Του Μιχάλη Ψύλλου/naftemporiki.gr
Η εποχή του εύκολου δανεισμού και της άφθονης ρευστότητας έχει παρέλθει προ πολλού και η πολιτική των ολοένα και πιο υψηλών επιτοκίων έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο.
Το πιο απότομο άλμα στο κόστος του χρήματος τις τελευταίες δεκαετίες προκαλεί μεγάλη ανησυχία στις αγορές, διατηρώντας έτσι ένα όχι και τόσο καθησυχαστικό επίπεδο αβεβαιότητας για το μέλλον.
Η κατάρρευση της Silicon Valley Bank στις αρχές Μαρτίου μετά τις μεγάλες απώλειες στο χαρτοφυλάκιο των ομολόγων της λόγω της αύξησης των επιτοκίων, ήταν μια κλήση αφύπνισης στις αγορές ότι η νομισματική σύσφιξη είναι πιθανό να έχει αρνητικές συνέπειες. Από τα τέλη του 2021, οι μεγάλες ανεπτυγμένες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ευρωζώνης και της Αυστραλίας, έχουν αυξήσει συνολικά τα επιτόκια κατά σχεδόν 3.300 μονάδες.
Φυσικά, δεν συμφωνούν όλοι με τη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής. «Ακόμη και στην ΕΚΤ, η δήθεν πλήρης ομοφωνία, είναι ανακριβής. Ο αγώνας μεταξύ γερακιών και περιστεριών συνεχίζεται, ακόμη και εν μέσω οικονομικής αναταραχής», τονίζουν στην «Ναυτεμπορική», ευρωπαϊκές πηγές . Κάποιοι διαφώνησαν, όπως φαίνεται και από τα πρακτικά της συνεδρίασης της ΕΚΤ: σύντομα θα είναι απαραίτητο να «αποφύγει η ΕΚΤ να είμαι πολύ σκληρή» και «ο κίνδυνος να πάμε πολύ μακριά πρέπει να λαμβάνεται υπόψη όσο και ο κίνδυνος να υποχωρήσουμε».
Οι αγορές αισθάνονται ήδη τις επιπτώσεις και η αλλαγή εποχής στη νομισματική πολιτική θα μπορούσε να πλήξει τα χρηματιστήρια και τις οικονομίες σε τουλάχιστον 5 τομείς:
Οι τράπεζες
Οι τράπεζες παραμένουν ψηλά στη λίστα ανησυχιών μετά την κατάρρευση της SVB, καθώς και την αναγκαστική συγχώνευση της Credit Suisse με την UBS, που προκάλεσε αναταραχή σε ολόκληρο τον κλάδο.
Οι επενδυτές προσπαθούν τώρα να αξιολογήσουν ποια άλλα ιδρύματα κινδυνεύουν με μη πραγματοποιηθείσες απώλειες σε κρατικά ομόλογα, οι τιμές των οποίων έχουν μειωθεί απότομα καθώς τα επιτόκια αυξάνονται.
Οι μετοχές των τραπεζών της Ιαπωνίας, της Ευρώπης και των ΗΠΑ, εξακολουθούν να είναι πολύ κάτω από τα επίπεδα που παρατηρήθηκαν λίγο πριν από το κραχ της SVB.
Οι τεχνολογικοί γίγαντες υπό πίεση
Η κατάρρευση της SVB έδειξε ότι η πίεση στον τεχνολογικό τομέα μπορεί επίσης να εξαπλωθεί γρήγορα σε ολόκληρη την οικονομία.
Οι εταιρείες τεχνολογίας, όπως η Alphabet, η Amazon και η Meta, ανακοινώνουν μαζικές απολύσεις ,μετά από χρόνια προσλήψεων σε επίπεδα ρεκόρ. Οι επενδυτές είναι επιφυλακτικοί, καθώς ένας σεισμός σε αυτή τη σημαντική αμερικανική βιομηχανία, θα προκαλέσει μετασεισμούς στην Ευρώπη και πέρα από αυτήν.
Αυξημένα ποσοστά πτωχεύσεων
Τα αυξανόμενα επιτόκια αποτελούν απειλή για πολλές εταιρείες, οι οποίες πρέπει να πληρώσουν πιο πολλά για να αναχρηματοδοτήσουν το χρέος τους που λήγει.
