Στο επίκεντρο του σχεδίου της ΕΕ να τιμωρήσει τη Μόσχα βρίσκεται μια προσπάθεια εξάλειψης της εξάρτησής της από τη φθηνή ρωσική ενέργεια που τροφοδοτούσε από καιρό την ανάπτυξη της Ευρώπης
Αποδεικνύεται περίτρανα, πως οι ευρωπαϊκές κυρώσεις στη Ρωσία προκαλούν σημαντικό πόνο στην ΕΕ και δεν επιφέρουν υψηλό κόστος στη Μόσχα.
Στο επίκεντρο του σχεδίου της ΕΕ να τιμωρήσει τη Μόσχα βρίσκεται μια προσπάθεια εξάλειψης της εξάρτησής της από τη φθηνή ρωσική ενέργεια που τροφοδοτούσε από καιρό την ανάπτυξη της Ευρώπης.
Αυτό βέβαια αυξάνει την εξάρτησή της από το υγροποιημένο φυσικό αέριο που εισάγεται κυρίως από τις ΗΠΑ αλλά και από άλλες χώρες, επισημαίνει σε ανάλυσή του στο Project Syndicate ο Brahma Chellaney, Καθηγητής Στρατηγικών Σπουδών στο Κέντρο Πολιτικής Έρευνας στο Νέο Δελχί και συνεργάτης στην Ακαδημία Robert Bosch στο Βερολίνο.
Αλλά το LNG είναι εδώ και πολύ καιρό μια υπερτιμημένη εναλλακτική λύση στο φυσικό αέριο: πριν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία, ήταν 4-5 φορές πιο ακριβό από το φυσικό αέριο.
Τώρα, η τιμή του είναι ακόμη πιο υπερβολική: από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, το κόστος του LNG έχει υπερδιπλασιαστεί.
Όμως, καθώς το Κρεμλίνο μειώνει τις ροές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, προκειμένου να διασφαλίσει ότι αυτό –όχι η ΕΕ– υπαγορεύει το χρονοδιάγραμμα για τη σταδιακή κατάργηση των ρωσικών προμηθειών, οι ευρωπαϊκές χώρες δεν είχαν άλλη επιλογή από το να βασίζονται όλο και περισσότερο στις εισαγωγές LNG.
Σοβαρές προκλήσεις
Αυτό δημιουργεί σοβαρές προκλήσεις για τη μεταποιητική βάση της Ευρώπης, σε σημείο που ορισμένες ευρωπαϊκές εταιρείες εξετάζουν τώρα το ενδεχόμενο να μεταφέρουν την παραγωγή τους στις ΗΠΑ, οι οποίες προσφέρουν όχι μόνο φθηνότερα καύσιμα, αλλά και τεράστιες επιδοτήσεις και φορολογικές εκπτώσεις βάσει του νέου νόμου για τη μείωση του πληθωρισμού (IRA).
Ήδη, η απόφαση της Ευρώπης να γυρίσει την πλάτη της στο ρωσικό αέριο έχει αυξήσει την πιθανότητα βαθιάς ύφεσης, εκτιμά ο Chellaney.
Οι εκτοξευόμενες τιμές του φυσικού αερίου – οι οποίες είναι 14 φορές υψηλότερες από ό,τι πριν από δύο χρόνια – έχουν τροφοδοτήσει τον πληθωρισμό και έχουν αποσταθεροποιήσει τις χρηματοπιστωτικές αγορές της ευρωζώνης.
Έτσι, ακριβώς όταν οι οικονομίες της Ευρώπης βρίσκονται στο χείλος της συρρίκνωσης, το κόστος ζωής εκτοξεύεται – και διαφαίνεται ο κίνδυνος ενεργειακού black out.
Η υιοθέτηση απελπισμένων μέτρων από τους ευρωπαίους υπευθύνους χάραξης πολιτικής, όπως ανώτατα όρια τιμών και ρυθμιζόμενα τιμολόγια, θα μπορούσε κάλλιστα να επιδεινώσει την κατάσταση.
Για την εξοικονόμηση φυσικού αερίου, ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις στράφηκαν ακόμη και στον άνθρακα.
Επηρεάζονται οι διατλαντικές σχέσεις
Επιπλέον, Ευρωπαίοι ηγέτες όπως ο Γάλλος Emmanuel Macron απευθύνουν εκκλήσεις στο Αμερικανό πρόεδρο Joe Biden να μειώσει την πίεση στις οικονομίες τους αναπροσαρμόζοντας ορισμένες αμφιλεγόμενες διατάξεις του αντιπληθωριστικού νόμου.
Μήνες μετά τη συμφωνία για την ενίσχυση και επέκταση του ΝΑΤΟ, οι διατλαντικές σχέσεις αρχίζουν να φθίνουν.
Το μόνο πράγμα που η ΕΕ φαίνεται απρόθυμη να εξετάσει είναι η αλλαγή πορείας όσον αφορά στις κυρώσεις.
Μόνο αυτόν τον μήνα, επέβαλε εμπάργκο στις εισαγωγές ρωσικού αργού και ενώθηκε με τους εταίρους της στους G7 εισάγοντας ανώτατο όριο τιμής 60 δολαρίων ανά βαρέλι.
Οι κυρώσεις της Ευρώπης θυμίζουν τον αμερικανικό νόμο Smoot-Hawley Tariff Act του 1930, ο οποίος αύξησε σημαντικά τους εισαγωγικούς δασμούς σε περισσότερα από 20.000 αγαθά.
