσεις, μετατοπίστηκε σε εναλλακτικούς εμπορικούς εταίρους όπως η Τουρκία. Επιπλέον, ενώ η χώρα έχει προσπαθήσει να επιβάλει ορισμένες κυρώσεις στον χρηματοπιστωτικό της τομέα μετά από πιέσεις από δυτικές κυβερνήσεις, δεν έχει προσχωρήσει επίσημα στις δυτικές κυρώσεις.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η Τουρκία επωφελείται από την πρόσβαση στις ρωσικές εξαγωγές τροφίμων και ενέργειας, οι οποίες φτάνουν στη χώρα σε μειωμένη τιμή σε μια περίοδο υψηλού πληθωρισμού. Αυτή η δυναμική υπογραμμίζει γιατί η πραγματιστική σχέση της Άγκυρας με τη Ρωσία πιθανότατα θα διατηρηθεί, ιδίως από τη στιγμή που η Δύση διστάζει να πιέσει υπερβολικά τον Ερντογάν από φόβο μήπως στείλει την Άγκυρα στη Μόσχα.
Εν τω μεταξύ, αν και η Ρωσία και η Τουρκία συνεχίζουν να υποστηρίζουν αντίπαλες πλευρές στη Συρία και τον Kαύκασο, τα συμφέροντα της Ρωσίας σε αυτές τις περιοχές αρχίζουν να μην είναι τόσο διαμετρικά αντίθετα με τα συμφέροντα της Τουρκίας.
Στη Συρία, η Ρωσία επικεντρώνεται τώρα στην εδραίωση του ελέγχου της συριακής κυβέρνησης αντί στο να εκδιώξει άμεσα τις τουρκικές δυνάμεις και τους συμμάχους της, εν μέρει λόγω στρατιωτικών περιορισμών αλλά και επειδή η Άγκυρα στέλνει σήμα ότι είναι ανοιχτή για ομαλοποίηση των σχέσεων με τη συριακή κυβέρνηση στο μέλλον.
Και στον Καύκασο, η εστίαση του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία έχει μειώσει την ικανότητά του να διαδραματίσει βασικό ρόλο στην υπεράσπιση του συμμάχου της Ρωσίας, της Αρμενίας, έναντι του συμμάχου της Τουρκίας, του Αζερμπαϊτζάν, το οποίο επίσης βλέπει τη Ρωσία να αφήνει όλο και περισσότερο τις Ηνωμένες Πολιτείες να πρωτοστατούν στις διπλωματικές προσπάθειες που αποσκοπούν στην επίλυση της μακραίωνης σύγκρουσης μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας.
* Στη Συρία, η Ρωσία και η Τουρκία έχουν επίσης κοινό συμφέρον να μειώσουν τον έλεγχο των αμερικανοκίνητων Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF) στα βορειοδυτικά. Η Ρωσία θέλει να δει τους αντάρτες να αναδιπλώνονται υπό τον έλεγχο της συριακής κυβέρνησης, ενώ η Τουρκία θέλει να αποδυναμώσει την ικανότητα τους να παρέχουν στήριξη στο Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) από τη Συρία.
* Στον Καύκασο, η παραδοσιακή σύμμαχος της Ρωσίας, η Αρμενία, εκφράζει όλο και πιο δυναμικά την επιθυμία της να κόψει τους δεσμούς με τη Ρωσία δεδομένης της απροθυμίας της να παρέμβει πιο δυναμικά εκ μέρους της Αρμενίας στη διαμάχη της με το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο υποστηρίζεται από την Τουρκία. Σε απάντηση, η Μόσχα παρέχει ολοένα μεγαλύτερη στήριξη στο όραμα του Αζερμπαϊτζάν για μια ειρηνευτική διευθέτηση, η οποία θα συνεπαγόταν μεγαλύτερη ευθυγράμμιση μεταξύ των τουρκικών και ρωσικών οραμάτων για το μέλλον της περιοχής και θα τους παρακινούσε να αποφύγουν την αυξανόμενη σύγκρουση.
