Του Κώστα Αγγελόπουλου
Γιατί οι φτωχοί ψήφισαν ΝΔ;
Εντάξει, λίγο υπεραπλουστευμένο το ερώτημα, αλλά το διαβάζω και το ακούω συχνά. Για να δούμε αν υπάρχει κάποια απάντηση.
Ως γνωστόν η ελληνική δεξιά έχει μια ιδιαιτερότητα στο δυτικό κόσμο. Δεν αποτελεί δημιούργημα κάποιας αστικής επανάστασης ή ενός ισχυρού θρησκευτικού ιερατείου. Δημιουργήθηκε εντελώς συγκυριακά. Η γένεση της δεξιάς παράταξης βρίσκεται στο διχασμό 1915-1917 όπου τα αντιβενιζελικά κόμματα στράφηκαν στον βασιλιά Κωνσταντίνο, καθώς δεν υπήρχε κάποιος άλλος πολιτικός να αποτελέσει το αντίπαλον δέος του Βενιζέλου. Με το σύνθημα της ουδετερότητας στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο συσπείρωσαν τα λαϊκά στρώματα της παλιάς Ελλάδας (Στερεας και Πελοποννήσου) καθώς η αστική τάξη στήριζε το Βενιζέλο. Οι στερήσεις του πληθυσμού από την κατάληψη της Αθήνας από τους Γάλλους, από τον αποκλεισμό του Πειραιά και από την επιδημία πανώλης, φανάτισαν τα πλήθη υπέρ του Βασιλιά.
Η πρώτη επίσημη εκλογική αντιπαράθεση «Δεξιών-Βασιλικών» και «Κεντρώων-Βενιζελικων» έγινε το Νοέμβριο του 1920. Η υπόσχεση των αντιβενιζελικων ότι θα τελειώσει η Μικρασιατική εκστρατεία οδήγησε τα λαϊκά στρώματα να ψηφίσουν τους Βασιλικούς. Η καταστροφή που ακολούθησε και οι αντιπαραθέσεις που ακολουθήσαν ως το ’36, απλά παγίωσαν το μίσος των δυο παρατάξεων και τις εκλογικές τους βάσεις. Η παλιά Ελλάδα και τα λαϊκά στρώματα ήταν με το Βασιλιά, η νέα Ελλάδα και τα αστικά στρώματα με το Βενιζέλο. Η διαχωριστική γραμμή Βασιλικοί-Δημοκρατικοί μόλις είχε χαραχτεί.
Ο εμφύλιος δημιούργησε μία νέα πραγματικότητα. Κυρίως επλήγησαν οι αγροτικοί πληθυσμοί της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας, ενώ έντονες ήταν ενέργειες αντεκδίκησης στη Δυτική και Νότια Πελοπόννησο από την εποχή της γερμανικής κατοχής ακόμη. Ο εμφύλιος ένωσε τα αστικά στρώματα με τους πληγέντες αγρότες που μετά τη διακυβέρνηση Πλαστήρα στήριξαν μαζικά τον Παπάγο.
Έτσι η δεξιά καθιερώθηκε ως υπερασπιστής των λαϊκών συμφερόντων, δηλαδή της μικροϊδιοκτησίας των φτωχών αγροτών, της θρησκείας, των παραδόσεων και του έθνους-κράτους. Έτσι η Δεξιά παράταξη, που έως το ’44 είχε μια εκλογική βάση που περισσότερο ταυτιζόταν με τον «λαϊκό» Δηλιγιάννη και το Βασιλιά παρά με τους εκσυγχρονιστές του Τρικούπη και του Βενιζέλου χάραξε τη νέα διαχωριστική γραμμή (Εθνικόφρονες-Κομμουνιστές) και παγίωσε μια εκλογική βάση, κυρίως στους μικροκαλλιεργητές, που θεωρούσε ιερή την έννοια του έθνους και της θρησκείας. Άλλωστε μην ξεχνάμε ότι το 1952 είχαν περάσει μόλις 40 χρόνια από την ένταξη στο ελληνικό κράτος των μισών σχεδόν εδαφών της χώρας και ήταν ακόμη εν ζωή πολλοί Έλληνες που μεγάλωσαν με τα ιδεώδη όχι του εκσυγχρονισμού ή του σοσιαλισμού αλλά της Φιλικής Εταιρείας και της Μεγάλης Ιδέας, καθώς έμεναν σε εδάφη της Οθωμανική αυτοκρατορίας.
Η Δεξιά μετεμφυλιακή παράταξη επομένως, ανεξάρτητα από τον αρχηγό της (Παπάγος, Καραμανλής, Ράλλης, Αβέρωφ, Μητσοτάκης) ή από την ονομασία του κόμματός της (Ελληνικός Συναγερμός, Ε.Ρ.Ε., Νέα Δημοκρατία) παίρνει στις εκλογές ένα ποσοστό της τάξης από 35%-45%, κατά μέσο όρο, καθώς τη στηρίζουν σταθερά και παραδοσιακά ένα μεγάλο μέρος των αγροτών, ιδιαίτερα από τις περιοχές που επλήγησαν στον εμφύλιο, η νέα μεταπολεμική αστική τάξη που δημιουργήθηκε την περίοδο των σχεδίων Μάρσαλ και Τρούμαν στη δεκαετία του ’50, οι παραδοσιακοί βασιλόφρονες, όσοι προσλήφθηκαν στα σώματα ασφαλείας μετά τον εμφύλιο, οι έχοντες σταθερή σχέση με την εκκλησία, οι κρατικοί λειτουργοί από το 1936 έως το 1981 και οι φορείς του πάλαι ποτέ μεγαλοϊδεατισμού (ενίοτε βέβαια και τα… δέντρα…!).
Η συντριπτική πλειονότητα αυτής της εκλογικής βάσης φυσικά δεν ανήκει στα πλούσια μεσοαστικά στρώματα. Αντιθέτως, ανήκει στα μικροαστικά και κατώτερα οικονομικά στρώματα του λαού.
Η απάντηση, επομένως, στο, όχι και τόσο επιστημονικά διατυπωμένο, ερώτημα του τίτλου είναι το εξής: Οι «φτωχοί» ψηφίζουν Νέα Δημοκρατία γιατί η Δεξιά δημιουργήθηκε ως η παράταξη των φτωχών(!) που υπερασπίζεται την Πατρίδα και τη Θρησκεία. Το Κέντρο κυριάρχησε και κυβέρνησε ΜΟΝΟ όταν είχε κάποιον ηγέτη με χαρισματική προσωπικότητα και συγκεντρωτικό τρόπο λήψης των αποφάσεων (Βενιζέλος, Γ. Παπανδρέου, Α. Παπανδρέου). Η κυριαρχία του Κέντρου δηλαδή είναι αποτέλεσμα της προσωπικότητας του Ηγέτη του, ενώ η κυριαρχία της Δεξιάς οφείλεται στον άρρηκτο δεσμό με την εκλογική της βάση και τα χαρακτηριστικά της.
(Για την Αριστερά δεν έγινε λόγος καθώς κυβέρνησε μόνο μία φορά, επειδή στηρίχτηκε κυρίως από τους παραδοσιακούς-αντιδεξιούς ψηφοφόρους του Κέντρου με τους όρους και τις προϋποθέσεις που οι ίδιοι οι ψηφοφόροι έθεταν και όχι γιατί ενστερνίστηκαν την αριστερή ιδεολογία. Αυτό είναι πλέον προφανές…).
