Του Gideon Rachman
«Το να κρατήσουμε το ΝΑΤΟ ενωμένο είναι πραγματικά κρίσιμης σημασίας» λέει ο Τζο Μπάιντεν. Αλλά η ενότητα των 31 μελών του ΝΑΤΟ θα περάσει τη μεγαλύτερη δοκιμασία της από την αρχή του πολέμου της Ουκρανίας, στη σύνοδο του Οργανισμού στη Λιθουανία αυτή την εβδομάδα.
Το ζήτημα που απειλεί να διχάσει τη συμμαχία είναι η φιλοδοξία της Ουκρανίας να ενταχθεί σε αυτήν. Το ένα στρατόπεδο, που περιλαμβάνει την Πολωνία, τις χώρες της Βαλτικής και την ίδια την Ουκρανία, θέλει να δει τη χώρα να γίνεται μέλος του ΝΑΤΟ με διαδικασίες fast track. Ένα άλλο, του οποίου ηγούνται οι ΗΠΑ και το οποίο υποστηρίζει η Γερμανία, θέλει να επιβραδυνθεί η διαδικασία και να προωθηθούν άλλες μορφές εγγυήσεων ασφάλειας για την Ουκρανία.
Επιδέξιοι διπλωμάτες πιθανότατα θα βρουν μια φόρμα φρασεολογίας που θα συγκαλύψει αυτές τις ρωγμές. Το τελικό ανακοινωθέν του ΝΑΤΟ πιθανότατα θα επιβεβαιώνει πως η Ουκρανία θα ενταχθεί στη συμμαχία στο μέλλον, αλλά θα αποφεύγει οποιαδήποτε δέσμευση για να γίνει η διαδικασία fast track.
Αυτό, ωστόσο, δεν θα είναι το τέλος του ζητήματος. Πίσω από αυτή τη διαμάχη βρίσκονται θεμελιώδεις διαφορές αναφορικά με το πώς να τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία και πώς να εγγυηθεί η ειρήνη μόλις τελειώσει ο πόλεμος.
Η πλευρά των σκληροπυρηνικών πιστεύει πως ο στόχος θα πρέπει να είναι η ολοκληρωτική νίκη για την Ουκρανία και η ταπεινωτική ήττα για τη Ρωσία. Νομίζουν πως ο μόνος τρόπος για να διασφαλιστεί η ειρήνη είναι να σπάει η ρωσική δύναμη και στη συνέχεια να μπει η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ. Πιστεύουν πως το Κίεβο έχει ήδη πληρώσει βαρύ τίμημα για την υπερβολική αμερικανική και γερμανική επιφύλαξη στην παράδοση όπλων –και πως οι Αμερικάνοι τώρα επαναλαμβάνουν αυτό το λάθος σέρνοντας τα πόδια τους αναφορικά με τη μελλοντική ένταξη της Ουκρανίας στη συμμαχία.
Η αμερικανική και η γερμανική κυβέρνηση είναι πιο επιφυλακτικές τόσο όσον αφορά τους στόχους του πολέμου, όσο και τη διασφάλιση της ειρήνης. Ένας ανώτατος Γερμανός διπλωμάτης συλλογίζεται πως πίσω από αυτά που λέει η Πολωνία για την ανάγκη ολοκληρωτικής ήττας του Βλαντίμιρ Πούτιν είναι η ελπίδα πως η Ρωσία μπορεί στο τέλος να διασπαστεί. Αυτό, όπως λέει, είναι μια ιδέα που δεν ενδιαφέρει το Βερολίνο.
Οι Αμερικάνοι δεν λένε πως η Ουκρανία δεν θα μπορέσει ποτέ να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Αλλά βάζουν ευγενικά φρένο, επιμένοντας πως πρέπει πρώτα να υλοποιηθεί κάθε τεχνική απαίτηση. Όταν οι αγανακτισμένοι σκληροπυρηνικοί επικαλούνται ως προηγούμενο τη διαδικασία fast track που χρησιμοποιήθηκε πρόσφατα για να μπει η Φινλανδία στη συμμαχία, η απάντηση των ΗΠΑ είναι πως η Φινλανδία, ως μέλος της ΕΕ, ήδη πληρούσε όλες τις απαιτήσεις για τα μέτρα κατά της διαφθοράς, τη δημοκρατική διακυβέρνηση και τα λοιπά.
Πίσω από τις επίσημες αμερικανικές αντιρρήσεις βρίσκεται μια ανησυχία πως οποιαδήποτε δέσμευση για να μπει η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ με διαδικασία fast track θα μπορούσε να παρατείνει τον πόλεμο, και να εισαγάγει επικίνδυνες επιπλοκές σε έναν μελλοντικό ειρηνευτικό διακανονισμό. Για παράδειγμα, θα καλύπτεται η Κριμαία από την εγγύηση ασφαλείας του ΝΑΤΟ για την Ουκρανία; Ορισμένοι Αμερικάνοι αξιωματούχοι ανησυχούν επίσης πως ορισμένοι σύμμαχοι θα ήθελαν να δουν το ΝΑΤΟ να εμπλέκεται άμεσα στον πόλεμο με τη Ρωσία. «Αν αυτό θέλουν, θα πρέπει να το πουν ανοικτά», λέει πηγή από την Ουάσινγκτον «διότι αυτό δεν είναι η πολιτική μας».
