Αυτό είναι το πολιτικό τοπίο στην Ελλάδα: Η εκλογική και δημοσκοπική ανάλυση – Ποιο κόμμα θα είναι πρώτο – Ποια κόμματα μπορεί να μπουν στη βουλή

Του Νίκου Καραχάλιου

Αν πάρουμε το ’19 ως εκκίνηση, εκεί παρατηρούμε πως τα κόμματα στην Ελλάδα μπορούν να χωριστούν σήμερα σε 4 ομάδες:

1^η ομάδα: Τα δύο «κόμματα εξουσίας» (ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ)

2^η ομάδα: Τα «μικρότερα κοινοβουλευτικά κόμματα» (ΚΚΕ, ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ, Μέρα25, Ελληνική Λύση)

3^η ομάδα: Τα «πολύ μικρά» εξωκοινοβουλευτικά κόμματα, που συμμετείχαν στις εκλογικές αναμετρήσεις και ήταν συνολικά μόλις 15 το’19 και άλλα 23 το ’15. Το ενδιαφέρον  είναι ότι στις εκλογές του ’,  συμμετείχαν μόνο 21 κόμματα εκ των οποίων μόνο ένα (Λαϊκός Σύνδεσμος – Χρυσή Αυγή 2,93%) τοποθετείτο δεξιότερα της ΝΔ, δύο στο χώρο του Κέντρου (Ένωση Κεντρώων 1,29%, και Δημιουργία Ξανά 0,74%). Ενώ τα άλλα υπόλοιπα κινήθηκαν στο χώρο της Αριστεράς), με σημαντικότερα την Πλεύση Ελευθερίας (1,47%), το ΕΠΑΜ-ΑΚΚΕΛ (0,50%), την ΑΝΤ.ΑΡ.ΣΥΑ (),41%) και τη Λαϊκή Ενότητα (0,28%).

Η συμμετοχή κυμάνθηκε από min 56,16%  έως 63,94% (Ιανουάριος ΄15) και Μ.Ο. 59,29%.

2019: Ψήφισαν 5.769.644

Σεπτέμβριος 2015: Ψήφισαν 1.567.930

Ιανουάριος 2015: Ψήφισαν 6.330.356

Μ.Ο. ψηφισάντων: 5.889.310

Μέσο ποσοστό αποχής: 40,71%

Το παράδοξο του πιο σταθερού, αλλά και «αόρατου» δείκτη

Ο πιο «σταθερός» των εκλογικών δεικτών είναι παραδόξως και ο πιο απροσδιόριστος. Το κόμμα του λευκού/άκυρου κυμάνθηκε από 2,08% έως 2,42% και Μ.Ο. 2,28%, ενώ σε ψήφους τα νούμερά του ήταν από 120.17 έως 149.484 και μέσο όρο 134.718.

Εναλλακτική ψήφος

Στο κατακερματισμένο κομματικό μας τοπίο, φαίνεται πως η «αρνητική/αντισυστημική» ψήφος εκδηλώνεται μέσω της υποστήριξης πολύ μικρών κομμάτων που ως αποστολείς εναλλακτικών μηνυμάτων, ενίοτε ξεπερνούν και το εκλογικό όριο του 3%, αφού κάνουν το «εκλογικό αγροτικό» τους επί μακρόν στη «ζώνη του εκλογικού λυκόφωτος», όπως π.χ. η Ένωση Κεντρώων του Βασίλη Λεβέντη, ή το νεοναζιστικό μόρφωμα της Χρυσής Αυγής.