Αλλά με την πάροδο του χρόνου, η Τουρκία μπορεί να γίνει πιο συγκρουσιακή με τη Ρωσία σχετικά με τον αποκλεισμό των εξαγωγών ουκρανικών σιτηρών, εάν οι τιμές των τροφίμων συνεχίσουν να επηρεάζουν την εσωτερική πολιτική της Άγκυρας. Αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να οδηγήσει την Τουρκία να μετατοπίσει τη διπλωματική της στρατηγική προς την άσκηση πίεσης στη Μόσχα για να επιστρέψει στη συμφωνία ή/και να παρέχει συστήματα πληροφοριών και άμυνας για να καταστήσει τις ουκρανικές εξαγωγές πιο βιώσιμες.
Ο πληθωρισμός στην Τουρκία, ο οποίος πλέον κυμαίνεται κοντά στο 60% σε ετήσια βάση, εξακολουθεί να αποτελεί μεγάλο πολιτικό εμπόδιο για την κυβέρνηση και η πτώση του αποτελεί προτεραιότητα ενόψει των δημοτικών εκλογών του επόμενου έτους. Αν η έλλειψη μιας συμφωνίας για τα σιτηρά θεωρηθεί ότι παρεμποδίζει αυτόν τον πολιτικό στόχο, η τουρκική κυβέρνηση μπορεί να εγκαταλείψει τη σύγκλιση με τη Ρωσία και να αρχίσει απροκάλυπτα να κατηγορεί τη Μόσχα για την άνοδο των τιμών των τροφίμων, μια κίνηση που θα αποδυνάμωνε τη διπλωματική θέση της Ρωσίας στον παγκόσμιο Νότο και θα ενίσχυε τα αφηγήματα της Δύσης κατά της Μόσχας.
Για να μειώσει τις τιμές των τροφίμων, η Τουρκία μπορεί επίσης να προσπαθήσει να βοηθήσει την Ουκρανία να βρει εναλλακτικούς τρόπους για να εξάγει τα σιτηρά της και να παρακάμψει τον αποκλεισμό της Ρωσίας. Η Άγκυρα θα μπορούσε, για παράδειγμα, να παρέχει πληροφορίες για τα πλοία που μεταφέρουν ουκρανικά σιτηρά. Θα μπορούσε επίσης να επιταχύνει τον ρυθμό των εξαγωγών όπλων στην Ουκρανία που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να αποτρέψουν τη ρωσική ναυτική δραστηριότητα και να αποδυναμώσουν τον αποκλεισμό της στη Μαύρη Θάλασσα.
Τούτου λεχθέντος, υπάρχει ένα όριο σε αυτό, καθώς η Τουρκία θα συνεχίσει να επιδιώκει να αποφύγει οποιεσδήποτε ενέργειες θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση με τη Ρωσία στη Μαύρη Θάλασσα, η οποία θα αποτρέψει την Άγκυρα από το να χρησιμοποιήσει το δικό της ναυτικό για τη συνοδεία πλοίων στην περιοχή.
* Για τον ουκρανικό στρατό, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar TB2 της Τουρκίας έχουν καταστεί ένα λιγότερο αποτελεσματικό όπλο στο πεδίο της μάχης, εν μέρει επειδή η Ρωσία έχει γίνει πιο αποτελεσματική στην αποτροπή και την καταστροφή τους. Ωστόσο, τέτοια drones μπορούν παρόλα αυτά να χρησιμοποιηθούν για να επιτεθούν σε ρωσικά ναυτικά μέσα, όπως υποδεικνύεται από βίντεο ανοιχτού κώδικα που βρέθηκε στο X (παλαιότερα γνωστό ως Twitter) στις 4 Σεπτεμβρίου και υποδηλώνει ότι ένα TB2 είχε χρησιμοποιηθεί για την καταστροφή ρωσικού περιπολικού σκάφους στη Μαύρη Θάλασσα.
