Αν μη τι άλλο, η πίστωση είναι το βασικό καύσιμο για τις μοντέρνες δυτικές οικονομίες…
Ωστόσο, αν οι φωτιές της τρέχουσας δραματικής τραπεζικής κρίσης δεν κατασβεσθούν οσονούπω, η πιστωτική ασφυξία στις χρηματαγορές, δηλαδή στη διατραπεζική αγορά και στα χρηματοπιστωτικά χρεόγραφα, θα πνίξει δανειολήπτες και καταθέτες.
Eιδικότερα, σύμφωνα με τον ολλανδικό επενδυτικό γίγαντα ING, ο τραπεζικός τομέας έχει πληγεί βαθιά από την αυστηροποίηση της νομισματικής πολιτικής.
Αναλογικά και εύλογα οι αγορές είναι εξαιρετικά ασταθείς.
Στις ΗΠΑ, οι περιφερειακές τράπεζες παρουσιάζουν σημαντικές εκροές καταθέσεων, οι οποίες, σε συνδυασμό με τις μη πραγματοποιηθείσες απώλειες των τίτλων τους, είχαν ως αποτέλεσμα ο χρηματοπιστωτικός τομέας να ξεμείνει από ρευστοποιήσιμα περιουσιακά τους στοιχεία με ραγδαίο ρυθμό.
Αυτά τα γεγονότα οδήγησαν στην κατάρρευση τριών περιφερειακών τραπεζών.
Όλοι (συμπεριλαμβανομένων των ανασφάλιστων) οι καταθέτες της Silicon Valley Bank και της Signature Bank προστατεύονταν πλήρως, ενώ οι μέτοχοι και ορισμένοι οφειλέτες όχι.
Από τη μεριά της, η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Janet Yellen, αντί να καθησυχάσει καταθέτες και αγορές, εξέπεμψε αντικρουόμενα μηνύματα, καθώς δεν εγγυήθηκε ξεκάθαρα τις καταθέσεις, προκαλώντας αβεβαιότητα στους καταθέτες και στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Στην Ευρώπη, η Credit Suisse αναγκάστηκε να συγχωνευθεί με τον ισχυρότερο εγχώριο αντίπαλό της, την UBS.
Η ING, βέβαια, εκτιμά ότι τα προβλήματα της Credit Suisse είναι κυρίως εγγενή και ξεκίνησαν πολύ πριν από τα αμερικανικά γεγονότα.
Η θέση της ελβετικής τράπεζες επιδεινώθηκε σημαντικά το τέταρτο τρίμηνο του περασμένου έτους, οπότε υπέφερε από σημαντικές εκροές κεφαλαίων πελατών και καταθέσεων, οι οποίες απέκτησαν μεγαλύτερη ταχύτητα μετά την επιδείνωση του κλίματος της αγοράς.
Πάντως, οι περισσότερες ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν επηρεαστεί από τα γεγονότα, λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης που διαχέεται σε όλο το σύστημα.
Τα ασφάλιστρα κινδύνου χρέους (CDS) διευρύνονται και οι έντονες διακυμάνσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές εγγυώνται ότι οι πρωτογενείς αγορές ομολόγων θα παραμείνουν… μηδενικές.
Από την άλλη, τα spread καθιστούν δαπανηρό για τις τράπεζες να χρηματοδοτήσουν τις δραστηριότητές τους, γεγονός το οποίο σημαίνει πως ο αντίκτυπος θα είναι… αργός καθώς προχωρούν τα διάφορα χρηματοδοτικά προγράμματα.
Η απόφαση των ελβετικών αρχών να διαγράψουν το χρέος τους προς τους οφειλέτες της Credit Suisse είχε ως αποτέλεσμα να πληγεί σοβαρά η αγορά AT1.
Είναι αμφίβολο εάν οι τράπεζες θα μπορέσουν να εκδώσουν νέα AT1 σύντομα, γεγονός το οποίο αυξάνει την πιθανότητα παράτασης των εκκρεμών ομολογιών AT1.
Σύμφωνα με την ING, «τα πρόσφατα γεγονότα στον τραπεζικό τομέα προκάλεσαν σημαντικά αυξημένη αβεβαιότητα, η οποία είναι πιθανό να συνεχίσει να αντικατοπτρίζεται στις πιστωτικές αγορές.
Αναμένουμε ότι τα τραπεζικά spreads θα επηρεάσουν αρνητικά είτε το τραπεζικό κεφάλαιο είτε το τραπεζικό χρέος».
Να περιμένουμε Lehman 2.0 ή επανάληψη της κρίσης αποταμιεύσεων και δανείων της δεκαετίας του 1980;
Το κρίσιμο ερώτημα είναι το εξής: «Να περιμένουμε Lehman 2.0 ή επανάληψη της κρίσης αποταμιεύσεων και δανείων της δεκαετίας του 1980;».
Σύμφωνα με την ING, «δεν είναι τίποτα από τα δύο… ακριβώς».
Μέχρι στιγμής τα προβλήματα αφορούν τις περιφερειακές τράπεζες των ΗΠΑ, αλλά και μια συγκεκριμένη, ασθενέστερη χρηματοπιστωτική οντότητα στην Ευρώπη.
Το ευρωπαϊκό ζήτημα έχει αντιμετωπιστεί λίγο πολύ με άμεσες παρεμβάσεις της ελβετικής κυβέρνησης και της κεντρικής τράπεζας.
Στις ΗΠΑ τα προβλήματα επικεντρώνονται σε μη συστημικές τράπεζες, ενώ οι μεγαλύτερες τράπεζες μπορεί, πράγματι, να επωφελήθηκαν από νέες εισροές καταθέσεων και τις επιχειρήσεις, που καταφεύγουν σε αυτές λόγω του συστημικού τους καθεστώτος.