Η S&P αναμένει ότι τα ποσοστά χρεοκοπίας στις ΗΠΑ και την Ευρώπη θα φτάσουν στο 3,75% και 3,25% αντίστοιχα έως τον Σεπτέμβριο, υπερδιπλάσιο από το 1,6% και 1,4% τον Σεπτέμβριο του 2022. Οι απαισιόδοξες προβλέψεις για 6,0% και 5,5% αντίστοιχα, δεν είναι και τόσο αδύνατες, προειδοποιεί η S&P.
Ο στρατηγικός αναλυτής της Deutsche Bank, Τζιμ Ρέιντ έγραψε αυτή την εβδομάδα ότι οι εταιρείες έχουν μεγαλύτερη μόχλευση τώρα από ό,τι κατά τη διάρκεια της μεγάλης οικονομικής κρίσης και αυτός ο κύκλος θα μπορούσε τελικά να επικεντρωθεί περισσότερο στις εταιρικές χρεοκοπίες.
Προσοχή στα κρυπτονομίσματα
Ο «βασιλιάς» των κρυπτονομισμάτων, το Bitcoin, ωφελήθηκε απροσδόκητα από την ευρύτερη αναταραχή στην αγορά, και η αξία του αυξήθηκε κατά περίπου 40% σε μόλις 10 ημέρες.
Οι αναλυτές απέδωσαν τα κέρδη στις προσδοκίες ότι οι αυξήσεις επιτοκίων πλησίαζαν στην κορύφωσή τους.
Ωστόσο, υπάρχουν λόγοι που πολλοί επενδυτές είναι προσεκτικοί σχετικά με τα κρυπτονομίσματα: η κατάρρευση πολλών εταιρειών ψηφιακών νομισμάτων υψηλού προφίλ πέρυσι άφησε τους πελάτες κρυπτονομισμάτων με τεράστιες απώλειες, ενώ οι αμερικανικές αρχές έχουν βάλει όλο και περισσότερο στο μικροσκόπιο τους μεγαλύτερους παίκτες κρυπτονομισμάτων του κλάδου.
Η αγορά ακινήτων
Η αύξηση των επιτοκίων λειτουργεί με χρονική υστέρηση, πράγμα που σημαίνει ότι ο αντίκτυπος στις ευαίσθητες στα επιτόκια στεγαστικές αγορές ,δεν έχει γίνει ακόμη πλήρως αισθητός.
Ένας δείκτης προβληματικού χρέους που συντάχθηκε από τη δικηγορική εταιρεία Weil Gotshal & Manges έδειξε ότι ο κλάδος των ακινήτων παραμένει ο πιο προβληματικός τομέας στην Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Οι οικονομολόγοι ανησυχούν επίσης ότι τα εμπορικά ακίνητα θα μπορούσαν να είναι ο επόμενος χαμένος εάν τα παγκόσμια τραπεζικά προβλήματα προκαλέσουν μια ευρύτερη πιστωτική κρίση στον τομέα, που ήταν ήδη υπό πίεση.
Η Capital Economics ανέφερε ότι οι τιμές των εμπορικών ακινήτων στις ΗΠΑ (CRE) μειώθηκαν κατά 4-5% από το υψηλότερο σημείο τους στα μέσα του 2022 και αναμένει περαιτέρω πτώση 18-20%.
Η εξάρτηση του κλάδου από δανεισμό από μικρές και μεσαίες τράπεζες -οι οποίες παρέχουν περίπου το 70% των ανεξόφλητων δανείων CRE- είναι ανησυχητική, καθώς αυτές οι τράπεζες αντιμετωπίζουν πιέσεις και απόσυρση των καταθέσεων, σύμφωνα με ειδικούς
«Άχρηστα» 15 χρόνια;
Δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια μεταρρυθμίσεων και ελέγχων μετά το μεγάλο κραχ του 2008, δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν τη χρεοκοπία της Silicon Valley Bank, της Signature Bank και την αναγκαστική εξαγορά της Credit Suisse, αλλά και να ταράξουν ξανά τη Deutsche Bank και τα χρηματιστήρια.
Η κρίση του 2008 προκλήθηκε από επισφαλή δάνεια: Χορηγήθηκαν στεγαστικά δάνεια σε φτωχούς ανθρώπους που δεν μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά. Και οι άπληστοι επενδυτικοί τραπεζίτες έκοψαν και τύλιξαν αυτά τα στεγαστικά δάνεια σε ομόλογα, υπολόγισαν τον κίνδυνο χρεοκοπίας τους και τα πούλησαν γρήγορα σε όλες τις γωνιές του χρηματοπιστωτικού συστήματος , βγάζοντας δισεκατομμύρια κέρδη.