Τέλος αξιοσημείωτη παρατήρηση, αλλά και «μάντης κακών» είναι ότι , 2 στα 3 σκορ της ΝΔ την τελευταία 8ετία είχαν τον αριθμό 2 μπροστά, (δηλαδή δεν ξεπέρασε η ΝΔ το 30%), εν αντιθέσει με τον ΣΥΡΙΖΑ που είχε 3/3 με +30%. Επίσης η ΝΔ δεν ξεπέρασε το 30% ούτε το ’12, με ποσοστά 18,8%  και 28,8% αντίστοιχα…

ΠΩΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΟΙ ΕΚΛΟΓΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΤΗΣ 4ΕΤΙΑΣ 2015-2019

Α. Κόμματα Εξουσίας: ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ / ΣΥΡΙΖΑ

Α1. Νίκες – Ήττες  ΣΥΡΙΖΑ 2 vs ΝΔ 1

Σημειώθηκαν 2 νίκες του ΣΥΡΙΖΑ (εντός διαστήματος 9 μηνών) και 1 νίκη της ΝΔ.

Α2.  High Score ΝΔ 39,85%  vs  ΣΥΡΙΖΑ 36,34%

Το  High Score των αναμετρήσεων σημείωσε η ΝΔ με 39,85 (΄19), ενώ το αντίστοιχο του ΣΥΡΙΖΑ ήταν το 36,34% του ΄15.

Α3. ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΤΗΣ ΝΔ:

Σε επίπεδο ποσοστών έχει κυμανθεί από το 27,81% έως 38,95%.

Μια διακύμανση εύρους 12,04  μονάδων, διάστημα διψήφιο γι’ αυτό και διόλου ασήμαντο αφού επανεμφανίζεται μια «εκλογική ελαστικότητα» που έχει παρατηρηθεί στη γαλάζια Παράταξη και το διάστημα 2009 – 2012 (από 18,8% το Μάιο του ’12 σε 28,8% τον Ιούνιο του ’12 και 33,3% τον Σεπτέμβριο του ’09.

Ο εκλογικός Μ.Ο. ποσοστών 4ετίας της ΝΔ είναι 31,91%

Σε ψήφους το άνω όριό της είναι οι 2.251.618 του ’19 και το κάτω όριο οι 1.718.694  του ’15. (Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου ’15 οι ψήφοι  της ΝΔ ήταν 1.526.400, με ποσοστό 28,09%).

Ο εκλογικός Μ.Ο. ψήφων 4ετίας της ΝΔ είναι 1.832.333

Α4. ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ:

Η πρώτη κυβέρνηση της Αριστεράς πέτυχε το υψηλότερο ποσοστό που έχει ιστορικά σημειώσει κόμμα του χώρου αυτού τον Ιανουάριο του 2015 με 36,34%, ενώ τον Ιούλιο του ’19 «κρατήθηκε» στο διόλου αμελητέο 31,53%, παρά τις περί συντριβής προβλέψεις όλων των εταιριών δημοσκοπήσεων.

Το κομματικό φαινόμενο στην Ελλάδα, έχει  ως κύρια αναφορά του τις εκλογικές αναμετρήσεις. Για να έρθουμε στο διά ταύτα, που είναι το forecasting για τις επερχόμενες κρίσιμες εκλογές (πόσο κλισέ…),  θα «χτίσουμε» πρώτα μια αναλυτική βάση στην τελευταία 7ετία, καθώς από το 2015 τίθεται το πλαίσιο του MATRIX που ζούμε σήμερα (αρχηγοί, κόμματα, θέσεις, κ.λπ.). [Σε επιπλέον σημείωμα θα προστεθεί στην ανάλυση η 5ετία ’10 –‘15].

Η εκλογική ανάλυση διαφέρει από τη δημοσκοπική, κυρίως ως προς το βάθος του χρόνου, αλλά και γιατί αναφέρεται σε δεδομένα (non disputed data)  και όχι σε προβλέψεις (temporary data) που έχουν ευμετάβλητο, γι’ αυτό και υποκειμενικό  χαρακτήρα. Οι εκλογές αποτυπώνουν διαχρονικά μια πολιτική περίοδο, ενώ οι δημοσκοπήσεις είναι όπως λέει το επίσης πολυφορεμένο κλισέ «φωτογραφίες της στιγμής». Όμως  πολλές μαζί συγκροτούν ένα «video της εποχής», γι’ αυτό και επιλέξαμε τα FORUM 2020 Poll of Polls να  εξετάζουν 3μηνες χρονοσειρές μετρήσεων που έχουν μια κάποια μεγαλύτερη αναλυτική αξία.