Ως εκ τούτου, η πιθανότητα μιας συστημικής κρίσης είναι αρκετά περιορισμένη.
Σε κάθε περίπτωση, «θεωρούμε ότι οι εξελίξεις σε ό,τι αφορά τις καταθέσεις στις ΗΠΑ θα είναι καθοριστικής σημασίας, προκειμένου να υπάρξει σταθεροποίηση του συστήματος».
Μέχρι στιγμής, κανένα υπό πίεση ίδρυμα δεν έχει παίξει παρόμοιο ρόλο στον παγκόσμιο τραπεζικό κλάδο όπως η Lehman Brothers.
Αν και δεν αποκλείεται άλλα ιδρύματα να υποφέρουν από τα ίδια συμπτώματα, μια επίδραση, όπως αυτή εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης του 2007-09, δεν φαίνεται ιδιαίτερα πιθανή.
Ωστόσο, είμαστε ακόμη σε πρώιμο στάδιο, επομένως το φάσμα των δυνατοτήτων μαζί με περαιτέρω εξελίξεις είναι ευρύ.
Στις ΗΠΑ, ακόμη και αν το πρόβλημα φαίνεται να έχει περιοριστεί μέχρι στιγμής, ο αντίκτυπος των πρόσφατων γεγονότων δεν έχει ακόμη ξεδιπλωθεί.
Σημειώνεται πως οι τράπεζες είχαν αυστηροποιήσει σημαντικά τα πρότυπα δανεισμού (προσαρμόζοντας τους όρους δανεισμού, τις συμφωνίες, το μέγεθος των πιστωτικών ορίων, τις μέγιστες προθεσμίες λήξης κ.λπ., όπως τονίστηκε από την έρευνα Senior Loan Officer της Federal Reserve).
Ο κίνδυνος
Ο κίνδυνος που υπάρχει τώρα είναι μήπως οι όροι δανεισμού γίνουν ακόμη πιο αυστηροί, καθώς οι μικρές και περιφερειακές τράπεζες «βλέπουν» την καταθετική βάση τους να συρρικνώνεται, ενώ οι ρυθμιστικές αρχές πιέζουν για υιοθέτηση προληπτικών μέτρων, κάνοντας τις τράπεζες ακόμη πιο επιφυλακτικές.
Οι μικρές τράπεζες (με ενεργητικό λιγότερο από 250 δισ. δολάρια) αντιπροσωπεύουν το 43% του συνόλου του δανεισμού των εμπορικών τραπεζών στις Ηνωμένες Πολιτείες, από 30% το 2008, επομένως έχουν γίνει εξαιρετικά σημαντικές για την οικονομία των ΗΠΑ.
Αν χάσουν έδαφος, είναι αμφίβολο ότι οι μεγάλες τράπεζες θα μπορούσαν να καλύψουν πλήρως το κενό.
Επιπλέον, οι μικρές τράπεζες αντιπροσωπεύουν περισσότερα από τα δύο τρίτα του συνόλου των εκκρεμών δανείων για εμπορικά ακίνητα και περισσότερο από το ένα τρίτο όλων των εκκρεμών δανείων για κατοικίες.
Εάν επιταχυνθεί η πτώση των τιμών αυτών των περιουσιακών στοιχείων, θα μπορούσε να προκληθεί ακόμα μεγαλύτερη αναταραχή.
Πόσο πρέπει να ανησυχούμε για την Ευρώπη;
Από την οικονομική κρίση και την κρίση του ευρώ, οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες υπόκεινται σε πολύ αυστηρότερους κανονισμούς από πριν.
Ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός, μαζί με την εθνική χρηματοοικονομική εποπτεία, έχει σαφώς βελτιώσει τη διαφάνεια, τα stress tests και την εποπτεία.
Επίσης, ο Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης θα πρέπει να βοηθήσει να σπάσει ο βρόχος της καταστροφής μεταξύ των κρατών και των τραπεζών που διαδραμάτισαν καίριο ρόλο κατά τη διάρκεια της κρίσης του ευρώ.
Γενικότερα, το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα υποστηρίζεται από ισχυρά κεφαλαιακά αποθέματα.
Αυτά προσφέρουν στις τράπεζες περιθώριο απορρόφησης του αντίκτυπου από την αποδυνάμωση της πιστωτικής ποιότητας.
Οι τράπεζες καλούνται επίσης να πληρούν τις αυστηρές απαιτήσεις ρευστότητας (LCR) και μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης (NSFR).
Αυτοί οι παράγοντες καθιστούν το σύστημα γενικά καλά προστατευμένο.
Ειρήσθω εν παρόδω, το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης που έχει προσφέρει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στις τράπεζες μέσω του προγράμματος TLTRO-III λήγει σε μόλις τρεις μήνες, τον Ιούνιο.
Τέλος, «εάν αντιμετωπίσουμε νέες διαταραχές στις αγορές τραπεζικής χρηματοδότησης, η ΕΚΤ μπορεί να επιλέξει να προσφέρει στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρόσβαση σε πρόσθετη ρευστότητα, ενδεχομένως επανεκκινώντας τα (T)LTROs ή/και μειώνοντας ξανά τις απαιτήσεις για εξασφαλίσεις».
Σε αυτό το πλαίσιο, «οι μειώσεις των επιτοκίων, τις οποίες είχαμε από καιρό προβλέψει, είναι πιθανό να είναι το βασικό θέμα για το δεύτερο εξάμηνο του 2023 και ευνοούμε τη χαλάρωση κατά 75 μονάδες βάσης το τέταρτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους» καταλήγει η ING.