Αντί να πιέζουν για το ΝΑΤΟ τώρα, οι ΗΠΑ δίνουν έμφαση σε εναλλακτικές μορφές εγγύησης της ασφάλειας. Η ιδέα θα ήταν να δημιουργηθεί μια μοναδική στρατιωτική εταιρική σχέση με την Ουκρανία, η οποία θα περιλαμβάνει τη μεταφορά όπλων υψηλής τεχνολογίας και την εντατική στρατιωτική συνεργασία.
Το σχέδιο, λέει ένας Αμερικανός αξιωματούχος, είναι να δημιουργηθεί μια «αμυντικά προσανατολισμένη δύναμη που θα αποτελεί πολύ σκληρό στόχο για οποιαδήποτε μελλοντική ρωσική επίθεση». Ο Μπάιντεν και άλλοι το παρομοίασαν με τη σχέση που έχουν οι ΗΠΑ με το Ισραήλ. Όπως και οι Ισραηλινοί, οι Ουκρανοί θα είναι στενός σύμμαχος των ΗΠΑ, εφοδιασμένοι με τον πιο προηγμένο στρατιωτικό εξοπλισμό – συμπεριλαμβανομένων, αμφιλεγόμενα, πυρομαχικών διασποράς. Όμως, όπως και το Ισραήλ, η Ουκρανία δεν θα καλυπτόταν, αρχικά, από την εγγύηση ασφαλείας του άρθρου 5 του ΝΑΤΟ.
Όλη αυτή η συζήτηση για εναλλακτικές εγγυήσεις ασφαλείας ανησυχεί ορισμένους από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Την περασμένη εβδομάδα, η Κάγια Κάλας, η πρωθυπουργός της Εσθονίας, εξέφρασε την απογοήτευσή της όταν δήλωσε στους FT πως «χρειαζόμαστε πρακτικά, συγκεκριμένα βήματα στην πορεία προς την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Έχω την αίσθηση ότι το να μιλάμε για εγγυήσεις ασφαλείας στην πραγματικότητα θολώνει την εικόνα… η μόνη εγγύηση ασφαλείας που λειτουργεί πραγματικά… είναι η ένταξη στο ΝΑΤΟ».
Είναι εύκολο να συμφωνήσει κανείς με την άποψη της Κάλας ότι η ασάφεια είναι επικίνδυνη και ότι «οι γκρίζες ζώνες είναι πηγές συγκρούσεων και πολέμου». Η Ουκρανία θα ήταν οπωσδήποτε ασφαλέστερη εντός του ΝΑΤΟ και η εμπειρία δείχνει ότι η Ρωσία είναι απίθανο να επιτεθεί σε μια χώρα που καλύπτεται από το άρθρο 5.
Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι η αμερικανική άποψη θα πρέπει να επικρατήσει. Οι ΗΠΑ αντιπροσωπεύουν περίπου το 70% των συνολικών αμυντικών δαπανών όλων των χωρών του ΝΑΤΟ. Έτσι, η πολιτική του ΝΑΤΟ θα αποφασιστεί τελικά στην Ουάσιγκτον, όχι στις Βρυξέλλες ή στο Βίλνιους.
Υπάρχουν επίσης καλοί πολιτικοί, όπως και οικονομικοί, λόγοι για να καθοδηγείται το ΝΑΤΟ από τη σχετική επιφυλακτικότητα της Αμερικής. Ο Λευκός Οίκος του Μπάιντεν είναι πιθανό να είναι η πιο φιλική προς την Ουκρανία και το ΝΑΤΟ κυβέρνηση που μπορούν να δημιουργήσουν σήμερα οι ΗΠΑ. Οι Ρεπουμπλικάνοι είναι το κόμμα του Ντόναλντ Τραμπ, όχι του αείμνηστου Τζον Μακέιν. Οποιαδήποτε κίνηση για την ταχεία ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θα μπορούσε εύκολα να αποτελέσει θέμα στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές. Η επικύρωση της ουκρανικής ένταξης από τη Γερουσία δεν θα ήταν εγγυημένη.
Πίσω από αυτά τα πολιτικά γεγονότα κρύβεται μια ευρύτερη ιστορική πραγματικότητα. Το ΝΑΤΟ δημιουργήθηκε το 1949, μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και κατά την έναρξη του ψυχρού πολέμου. Οι Αμερικανοί πολιτικοί άνδρες που δημιούργησαν τη συμμαχία είχαν μια διανοητική και συναισθηματική δέσμευση για την υπεράσπιση της Ευρώπης που δεν μπορεί πλέον να θεωρείται δεδομένη στην Ουάσιγκτον.
Παρ’ όλη την απογοήτευσή τους για την κυβέρνηση Μπάιντεν, οι Ευρωπαίοι που είναι γεράκια θα πρέπει να το θυμούνται αυτό.