Επομένως οι εκλογές του 2019 θα είναι το βασικό σημείο αναφοράς μας, αλλά το γενικό πλαίσιο για την ανάλυση/πρόβλεψη των εκλογών του ‘23 πρέπει να είναι οι εθνικές αναμετρήσεις από το 2015 και μετά. (Η σειρά αυτών των κειμένων έχει έναν εκλαϊκευτικό χαρακτήρα και επομένως περιορισμένο αναλυτικό πλαίσιο, αλλιώς στα σοβαρά κομματικά επιτελεία οφείλουμε να συμπεριλαμβάνουμε σε τέτοιου τύπου ασκήσεις πλήθος data, καθώς βέβαια και τις ευρωεκλογές και τις αυτοδιοικητικές εκλογές.

Η διακύμανση των ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ είναι 4,81 (διαφορά ανάμεσα στα άνω και κάτω όρια), είναι σχεδόν 2,5 φορές μικρότερη από τη διακύμανση της ΝΔ!

Ο εκλογικός Μ.Ο. των ποσοστών της 4ετίας του ΣΥΡΙΖΑ είναι 34,49%!

Σε αριθμό ψήφων το εύρος ήταν από 2.245.978 το ’15 και  σε 1.781.057 το ’19. Ο Μ.Ο. των ψήφων της 4ετίας για τον ΣΥΡΙΖΑ ήταν 1.984.520.

Αξίζει να σημειώσουμε το εξής παράδοξο: ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρείται πιο «χαλαρό» κόμμα -ως κομματική οργάνωση- και ιδιαίτερα αδύναμο δημοσκοπικά η εκλογική βάση του δεν είναι καθόλου ασταθής, αντίθετα φαίνεται πιο συμπαγής από αυτή της ΝΔ!

Αν συγκρίνουμε τον Μ.Ο. των εκλογικών ποσοστών των δύο κομμάτων, η ΝΔ σημειώνει Μ.Ο. 31,91% και ο ΣΥΡΙΖΑ 34,4%.

Δηλαδή, το κόμμα της Κεντροαριστεράς υπερέχει κατά 2,5 μονάδες αυτού της Κεντροδεξιάς! Εύρημα τουλάχιστον ανησυχητικό για το σημερινό επιτελείο του Μαξίμου, αφού οι αντίπαλοι υπερέχουν σε έναν κρίσιμο δείκτη, αυτόν που ονομάζουμε ELECTORAL RESILIENCE ή ΕΚΛΟΓΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ.

ΕΚΛΟΓΕΣ 2015 – 2019
Μ.Ο. ΨΗΦΩΝ ΣΥΡΙΖΑ	1.984.520
Μ.Ο. ΨΗΦΩΝ ΝΔ	1.832.333
	+152.187

ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΩΝ SCORE ΝΔ vs ΣΥΡΙΖΑ

Την τελευταία 10ετία 2009-2019 σημειώθηκαν σχεδόν διπλάσιες διαφορές στα εκλογικά αποτελέσματα συγκριτικά με την 14ετία 1993-2007. Με τη διαφορά ότι το ρόλο του ΣΥΡΙΖΑ τον έπαιζε τότε το ΠΑΣΟΚ.

Η μέγιστη διαφορά ήταν το +9,53% υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ το ’15 και η  ελάχιστη το -7,35%  της ΝΔ τον Σεπτέμβριο του 2015.