Δεκαπέντε χρόνια μετά την Lehman Brothers, τραπεζίτες, επενδυτές και πολιτικοί σε όλο τον κόσμο χρειάστηκε να τρομοκρατηθούν ξανά – αν και είχαν ορκιστεί στους εαυτούς τους και στους ψηφοφόρους ότι αυτό δεν θα συμβεί ποτέ ξανά.
Πολλά έχουν συμβεί άλλωστε από τότε: τα σημερινά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν μεγαλύτερα αποθέματα κεφαλαίου από ό,τι τότε. Όμως οι αγορές και οι ρυθμιστικές αρχές παρασύρθηκαν και πάλι από τη νέα αναταραχή. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει μόνο επειδή έχουν κάνει τα στραβά μάτια στα προβλήματα που βοήθησαν να δημιουργηθούν για πάρα πολύ καιρό. Αλλά και γιατί αυτή η κρίση είναι τελείως διαφορετική από την προηγούμενη.
Αυτή τη φορά, η κινητήρια δύναμη πίσω από το επαπειλούμενο κραχ δεν ήταν οι φτωχοί πελάτες subprime, δηλαδή οι πελάτες με περιορισμένη πιστοληπτική ικανότητα. Αλλά οι σχετικά πλούσιοι πελάτες superprime. Δεν έχουν πολύ λίγα χρήματα, έχουν πάρα πολλά και θέλουν περισσότερα. Δεν είναι περίεργο ότι παράλληλα με την Silicon Valley Bank -όπου πολλές νεοφυείς επιχειρήσεις συσσώρευσαν δισεκατομμύρια – η Credit Suisse χτυπήθηκε περισσότερο. Γιατί διαχειριζόταν τα χρήματα των υπερπλουσίων.
Πολύ «μικρή» για να μην αποτύχει
Αυτή τη φορά δεν ήταν οι μεγαλύτερες, αλλά οι μικρότερες τράπεζες ,που είχαν το πρόβλημα. Οι παγκόσμιοι χρηματοπιστωτικοί γίγαντες όπως η JPMorgan, η BNP Paribas ή η Deutsche Bank εξακολουθούν να είναι πολύ μεγάλοι για να αποτύχουν. Ωστόσο, σήμερα τον μεγαλύτερο κίνδυνο αντιπροσωπεύουν τα μικρομεσαία χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Αυτή τη φορά θα μπορούσαμε να πούμε: Ήταν οι τράπεζες πολύ μικρές για να μην χρεοκοπήσουν.
Το μεγάλο ψάρι…
Η αυξανόμενη αβεβαιότητα μεταξύ των αποταμιευτών είναι τόσο μεγάλη που προφανώς άρχισαν ήδη να μεταφέρουν τα χρήματά τους από τις μικρές σε μεγάλες τράπεζες όπως η Citigroup and Co.Την εβδομάδα μετά το κραχ της Silicon Valley Bank, οι 25 μεγαλύτερες τράπεζες των ΗΠΑ κέρδισαν 120 δολάρια δισεκατομμύρια σε καταθέσεις, σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ – όλες οι μικρότερες τράπεζες έχασαν 108 δισεκατομμύρια δολάρια σε καταθέσεις. Ήταν η μεγαλύτερη εβδομαδιαία κατάρρευση καταθέσεων ποτέ. Το μεγάλο ψάρι , τρώει το μικρό!
Και αυτό οφείλεται κυρίως στην αιτία της κρίσης: η έκρηξη των επιτοκίων που προκλήθηκε από τις κεντρικές τράπεζες, απειλεί τις μικρότερες επειδή οι αποταμιευτές αποσύρουν ξαφνικά τις καταθέσεις τους αναζητώντας υψηλότερες αποδόσεις. Και την ίδια στιγμή τα κρατικά ομόλογα και οι τίτλοι ακινήτων, στα οποία οι τράπεζες διοχέτευαν τρισεκατομμύρια για χρόνια, αξίζουν ξαφνικά πολύ λιγότερο. Για να πληρώσουν τους καταθέτες που φεύγουν, πρέπει να ρευστοποιήσουν τα κρατικά ομόλογα με μεγάλες απώλειες.
