Του Jean-Pierre Stroobants
Oλοι θυμούνται, στις Βρυξέλλες, μια δήλωση της Φεντερίκα Μογκερίνι όταν ανέλαβε τα καθήκοντά της ως ύπατης εκπροσώπου της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική, το 2014. Ο βασικός στόχος της πρώην υπουργού Εξωτερικών ήταν να κάνει τα πάντα για να τεθεί σε εφαρμογή μέσα σε πέντε χρόνια μια λύση δύο κρατών ώστε να επιλυθεί το ισραηλοπαλαιστινιακό ζήτημα.
Επτά χρόνια αργότερα, ο διάδοχος της Μογκερίνι, ο ισπανός Ζοζέπ Μπορέλ, επιμένει επισήμως σε αυτόν τον στόχο. Προηγουμένως όμως πρέπει να πετύχει την κατάπαυση του πυρός. Ζητά λοιπόν από το Ισραήλ να περιοριστεί σε μια «αναλογική αντίδραση», καταδικάζει τις ρουκέτες της Χαμάς και ζητά να γίνει σεβαστό το ανθρωπιστικό δίκαιο.
Η ΕΕ ανέθεσε πρόσφατα σε έναν ειδικό απεσταλμένο της για την περιοχή, τον ολλανδό πρώην βουλευτή Σβεν Κούπμανς, να επιτεθεί στις «ρίζες της σύγκρουσης». Στην πραγματικότητα, μονολογεί ένας διπλωμάτης, «δεν διαθέτουμε κανένα σχέδιο για να πετύχουμε αυτόν τον στόχο, είμαστε απολύτως παθητικοί εδώ και χρόνια.»
Τον Ιανουάριο του 2020, όταν ο πρώην πρόεδρος Τραμπ αποκάλυψε το σχέδιό του για «την ειρήνη και την ευημερία» δίνοντας τη χαριστική βολή στο σχέδιο των δύο κρατών και επιτρέποντας στο Ισραήλ να προσαρτήσει μεγάλο μέρος της Δυτικής Οχθης, ένα μέρος του ευρωπαϊκού στρατοπέδου δεν αντέδρασε αρνητικά. Ορισμένοι ηγέτες θεώρησαν ότι ένα τέτοιο σχέδιο μπορούσε να οδηγήσει σε πρόοδο.
Οι Ευρωπαίοι είναι, όπως συνήθως, διχασμένοι. Ως προς την πολιτική, αλλά και την οικονομική στήριξη προς την Παλαιστινιακή Αρχή. Από το 2007 ως το 2019, χορήγησαν 210 εκατομμύρια ευρώ για την ενίσχυση των θεσμών της Παλαιστίνης, τη διακυβέρνηση και την ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών. Πολλοί ειδικοί επισημαίνουν την αποτυχία αυτής της πολιτικής, αφού δεν επιτέθηκε ούτε στην αιτία του δημοκρατικού ελλείμματος – την κατοχή – ούτε στον αυξανόμενο αυταρχισμό των παλαιστινίων ηγετών.
Άλλο παράδειγμα αυτής της ευρωπαϊκής αδυναμίας: όταν ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς ανακοίνωσε στα τέλη Απριλίου την αναβολή των εκλογών που θα γίνονταν ύστερα από 15 χρόνια στα παλαιστινιακά εδάφη, ο Μπορέλ μίλησε για μια «βαθιά απογοητευτική» απόφαση και κάλεσε το Ισραήλ να διευκολύνει τις εκλογές.
Αντικείμενο πολιτικών πιέσεων του Τελ Αβίβ, και μη θέλοντας να αποδυναμώσει τον Αμπάς απέναντι στη Χαμάς, η διπλωματία των 27 προσπαθεί να κρατήσει τις ισορροπίες και φοβάται μήπως δηλητηριάσει την κατάσταση. Εξ ου και η επιλογή της υπέρ του στάτους κβο, εν αναμονή καλύτερων ημερών και ειλικρινέστερων ηγετών. «Εδώ και καιρό θα έπρεπε η ΕΕ να έχει εγκαταλείψει την υποστήριξή της, ενεργή και παθητική, στη λύση των δύο κρατών», λέει ο Μαρουάν Μουασέρ, υποδιευθυντής μελετών στο Ιδρυμα Carnegie, στην Ουάσινγκτον. Σύμφωνα με τον ιορδανό πρώην διπλωμάτη, η απουσία μιας πραγματικής ευρωπαϊκής διπλωματικής δράσης στην περιοχή συνέβαλε όχι μόνο στον αποκλεισμό αυτής της λύσης, αλλά και στην αποδυνάμωση των μεταρρυθμιστών στους κόλπους της παλαιστινιακής κοινωνίας.
Η ελπίδα ορισμένων, και σίγουρα του Μπορέλ, είναι να αναβιώσει ένας «οδικός χάρτης» που θα επιτρέπει μια πραγματική εμπλοκή των 27. Να εγκαταλειφθεί η ιδέα των δύο κρατών; Η, αντιθέτως, να ενισχυθεί με αυστηρούς όρους και έναν μηχανισμό ελέγχου που θα θυμίζει διαρκώς στα εμπλεκόμενα μέρη τις υποχρεώσεις τους; Κανείς, στους θεσμούς των Βρυξελλών, δεν διακινδυνεύει να προσδιορίσει μια επίσημη γραμμή.