Το ενδιαφέρον θα ήταν να μπορούσαμε μέσω ενός συνδυασμού στοιχείων Exit Poll και ποιοτικών ερευνών να προσδιορίζαμε τη σύνθεση των «μετακινούμενων» ψηφοφόρων, αυτών που κρίνουν και τις εκλογές. Συνηθίζουμε να τους προσδιορίζουμε ως «κεντρώους» ή οπαδούς του «μεσαίου χώρου», “tactical” or “Swing” Voters. Νομίζω πως οι χαρακτηρισμοί αυτοί (ιδίως οι ιδεολογικοπολιτικοί) είναι υπεραπλουστευτικοί και παντελώς αναντίστοιχοι με το Πολιτικό ZEITGEIST, το πνεύμα των καιρών και τις ραγδαίες κοινωνικοπολιτικές μεταβολές της Post Covid εποχής. Αν μάλιστα επιχειρούσαμε μια πρόβλεψη, θα λέγαμε πως αυτή τη φορά το κρίσιμο εκλογικά κοινό είναι πιο «δεξιό» και όχι «κεντροδεξιό». Με απλά λόγια το τελικό score της ΝΔ θα εξαρτηθεί από τη συμπεριφορά δικών της ψηφοφόρων (του ’19) και όχι από μετακινούμενους από άλλους χώρους όπως άστοχα υποστηρίζουν διάφοροι αναλυτές εκ του προχείρου. Η ΝΔ δηλαδή κρατάει την τύχη της στα χέρια της και η διατήρηση Μητσοτάκη στην Πρωθυπουργία θα εξαρτηθεί από το αν θα καταφέρει να συσπειρώσει το δικό του ακροατήριο.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ  2015-2019 / FORUM 2020

O mini ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ

Το δικομματικό φαινόμενο είναι αποδυναμωμένο σε σύγκριση με τις προηγούμενες δεκαετίες αλλά παραμένει ισχυρό στην Ελλάδα. Δεν υπάρχει -ακόμη- ο κατακερματισμός που συναντάμε σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ούτε τα θηριώδη -σχεδόν απόλυτα αθροίσματα- του +80% τα οποία κυριάρχησαν κατά τη μεγαλύτερη περίοδο της Μεταπολίτευσης. Ίσως, οι επόμενες εκλογές, οι πρώτες με απλή αναλογική, να σημάνουν εκτός από τη dejuve και τη de facto έναρξη μιας νέας εκλογικής εποχής, εποχή της μετάβασης από το mini δικομματισμό στην εποχή του ΠΟΛΥΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΥ.

Πιο πρόσφατα το εύρος του δικομματισμού (μετά την «κατάρρευση» του Μαΐου του ’12 και της περιστασιακής αντίδρασης στα  Μνημόνια (max -30% οι δύο «Μεγάλοι») κυμάνθηκε από 71,38% max έως 63,55% min.

Ο Μ.Ο. του δικομματισμού αυτής της περιόδου είναι 66,36%.

Πριν προχωρήσουμε στην ανάλυση της εκλογικής συμπεριφοράς των μικρότερων κομμάτων (Β’ ενότητα) και των εκτός Βουλής σχηματισμών (Γ’ ενότητα), αξίζει να ρίξουμε μια γρήγορη ματιά στην  περιβόητη «αποχή» και το αντίθετό της, τη «συμμετοχή». Οι αναλύσεις γίνονται επί ενός εκλογικού σώματος που άγγιξε το ’19 τα 10 εκατομμύρια πολίτες (9.984.934). Το φαινόμενο αυτό θα πρέπει να αναλυθεί διεξοδικά, καθώς κατά τη γνώμη μας είναι ένα από τα πιο κρίσιμα -αν όχι το κρισιμότερο κλειδί των επερχόμενων εκλογών.               

