Το σενάριο της ελληνοτουρκικής σύγκρουσης έχει έρθει στο προσκήνιο τις τελευταίες μέρες και οι πολεμικές απειλές του Τούρκου προέδρου -ενώπιον των Ευρωπαίων ηγετών στη Σύνοδο της Πράγας- εντείνουν την ανησυχία.
Τα τελευταία 24ωρα έχουν δει το φως της δημοσιότητας δύο αναλύσεις από τις ΗΠΑ σχετικά με μια ένοπλη σύγκρουση της Ελλάδας και της Τουρκίας. Ειδικότερα, think tank των ΗΠΑ «βλέπει» τη σύγκρουση το 2023 ενώ Αμερικανός συγγραφέας-ιστορικός υποστηρίζει πως η ιστορία έχει δείξει ο πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan μπορεί να αντέξει τις συνέπειες μιας ένοπλης σύγκρουσης.
Η τουρκική επίθεση στην Ελλάδα το… 2023
Ο Michael Rubin από το American Enterprise Institute (think tank των ΗΠΑ) επισημαίνει ότι ο Erdogan «χρειάζεται μια δικαιολογία είτε για να αναβάλει εκλογές είτε για να αποσπάσει την προσοχή των Τούρκων εθνικιστών. Μια σύγκρουση με την Ελλάδα επιτυγχάνει και τους δύο στόχους».
Σύμφωνα με τον ίδιο, «oι τουρκικές ειδικές δυνάμεις μπορεί να πολεμήσουν τους Αρμένιους στο Nagorno-Karabakh ή να επιτεθούν σε Κούρδους και σε Γιαζίντι στη Συρία και το Ιράκ με drones και μαχητικά F-16, αλλά η μάχη ενάντια σε ένα κοντινό μέλος του ΝΑΤΟ είναι ένα εντελώς διαφορετικό ζήτημα. Ο στρατός της Ελλάδας μπορεί να είναι μόνο το ένα τέταρτο του μεγέθους του στρατού της Τουρκίας, αλλά το ηθικό είναι υψηλότερο και οι Έλληνες δεν είναι εξαντλημένοι».
Στον… δρόμο της Κίνας
Πώς μπορεί λοιπόν η Τουρκία να επισπεύσει την κρίση; Σύμφωνα με τον αμερικανικό think tank, o Erdogan πιθανότατα θα ακολουθήσει τον δρόμο της Κίνας. Οι ένοπλες δυνάμεις της Κίνας έχουν καταλάβει πολλές βραχονησίδες, υφάλους στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Όχι μόνο τις έχει μετατρέψει σε στρατιωτικές βάσεις, αλλά χρησιμοποίησε επίσης την κατοχή τους για να ενισχύσει τις παράνομες αξιώσεις του Πεκίνου να επεκτείνει την αποκλειστική οικονομική ζώνη του πάνω από το 90% των υδάτων της Θάλασσας της Νότιας Κίνας. Ο Αμερικανός αναλυτής επισημαίνει ότι η Κίνα κινήθηκε αργά και μελετημένα καταλαμβάνοντας κομμάτια αλλά δεν προέβη ποτέ σε μεγάλες κινήσεις που θα μπορούσε να προκαλέσουν τις γειτονικές χώρες ή τις ΗΠΑ σε σημείο πολέμου.
Άλλωστε, ο Erdogan και ο υπουργός Άμυνας του, Hulusi Akar, αμφισβητούν ολοένα και περισσότερο την ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Αιγαίου, επιδιώκοντας ουσιαστικά να ξαναγράψουν και να ερμηνεύσουν ξανά τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923 και τις επακόλουθες συνθήκες και συμφωνίες.
«Είναι στο Αιγαίο που ο Erdogan πιθανότατα θα κάνει την κίνησή του, με το επιχείρημα ότι είναι τα νησιά είναι τουρκικά και δεν ανήκουν στην Ελλάδα. Τουρκικά αεροσκάφη παρενόχλησαν στο παρελθόν κατοίκους του Καστελόριζου, μόλις ενάμισι μίλι από τις ακτές της Τουρκίας, αλλά η επιδίωξη να καταλάβει ένα νησί με σχεδόν 500 Έλληνες κατοίκους θα ανάγκαζε μια ένοπλη σύγκρουση που ο Erdogan ελπίζει να αποφύγει» αναφέρεται στην ίδια ανάλυση.
Οι τουρκικές υπερπτήσεις
Ο Michael Rubin από το American Enterprise Institute (think tank των ΗΠΑ) αναφέρεται και σε πρόσφατες δηλώσεις του διεθνολόγου Κωνσταντίνου Φίλη σχετικά με τις τουρκικές υπερπτήσεις σε Αγαθονήσι, Φαρμακονήσι, Κανδελιούσα και Κίναρο.
«Οι Τούρκοι χρησιμοποιούν επανδρωμένα μαχητικά αεροσκάφη και drones στις υπερπτήσεις τους, συνήθως ερευνώντας τα νησιά μεταξύ τρεις και πέντε το πρωί. Το καθένα είναι μικρό. Το Αγαθονήσι, το βορειότερο νησί των Δωδεκανήσων, βρίσκεται μόλις οκτώ μίλια μακριά από τις τουρκικές ακτές και φιλοξενεί λιγότερους από 200 Έλληνες. Η κοινότητα του Φαρμακονησίου, λίγο λιγότερο από 14 μίλια νότια, είναι ακόμη μικρότερη. Πριν από μια δεκαετία, είχε μόλις δέκα κατοίκους.
