Η συμφωνία των υπουργών Ενέργειας της Ε.Ε. για το πλαφόν των τιμών αερίου στην ΕΕ, όσο σημαντική και αν είναι και όσο και εάν ικανοποιεί σε αρκετά μεγάλο βαθμό τα αιτήματα της Ελλάδας, θα κριθεί στην πράξη, όπως όλα άλλωστε.
Το βέβαιο είναι όμως ότι θα δρομολογήσει ένα πακέτο από σημαντικά μέτρα που περιλαμβάνονται στον ίδιο Κανονισμό και τα οποία οι χώρες (με πρώτη την Ελλάδα) που επιδίωκαν οργανωμένα και μεθοδικά ένα πραγματιστικό πλαφόν ήθελαν να εφαρμοστεί πάση θυσία πριν να βγει η χρονιά.
Για παράδειγμα όπως μας λένε Έλληνες και κοινοτικοί ειδικοί από τις Βρυξέλλες που ασχολούνται μήνες και μήνες με το πλαφόν «είμαστε βέβαιοι πως οι traders θα επιχειρήσουν bypass στο πλαφόν μέσω εξωχρηματιστηριακών συναλλαγών και το θέμα είναι τι θα κάνει η Κομισιόν σε αυτό το θέμα αφού δεν έχει μηχανισμό τιμωρίας ή αποβολής τους».
Τα ερωτήματα πολλά και μέρα με τη μέρα θα τίθενται καινούργια στην πράξη: «Είναι πολύ πιθανό Ιανουάριο ή Φεβρουάριο να αυξηθεί δραματικά η ζήτηση λόγω ψύχους και οι τιμές να φτάσουν το πλαφόν στα 180 ευρώ.
Θυμίζω ότι το πλαφόν δεν εμπεριέχει συναλλαγές, όπου οι εταίροι συναλλάσσονται απευθείας, χωρίς να μεσολαβεί χρηματιστήριο. Είναι λοιπόν εξαιρετικά πιθανό σε συνθήκες αυξημένης ζήτησης, πωλητές και αγοραστές να συνάπτουν διμερή συμβόλαια σε όποια τιμή συμφωνήσουν, πάνω από τα 180 ευρώ, αναιρώντας κάθε έννοια συμφωνίας.
Άγνωστο τι θα συμβεί τότε αφού και πάλι οι νοικοκύρηδες καταναλωτές της ΕΕ και φυσικά και της Ελλάδας θα πληρώσουν τις έκνομες συναλλαγές των πειρατών» μας λέει καθηγητής του ΕΜΠ που γνωρίζει καλά τα ενεργειακά.
Υπάρχουν όμως και πιο μετριοπαθείς και ουσιαστικά πιο αισιόδοξες προσεγγίσεις στο θέμα: «οι ανησυχίες είναι υπερβολικές.
Είναι σήμερα γεμάτες οι ευρωπαϊκές αποθήκες, και ο φετινός χειμώνας δεν είναι ιδιαίτερα οξύς άρα η τιμή δύσκολα θα φτάσει στα 180 ευρώ. Μην πιστεύετε τις ‘Κασσάνδρες’ για τιμή στα 275 ευρώ, όσο ήταν η αρχική πρόταση για πλαφόν της Κομισιόν.
Εδώ είναι δύσκολο να φτάσει στα 180 ευρώ, τι να λέμε τώρα;» αναρωτιέται Έλληνας έμπειρος μάνατζερ του ενεργειακού τομέα.
Το τελικό ‘βέλος’ πάντως προέρχεται από κορυφαίο Έλληνα διπλωμάτη που μας υπενθυμίζει πως «η ΕΕ εξακολουθεί να αγοράζει μεγάλες ρωσικές bypass ποσότητες, όχι απευθείας μέσω της Gazprom, αλλά πλέον μέσω Ινδίας, Κίνας και Εμιράτων που με τη σειρά τους αγοράζουν απευθείας το ρωσικό και μας το μεταπωλούν!»
Οι φανερές και κρυφές παράμετροι της συμφωνίας
Τα μέτρα που θα ισχύσουν άμεσα για να ενισχύσουν την ασφάλεια τροφοδοσίας της Ευρώπης και τη συγκράτηση των τιμών του αερίου, έχουν προταθεί από την Κομισιόν και αφορούν:
Νέος κύκλος διαπραγματεύσεων με τους προμηθευτές αερίου της Ένωσης με σκοπό τη μείωση της τιμών των εισαγωγών όλων των ειδών (αγώγιμο και LNG).