Μακριά από την προστασία της αμερικανικής βιομηχανίας, οι δασμοί ώθησαν άλλες χώρες σε αντίποινα, εμβαθύνοντας τη Μεγάλη Ύφεση και συμβάλλοντας στην άνοδο του πολιτικού εξτρεμισμού, ειδικά στην Ευρώπη.
Η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη
Σήμερα, επίσης, η πολιτική πολλών ευρωπαϊκών χωρών βαδίζει προς τα δεξιά. Το σημερινό κυβερνητικό κόμμα της Ιταλίας έχει τις ρίζες του στο φασιστικό κίνημα του Benito Mussolini.
Ομοίως, οι Σουηδοί Δημοκρατικοί έχουν νεοναζιστικές ρίζες.
Στην Πολωνία και την Ουγγαρία, οι δεξιές κυβερνήσεις δείχνουν τάσεις ενίσχυσης της δύναμής τους.
Εάν οι ήδη υπέρογκες τιμές της ενέργειας και ο πληθωρισμός επιδεινώσουν τις οικονομικές συνθήκες – ένα πιθανό σενάριο βραχυπρόθεσμα – οι ακροδεξιές δυνάμεις θα μπορούσαν να κερδίσουν περαιτέρω έδαφος σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι το μεγάλο κόστος των κυρώσεων θα άξιζε να επωμιστεί εάν παρεμπόδιζαν σημαντικά την πολεμική προσπάθεια της Ρωσίας.
Όμως, ενώ η Ρωσία έχει σίγουρα πληγεί και η Ουκρανία έχει πετύχει ορισμένες συμβολικές στρατιωτικές νίκες, σχεδόν το ένα πέμπτο της ουκρανικής επικράτειας παραμένει υπό ρωσική κατοχή.
Αυτομαστίγωμα
Εάν η ΕΕ συνεχίζει να υποφέρει ενώ η επιθετικότητα της Ρωσίας προχωρά με ταχύτητα, οι κυρώσεις αυτές θα ισοδυναμούν με αυτομαστίγωμα.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ηθική αγανάκτηση, όσο δικαιολογημένη κι αν είναι, δεν πρέπει ποτέ να καθοδηγεί την πολιτική, υπογραμμίζει ο Chellaney.
Βεβαίως, η διεθνής εικόνα της ΕΕ στηρίζεται από καιρό στη φήμη της ως δημοκρατικής δύναμης, που προασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και μια τάξη βασισμένη σε κανόνες,.
Όμως, εάν επικρατούσαν πιο ψύχραιμες απόψεις, θα ήταν προφανές ότι μια ταχεία απεξάρτηση από τον ρωσικό ενεργειακό εφοδιασμό θα υπονομεύσει την παγκόσμια θέση της ΕΕ.
Δεδομένου ότι η ΕΕ αντιπροσωπεύει το 11% της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας, η προσπάθειά της να εξασφαλίσει εναλλακτικές προμήθειες είναι βέβαιο ότι θα διαταράξει ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία.
Άλλωστε, οι εναλλακτικές προμήθειες που εξασφάλισε η ΕΕ δεν ήταν στα αζήτητα.
Διάχυση της ενεργειακής κρίσης
Οι διεθνείς προμήθειες πετρελαίου και LNG είναι ήδη περιορισμένες και υπάρχει ανεπαρκής παραγωγική ικανότητα για να αντισταθμιστεί η απώλεια ρωσικών προμηθειών.
Ως αποτέλεσμα, όταν η ΕΕ απέρριψε τη ρωσική ενέργεια, ο κόσμος αντιμετώπισε ξαφνικά ενεργειακή ανεπάρκεια, με χώρες στην Ασία, τη Λατινική Αμερική και αλλού να χάνουν την πρόσβαση σε ορισμένες προμήθειες από τις οποίες εξαρτώνταν προηγουμένως.
Στην πραγματικότητα, οι αυξανόμενες τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη έχουν ενθαρρύνει ορισμένους ναυλωτές να εκτρέψουν φορτία LNG από την Ασία στην Ευρώπη.
Για πάρα πολύ καιρό, η ΕΕ πίστευε ότι οι οικονομικές και εμπορικές σχέσεις θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας. Ο πόλεμος της Ουκρανίας κατέστησε αυτή την προσέγγιση αβάσιμη.
Αλλά αυτό θα έπρεπε να είχε προκαλέσει μια πιο μελετημένη συζήτηση για το τι θα ακολουθούσε, από μια απότομη απεξάρτηση από τον ρωσικό ενεργειακό εφοδιασμό.
Αυτή ήταν μια τεράστια απόφαση που έχει άμεση σχέση με την κοινωνικοοικονομική ασφάλεια της Ευρώπης.
Κάνοντας το βιαστικά, η ΕΕ διέπραξε μια μεγάλη στρατηγική γκάφα.
Οι ενέργειες της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι σαφώς αδικαιολόγητες και ασυνείδητες.
Αλλά δεν έχει νόημα η Ευρώπη να αντιδρά βλάπτοντας τη δική της ανταγωνιστικότητα και την παγκόσμια θέση της.
Θα χρειαστούν χρόνια για να ανακάμψει η Ευρώπη από την άνευ προηγουμένου ενεργειακή κρίση που συνέβαλε στη δημιουργία της, καταλήγει ο Chellaney.