Ενώ η Καντελιούσσα είναι ακατοίκητη, είναι στρατηγικής σημασίας και ανήκει στον δήμο Νισύρου, ο οποίος έχει περίπου 1.000 κατοίκους. Επειδή η Κανδελιούσα είναι πιο δυτικά από πολλά άλλα ελληνικά νησιά, ένα τουρκικό φυλάκιο θα πηδούσε ουσιαστικά πάνω από ελληνικά νησιά προς τα ανατολικά, σφίγγοντας τον κλοιό γύρω τους και επιτρέποντας στην Τουρκία να αποκλείσει. Η Κίναρος, επίσης ακατοίκητη, είναι ακόμα πιο δυτικά, το δεύτερο δυτικότερο νησί των Δωδεκανήσων μετά την Αστυπάλαια.
Ο Erdogan μπορεί να αποβιβάσει πεζοναύτες ή ειδικές δυνάμεις στο νησί και μετά να τολμήσει η Ελλάδα να τους απομακρύνει.
Αυτή η διπλωματική κρίση θα μπορούσε να αναζωογονήσει τη θρησκευτική βάση του Erdogan και τους Τούρκους εθνικιστές. Ο Erdogan θα μπορούσε ταυτόχρονα να επιμείνει ότι οποιαδήποτε κριτική εναντίον του θα είναι προδοτική.
Εάν η κρίση οδηγήσει σε στρατιωτική σύγκρουση, ο Erdogan θα μπορούσε να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης και να ακυρώσει τις εκλογές» επισημαίνει ο Rubin.
Ο ρόλος των ΗΠΑ και της Ευρώπης
Σύμφωνα με την ίδια ανάλυση, o Erdogan θα μπορούσε να βασιστεί και στην πολιτική ίσων αποστάσεων από ΗΠΑ και Ευρώπη. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το State Department έχει απευθύνει συστάσεις και στις δύο πλευρές για τις υπερπτήσεις, παρ’ όλο που η Τουρκία πετά πάνω από ελληνικό έδαφος και όχι το αντίστροφο.
«Εάν η Τουρκία δημιουργήσει ένα τετελεσμένο γεγονός, ο Erdogan μπορεί να ελπίζει ότι οι ΗΠΑ, η Ευρώπη και τα Ηνωμένα Έθνη θα του επιτρέψουν να σύρει την Ελλάδα σε υστερόβουλες διαπραγματεύσεις, ενώ ο ίδιος δημιουργεί τετελεσμένα στο πεδίο» επισημαίνει ο ίδιος αναλυτής επικαλούμενο και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο.
Γιατί ο Erdogan να επιλέξει τη σύγκρουση με την Ελλάδα
Εν τω μεταξύ, πριν τρεις ημέρες δημοσιεύθηκε ένα άρθρο του Αμερικανού συγγραφέα-ιστορικού Ryan Gingeras, οποίος αναλύει «γιατί ο Erdogan να επιλέξει τον πόλεμο με την Ελλάδα».
Ο Ryan Gingeras εστιάζει -μεταξύ άλλων- και στην ανάλυση του Hasan Basri Yalcin (πρώην επικεφαλής ερευνών στο κορυφαίο think tank της Τουρκίας, SETA). Ο τελευταίος εκτιμά ότι η απειλή του Erdogan «να έρθει ξαφνικά» ήταν η αρχή μιας μακροχρόνιας επιχείρησης με στόχο την κατάληψη νησιών του Αιγαίου.
Από νομική άποψη, ο ίδιος υποστηρίζει ότι η Άγκυρα πρέπει να κατηγορήσει την Ελλάδα για παραβίαση των Συνθηκών της Λωζάνης και των Παρισίων, ακυρώνοντας έτσι την κυριαρχία της Αθήνας στα εδάφη της. «Το καλύτερο παράδειγμα για μια τέτοια στρατηγική», καταλήγει ο Yalcin, «είναι η Κύπρος». Μια εισβολή και κατοχή του νησιωτικού εδάφους της Ελλάδας, όπως η επίθεση της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974, θα βοηθούσε «να επαναπροσδιορίσει το καθεστώς των νησιών».
Σύμφωνα με τον Gingeras μια ένοπλη σύγκρουση με την Ελλάδα θα δώσει την ευκαιρία στον Erdogan να αναβάλει τις εκλογές και να βελτιώσει την εικόνα του στις δημοσκοπήσεις.
«Κι όμως, η ιστορία δείχνει ότι μπορεί να είναι πρόθυμος και ικανός να αντέξει τις συνέπειες. Το 1974, η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο παρά τη ζημιά που προκάλεσε στις σχέσεις της με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ.
Στη Συρία, ο Erdogan υλοποίησε τις απειλές του για εισβολή αφού είχε περιγράψει πολλάκις τις προθέσεις του να δημιουργήσει μια «ζώνη ασφαλείας» στο βόρειο τμήμα της χώρας. Τα τουρκικά στρατεύματα συνεχίζουν να απειλούν να επεκτείνουν την κατοχή τους ενόψει των επανειλημμένων προειδοποιήσεων από την Ουάσιγκτον.
Αντί να αποφεύγει την αντιπαράθεση, ο Erdogan έχει διαφημίσει αυτές τις προόδους ως μια προσπάθεια να πολεμήσει μια συνωμοσία του ΝΑΤΟ και της Αμερικής για την καταστροφή της Τουρκίας.
Αν ο Erdogan πιστεύει, όπως το έθεσε ένας αρθρογράφος, ότι “η Αμερική είναι ο εχθρός μας και όχι η Ελλάδα”, τότε είναι πιθανό να βλέπει τους κινδύνους μιας ρήξης ως ένα λυπηρό αλλά ουσιαστικό τίμημα που πρέπει να πληρωθεί στο όνομα της τουρκικής εθνικής ασφάλειας» καταλήγει ο Gingeras.