Κοινές αγορές αερίου από κράτη-μέλη, για τουλάχιστον το 15% της δυναμικότητας των αποθηκών αερίου στην Ε.Ε., το οποίο θα βελτιώσει τη διαπραγματευτική τους ισχύ.
Δημιουργία ενός νέου δείκτη αναφοράς για την τιμολόγηση του LNG έως τον Μάρτιο του 2023, ως εναλλακτικού benchmark από το TTF.
Βελτίωση των μηχανισμών αλληλεγγύης, σε περίπτωση ελλείψεων εφοδιασμού.
Χαρακτηρισμός των ΑΠΕ ως έργων υπέρτατου συμφέροντος και απλοποίηση της αδειοδότησης νέων «πράσινων» έργων για ενίσχυση της ενεργειακής αυτονομίας της «Γηραιάς Ηπείρου».
Ο Έλληνας τεχνοκράτης της Κομισιόν σχολιάζει χαρακτηριστικά: «η ευρωπαϊκή ενεργειακή πλατφόρμα θα πρέπει να παίξει κεντρικό ρόλο ώστε η Ευρώπη να διασφαλίσει πρόσβαση σε ανταγωνιστικές τιμές για την προμήθειά της. Μάλιστα, για την καλύτερη λειτουργία και πλατφόρμας κοινών προμηθειών, η πρόταση της κας Φον Ντερ Λάιεν προς τους ευρωπαίους ηγέτες περιλαμβάνει την θέσπιση Κανονισμού για την συμμετοχή των κρατών μελών και της βιομηχανίας».
Το ερώτημα είναι πώς θα λειτουργήσει ο μηχανισμός αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών – μελών σε περίπτωση ελλείψεων εφοδιασμού, με επέκταση της υποχρέωσης αλληλεγγύης στα κράτη – μέλη που δεν έχουν άμεση σύνδεση με αγωγούς φυσικού αερίου ώστε να συμμετέχουν και εκείνα με εγκαταστάσεις LNG. «Υπάρχει πρόταση, για τη δημιουργία μηχανισμού κατανομής του φυσικού αερίου στα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν συνθήκες έκτακτης ανάγκης σε περιφερειακό επίπεδο ή και Ένωσης» σχολιάζει ο Έλληνας τεχνοκράτης.
Μία άλλη πολύ σημαντική παρέμβαση της Κομισιόν αφορά σε πακέτο μέτρων για τον περιορισμό της τιμής στην αγορά του φυσικού αερίου. Αυτό αφορά σε νέο ευρωπαϊκό δείκτη τιμών, δεδομένου ότι το TTF πλέον δεν αντιπροσωπεύει σωστά το εισαγόμενο αέριο.
Όπως σημειώνει σε επιστολή της η κ. Φον Ντερ Λάιεν, «η Κομισιόν έχει ξεκινήσει ήδη να εργάζεται πάνω σε ένα συμπληρωματικό δείκτη τιμών της ΕΕ με σκοπό να αποτυπωθεί καλύτερα η ενεργειακή πραγματικότητα της Ευρώπης ως έχει σήμερα και να διασφαλιστεί η καλύτερη λειτουργία της αγοράς με χαμηλότερες τιμές».
Άλλος ένας πυλώνας για την αντιμετώπιση της τρέχουσας ενεργειακής κρίσης που έχει προτείνει η Λάιεν προς τους ευρωπαίους ηγέτες είναι η επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης με την προώθηση περισσότερων επενδύσεων σε ΑΠΕ που τόνισε: «Πιστεύω ότι χρειάζεται να ενισχύσουμε τις επενδύσεις προκειμένου να επιταχύνουμε την ενεργειακή μετάβαση προς επίτευξη ενεργειακής ανεξαρτησίας. Επενδύσεις σε υποδομές όπως αγωγοί ή ΑΠΕ και ενεργειακή απόδοση (όπως μόνωση στα σπίτια και εγκατάσταση αντλιών θερμότητας) θα μας βοηθήσουν να μειωθεί η έκθεση μας στις υψηλές τιμές των ορυκτών καυσίμων και θα προάγουν την στρατηγική αυτονομία. Με το REPowerEU έχουμε αναλάβει σημαντικά βήματα αλληλεγγύης. Ωστόσο, δεν θα είναι αρκετό για να διασφαλίσουμε ένα αναγκαίο επίπεδο μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σε όλα τα κράτη-μέλη με βάση τις ανάγκες που γεννά η ενεργειακή κρίση».