ΜΙΚΡΑ ΑΛΛΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΚΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 2015-2019

1. Ο mini ή «μικρός δικομματισμός» της 4ετίας ’15-’19, φαίνεται πως αποτελεί το κυρίαρχο χαρακτηριστικό του εκλογικού μας χάρτη.
2. 2 στους 3 ψηφοφόρους (66,36%) εξακολουθούν να επιλέγουν τα λεγόμενα  «κόμματα εξουσίας».
3. «Αόρατο» παραμένει το μεγαλύτερο κόμμα της Χώρας. Το κόμμα της Αποχής. Δεν έχει πέσει ποτέ κάτω από 37% και με μέσο όρο 40,71%, υπερβαίνει το μέγιστο ποσοστό της νίκης που σημείωσε η ΝΔ το 2019 (39,85%).
4. Το υποτιμημένο «Κόμμα του Καναπέ», «η Παράταξη της Αδράνειας», θα κρίνει εν πολλοίς αυτή τη φορά όχι μόνο τον τελικό νικητή και τις διαφορές των κομμάτων, αλλά και το αν θα έχουμε Β’ Κυριακή ή όχι.

Από πού θα προέρχεται το μεγαλύτερο μέρος του; Θα «μειωθεί» η αποχή λόγω της όποιας διευκόλυνσης της ψήφου των Αποδήμων; Από την ισχνή (μόλις 13.000 εγγραφές) αποδήμων στους εκλογικούς καταλόγους δεν φαίνεται αυτές οι δεξαμενές στις οποίες πόνταρε πολλά η κυβέρνηση να φαίνονται ικανές να αναπληρώσουν τις απώλειες της διαφαινόμενης αποχής). Αυτά είναι ερωτήματα που θα μας απασχολήσουν έντονα στο εγγύς μέλλον, έστω και αν αποτυπώνονται συστηματικά από τον δημόσιο διάλογο σήμερα.

1. Αν συγκρίνει κανείς τα δημοσκοπικά αποτελέσματα της τελευταίας 3ετίας, με το τελευταίο εκλογικό αποτέλεσμα του ’19, θα είναι «σαν να μην πέρασε μια μέρα» από τις 7 Ιουλίου του ’19. Είναι κάτι τέτοιο πολιτικά λογικό;
2. Το παράδοξο που θα πρέπει να απασχολήσει τους επιτελείς του Μαξίμου και τους εκλογολόγους της Πειραιώς, είναι πως ο κατ’ αυτούς «εξαφανισμένος» ΣΥΡΙΖΑ («δεν υπάρχει αντιπολίτευση»), μοιάζει με υποβρύχιο που όχι μόνο δεν γέρνει, αλλά έχει σταθεροποιηθεί σε Μ.Ο. εκλογικών ποσοστών, υψηλότερων κατά 2,5% της ΝΔ (34,44% ΣΥΡΙΖΑ vs 31,51% ΝΔ).
3. Το 1/3  – 1/4 του εκλογικού  σώματος που επιλέγει μικρότερα κόμματα δεν φαίνεται να εξαντλεί τη δυναμική του. Αντίθετα, η στοιχειώδης πολιτική λογική λέει πως θα βρει πρόσφορο έδαφος, δοκιμάζοντας έστω και ad hoc ως  έκφραση μηνύματος την ευκαιρία της απλής αναλογικής που θα ισχύσει στις επόμενες εκλογές…
4. Από τα «μικρά κόμματα» τα «κεντροαριστερά» αθροίζουν σχεδόν διπλάσια από τα «κεντροδεξιά». Θα αντέξουν το διπολισμό και την πίεση της Α’ Κυριακής και πολύ περισσότερο της Β’ Κυριακής (αν υπάρξει) ή όχι; Επίσης, θα λειτουργήσουν ως εφεδρείες ψήφων, ως extra δεξαμενές για ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ ή τελικά θα υπερισχύσει η αντίδραση, η αντισυστημικότητα, και οι κεντρόφυγες τάσεις;
5. Τα πολύ μικρά κόμματα της κεντροδεξιάς κυμαίνονται σε χαμηλές δημοσκοπικές επιδόσεις, αλλά ο διαφαινόμενος κατακερματισμός/πληθωρισμός τους αθροίζει ένα Μ.Ο. ~ 7% και φαίνεται πως θα σημειώσει ανοδική πορεία για δύο λόγους:

α) της απλής αναλογικής και

β) της «καταγωγής» τους από τα δεξιά του πολιτικού φάσματος τα διευκολύνει όταν είναι Κ/Δ κυβέρνηση επί +3 χρόνια στο τιμόνι της χώρας  και η δυσαρέσκεια δημιουργείται στο χώρο τους.