Κακομαθημένοι διαχειριστές
Οι κακομαθημένοι διαχειριστές χαρτοφυλακίων και οι επενδυτικές τους στρατηγικές πυροδότησαν τη νέα κρίση. Λόγω της πολιτικής των μηδενικών επιτοκίων για χρόνια, κολυμπούσαν στα χρήματα των επενδυτών. Και υποτίμησαν ότι τα πράγματα μπορεί να σφίξουν όταν η ταμειακή μηχανή σταματήσει να έχει χρήματα ξαφνικά και πάρα πολλοί πελάτες γυρίσουν την πλάτη τους σε μια τράπεζα.
Ειδικά οι μεσαίες περιφερειακές τράπεζες κινδυνεύουν από αυτόν τον φαύλο κύκλο, όπως δείχνει η διάσωση της First Republic, στο Σαν Φρανσίσκο. Διότι οι μικρότερες τράπεζες πλήττονται περισσότερο από τη φυγή μεγάλων πελατών, σε σχέση με τους χρηματοπιστωτικούς γίγαντες, οι οποίοι έχουν εκατομμύρια πελάτες με δισεκατομμύρια στους λογαριασμούς τους.
Αυστηρότεροι κανόνες
Σύμφωνα με δημοσιεύματα των μέσων ενημέρωσης, η κυβέρνηση Μπάιντεν και η Fed προφανώς θέλουν να θεσπίσουν αυστηρότερους κανονισμούς κινδύνου για τις μεσαίες τράπεζες αυτή την εβδομάδα.
Το πρόβλημα είναι πιθανό να επιδεινωθεί στο μέλλον καθώς τα επιτόκια είναι πιθανό να παραμείνουν υψηλά ,μεσοπρόθεσμα. Και προφανώς, όλο και περισσότεροι πελάτες τραπεζών θα καταλάβουν ότι τα χρήματά τους επενδύονται πολύ καλύτερα αλλού ,παρά σε άτοκους τρεχούμενους λογαριασμούς.
Πρόκειται δηλαδή σε μια τραπεζική κρίση σε αργή κίνηση! Το 2008, οι απώλειες από τα άχρηστα δάνεια από την αγορά ακινήτων στις Ηνωμένες Πολιτείες και ο φόβος των επενδυτών, κατέστρεψε μέσα σε λίγες μέρες την εμπιστοσύνη στο χρηματοπιστωτικό σύστημα σε όλο τον κόσμο. Οι τράπεζες σταμάτησαν να δανείζουν η μία την άλλη χρήματα, το χρηματοπιστωτικό σύστημα πάγωσε και τα χρηματιστήρια κατέρρευσαν.
Αυτή τη φορά δεν υπάρχει τίποτα να δει κανείς από αυτό το καταστροφικό αποτέλεσμα μετάδοσης. Η κρίση δεν εξαπλώνεται σαν πυρκαγιά, αλλά σαν μια υπόγεια φωτιά που σιγοκαίει – γιατί δεν αφορά πιστωτικούς κινδύνους, αλλά κινδύνους από τα επιτόκια.
Το γεγονός ότι δεν υπάρχει πανικός είναι ίσως λιγότερο εντυπωσιακό, αλλά όχι λιγότερο επικίνδυνο. Επειδή τα αίτια αυτής της πυρκαγιάς, δεν μπορούν να σβήσουν με πυροσβεστικές πωλήσεις ή ταμεία διάσωσης όπως ήταν πριν από 15 χρόνια.
Η ιστορία δείχνει ότι η ζημιά μπορεί να γίνει μεγάλη μακροπρόθεσμα: Στη δεκαετία του 1980,η Fed έσπευσε να αυξήσει τα επιτόκια για να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό. Πολλές μικρές περιφερειακές τράπεζες στις ΗΠΑ παγιδεύτηκαν στην ίδια κρίση των επιτοκίων όπως και σήμερα. Χιλιάδες κατέληξαν σε πτώχευση ή χρειάστηκε να διασωθούν. Η κρίση διήρκεσε περισσότερα από 10 χρόνια, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990 – και έληξε με μια κρίση χρέους στα αμερικανικά νοικοκυριά και μια βαθιά ύφεση. Μπορεί, λοιπόν, να περάσει πολύς καιρός μέχρι να φουντώσει ξανά η φωτιά που έπληξε τη Silicon Valley Bank και την Credit Suisse. Αλλά δεν έχει σβήσει εντελώς. Σιγοκαίει…