Η πολιτική διάσταση
«Το μήνυμα της χθεσινής συμφωνίας για το πλαφόν είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Έστω με καθυστέρηση πολλών μηνών, η Ευρώπη των 27 κάνει ένα μεγάλο βήμα για να προστατεύσει τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της απέναντι στην άκρατη κερδοσκοπία, διαμηνύοντας στις αγορές ότι δεν είναι διατεθειμένη να αγοράζει το αέριο σε οποιαδήποτε τιμή» μας λένε από τις Βρυξέλλες.
Μετά από πρόταση συμβιβασμού της Γαλλίας, δέχτηκε της συμφωνία και η Γερμανίας, η οποία μέχρι πρότινος επέμενε να οριστεί πλαφόν σε τέτοια επίπεδα, που ουσιαστικά «δεν θα χρειαζόταν να εφαρμοστεί ποτέ», όπως είχε πει ο Όλαφ Σολτς.
Οι απαισιόδοξοι Ολλανδοί που απείχαν από την τελική ψηφοφορία δεν αποκλείουν, εάν η τιμή απειλήσει να ξεπεράσει τα 180 ευρώ και κινδυνεύσει να απαξιωθεί ο ολλανδικός κόμβος TTF ως δείκτης.
«Εφόσον τότε υπάρχουν κάποιοι διατεθειμένοι να αγοράσουν πάνω από την τιμή αυτή, ο όγκος των συναλλαγών θα μπορούσε να μεταφερθεί στο Λονδίνο και αυτό μπορεί να γίνει με απόφαση του ΤHEICE που είναι ο φορέας εκμετάλλευσης του ολλανδικού κόμβου TTF» λένε από το Άμστερνταμ.
Στο αμιγώς ενεργειακό σκέλος, το ανώτατο όριο των 180 ευρώ η μεγαβατώρα μπορεί να αποτελέσει ένα κρίσιμο εργαλείο απέναντι σε ένα νέο ράλι, όπως εκείνο του περασμένου καλοκαιριού, ωστόσο αφενός δεν πρόκειται να ρίξει άμεσα τις τιμές, αφετέρου μένει να φανεί πως θα αντιδράσουν οι αγορές, με τον δείκτη TTF πάντως να υποχωρεί χθες στα 107 ευρώ μετά τη συμφωνία.
«Μπορεί το πλαφόν να στείλει τέτοια μηνύματα στα χρηματιστήρια και στους traders, ώστε οι τιμές να πέσουν μόνιμα σε επίπεδα αρκετά κάτω των 100 ευρώ / μεγαβατώρα και να σταματήσει τις τεράστιες διακυμάνσεις ακόμη και πάνω από 30 ευρώ μέσα στην ίδια ημέρα;» αναρωτιέται ο Έλληνας των Βρυξελλών, απαντώντας ο ίδιος ρητορικά στο ερώτημά του αρνητικά.
Πλαφόν και τελική τιμή αερίου στην Ελλάδα
Ουσιαστικά το πλαφόν δεν προορίζεται να συγκρατήσει την αύξηση των τιμών σε περίπτωση στενότητας στην προσφορά, αν και στην πράξη μπορεί να κρατήσει την όποια αύξηση σε λελογισμένα επίπεδα χωρίς να έχουμε επανάληψη των ακραίων τιμών που είδαμε τον περασμένο Αύγουστο.
Το μέγα ερώτημα και στη χώρα μας είναι τι θα γίνει την ερχόμενη άνοιξη όταν και η ζήτηση για φυσικό αέριο θα είναι αυξημένη προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες αλλά και οι ανάγκες για την πλήρωση των αποθηκευτικών χώρων της Ευρώπης θα είναι πολύ μεγάλες.
«Εκεί θα δοκιμαστεί στην πράξη, με δεδομένο ότι σε μία εμπορική συναλλαγή δεν παίζει ρόλο μόνο η πρόθεση του αγοραστή, όπως αυτή εκφράζεται με την επιβολή του πλαφόν, αλλά και η πρόθεση του πωλητή, εάν δηλαδή είναι διατεθειμένος να πουλήσει στην τιμή που ζητεί ο αγοραστής» μας λέει καθηγητής του ΕΜΠ.