1. Το 63,55% που σκόραρε ο δικομματισμός το ’15 σε  συνδυασμό με τις μεγάλες και βίαιες αποσυσπειρώσεις της εποχής των Αγανακτισμένων και των Μνημονίων, μάλλον είναι καμπανάκι κινδύνου για τους μεγάλους που ενδέχεται να ηχήσει ξανά, ιδιαίτερα μάλιστα αν η πρώτη αναμέτρηση εκληφθεί ως «χαλαρή», ως ανέξοδη ευκαιρία αποστολής μηνύματος σε φίλιους χώρους.
2. Η Χρυσή Αυγή και το διάδοχο ή παράλληλο σχήμα του φυλακισμένου Ηλία Κασιδιάρη που εξέφραζε σε μεγάλο βαθμό το σκληρό ακροδεξιό ακροατήριο φαίνεται πως επανακτά τη δυναμική του και ακόμη και αν ως χώρος κατέλθουν διασπασμένοι.  Άγνωστο παραμένει τι θα γίνει αν δεν τους επιτραπεί να «κατέβουν» /συμμετάσχουν καθόλου στις εκλογές. Πώς και πού θα κινηθεί αυτό ο κόσμος, που οριακά δεν πέρασε το κατώφλι του 3%,  το ’19 (2,93% – 165.620 ψήφοι), ενώ δύο φορές σημείωσε το ’15 αξιοπρόσεκτες επιδόσεις, (6,28% τον Ιανουάριο και 6,99% τον Σεπτέμβριο);

Θα προστεθούν οι «άστεγοι» σκληροί της Δεξιάς στην Ελληνική Λύση του Κυριάκου Βελόπουλου, ή θα τους πάρει κοντά του το δίδυμο Θάνου Τζήμερου, Φαήλου Κρανιδιώτη;

Στον μεν πρώτο σενάριο το προσωποπαγές κόμμα Βελόπουλου μπορεί να πλησιάσει διπλάσιο ποσοστό, στη δε δεύτερη «Εθνική Δημιουργία» να πετύχει το στόχο της εισόδου στη Βουλή, ο οποίος σήμερα φαίνεται πολύ μακρινός… Ή μήπως τελικά γίνει η έκπληξη από την Πατριωτική Ένωση του Πρόδρομου Εμφιετζόγλου που παρουσιάζει πιο πολυσυλλεκτικά χαρακτηριστικά;

Θα διεκδικήσουν με σοβαρές πιθανότητες την είσοδό τους στη Βουλή.

1. Τέλος, έχουν ήδη παρέλθει 1200 ημέρες κυβέρνησης Μητσοτάκη. Από μόνος του ο χρόνος αυτός είναι υπερεπαρκής για να συσσωρεύσει αρνητικά «υπόγεια ρεύματα». Οι δεξαμενές της δυσαρέσκειας είναι προς το παρόν αδιαμόρφωτες σε κοινωνικό επίπεδο και πολιτική/κομματική έκφραση. Υπάρχουν όμως 5 μεγάλες κρίσεις εν εξελίξει οι οποίες έχουν σίγουρα προκαλέσει αόρατες εντάσεις που αναζητούν έκφραση α) Covid – εμβόλια, β) Εθνικά – Ελληνοτουρκικά  γ) ακρίβεια / ενεργειακή κρίση, δ) υποκλοπές και ε) GATAR GATE.  Γι’ αυτό και επειδή η πολιτική απεχθάνεται το κενό, αναμένονται εξελίξεις που μπορεί να γίνουν μέχρι και ανατρεπτικές…