Μετά την απόφαση για το πλαφόν η διεθνής τιμή (TTF) του φυσικού αερίου κινήθηκε πτωτικά, φτάνοντας σήμερα έως και τα 100,21 ευρώ/MWh από τα 108,54 ευρώ/MWh που έκλεισε χθες.
Ανά πάσα στιγμή, όταν εκδηλωθούν κίνδυνοι για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, τις ροές φυσικού αερίου εντός της ΕΕ ή κίνδυνοι αυξημένης ζήτησης αερίου ή διαταραχές της αγοράς, η Επιτροπή θα εγκρίνει εκτελεστική απόφαση για την αναστολή του μηχανισμού διόρθωσης της αγοράς. Ο μηχανισμός διόρθωσης της αγοράς θα αναστέλλεται επίσης εάν η ζήτηση φυσικού αερίου αυξηθεί κατά 15% σε ένα μήνα ή 10% σε δύο μήνες, οι εισαγωγές LNG μειωθούν σημαντικά ή ο όγκος συναλλαγών στο TTF μειωθεί σημαντικά σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πριν από ένα χρόνο.
Ενδεικτικές είναι οι δηλώσεις που έκανε χθες ο διευθύνων σύμβουλος της Helleniq Energy Α. Σιάμισιης, ο οποίος χαρακτήρισε θετικό το μέτρο της επιβολής του πλαφόν που θα επηρεάσει τις τιμές, ωστόσο απομένει να φανεί στην πράξη σε ποιο βαθμό θα μειώσει το κόστος του καυσίμου που φτάνει στην αγορά.
Η Ρωσική επιστολή στους 3 του φυσικού αερίου, η Gazprom bank και τα ρούβλια
Το πλαίσιο της συμφωνίας – Πότε ενεργοποιείται το πλαφόν
Η συμφωνία προβλέπει ότι το πλαφόν θα ενεργοποιηθεί από τις 15 Φεβρουαρίου και σε πρώτη φάση δεν θα περιλαμβάνει τις συναλλαγές που γίνονται εξωχρηματιστηριακά (OTC).
Ας μην ξεχνάμε πως έχουμε όχι σταθερό αλλά για «δυναμικό» πλαφόν. Το «δυναμικό όριο προσφοράς» είναι η τιμή αναφοράς για το LNG στις παγκόσμιες αγορές συν 35 €/MWh.
Θα ενεργοποιείται υπό τους εξής όρους και προϋποθέσεις:
- Όταν ενεργοποιείται ο μηχανισμός θα μένει ενεργός για τουλάχιστον 20 εργάσιμες ημέρες.
- Ο «μηχανισμός διόρθωσης» της αγοράς, όπως αποκαλείται το πλαφόν, θα αναστέλλεται, εάν η ζήτηση φυσικού αερίου αυξηθεί κατά 15% σε ένα μήνα ή 10% σε δύο μήνες, οι εισαγωγές LNG μειωθούν σημαντικά ή ο όγκος συναλλαγών στο TTF μειωθεί σημαντικά σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πριν από ένα χρόνο.
- όταν το συμβόλαιο TTF του επόμενου μήνα ξεπερνά το ανώτατο όριο τιμής των 180 ευρώ/MWh για τρεις συνεχόμενες ημέρες.
- όταν η τιμή TTF για τον επόμενο μήνα είναι 35 ευρώ υψηλότερη από μια τιμή αναφοράς για το LNG στις παγκόσμιες αγορές (με βάση ένα διεθνές καλάθι κόμβων συναλλαγών) για τις ίδιες τρεις εργάσιμες ημέρες.
- όταν το δυναμικό όριο υποβολής προσφορών θα απενεργοποιείται αυτόματα, ανά πάσα στιγμή, εάν το απαιτήσει η Κομισιόν σύμφωνα με τον κανονισμό για την ασφάλεια του εφοδιασμού. Ο ACER θα δημοσιεύσει μια «σημείωση απενεργοποίησης» στον ιστότοπό του.
- Έως τις 23 Ιανουαρίου 2023, η ESMA και ο ACER θα δημοσιεύσουν μια προκαταρκτική έκθεση δεδομένων σχετικά με την εισαγωγή του μηχανισμού διόρθωσης της αγοράς.
Ο κανονισμός περιλαμβάνει μηχανισμό αναστολής, αν εντοπιστούν κίνδυνοι για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, τις ροές φυσικού αερίου εντός της ΕΕ ή κίνδυνοι αυξημένης ζήτησης αερίου.
