Με τις θερμοκρασίες να πέφτουν τώρα καθώς πλησιάζουν οι χειμερινοί μήνες – και τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία να έχουν υποχωρήσει σημαντικά – οι ευρωπαίοι υπουργοί ενέργειας πρόκειται να συνεδριάσουν την Παρασκευή, 30 Σεπτεμβρίου 2022, για να συζητήσουν ένα πακέτο εθνικών απροσδόκητων φόρων σε ολόκληρη την ΕΕ με στόχο τη συγκέντρωση κεφαλαίων για τον περιορισμό των τιμών που πληρώνονται από νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Ενώ οι πρωτεύουσες της ΕΕ μπορούν να επισημάνουν κάποιες επιτυχίες στις προσπάθειες απογαλακτισμού της Ένωσης από το ρωσικό φυσικό αέριο τους τελευταίους μήνες – συμπεριλαμβανομένης της πλήρωσης της αποθήκευσης φυσικού αερίου σε επίπεδα πέραν του 85% – ένας αυξανόμενος αριθμός κυβερνήσεων προειδοποιεί ότι οι τελευταίες προτάσεις απλώς δεν φτάνουν αρκετά μακριά.
«Υπάρχουν σίγουρα άνθρωποι γύρω από το τραπέζι που πιστεύουν ότι αυτό δεν είναι αρκετό και πρέπει να γίνουν περισσότερα», αναφέρει στους Financial Times ένας διπλωμάτης της ΕΕ σχετικά με τα σχέδια της Επιτροπής που συζητήθηκαν από τους υπουργούς.
«Δεν έχουμε κανένα συμφέρον οι τιμές της ενέργειας να προκαλούν αστάθεια στα κράτη μέλη – θα ήταν συνταγή καταστροφής».
Περίπου 15 κράτη μέλη έγραψαν στον Επίτροπο Ενέργειας της ΕΕ, Kadri Simson, αυτή την εβδομάδα ζητώντας ένα ανώτατο όριο σε όλη την ΕΕ στις τιμές χονδρικής του φυσικού αερίου καθώς οι επιχειρήσεις λυγίζουν υπό το βάρος του κόστους που παραμένει περίπου πενταπλάσιο από το επίπεδο που βρισκόταν πριν από ένα χρόνο.
Αναπόφευκτη η ύφεση
Οι αναλυτές προειδοποιούν τώρα ότι μια βαθιά ύφεση είναι αναπόφευκτη, με την Deutsche Bank να προβλέπει ότι το πραγματικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν στη ζώνη του ευρώ θα μειωθεί κατά σχεδόν 3% συνολικά μεταξύ του δεύτερου τριμήνου του τρέχοντος έτους και της ίδιας περιόδου του 2023.
Και στον απόηχο της εκλογικής νίκης μιας ακροδεξιάς συμμαχίας στην Ιταλία αυτόν τον μήνα, άλλες πρωτεύουσες της ΕΕ ανησυχούν ότι το αυξανόμενο κόστος ζωής μπορεί να οδηγήσει σε λαϊκές αναταραχές και να ωθήσει τους ψηφοφόρους προς πιο ακραία κόμματα.
«Η ενεργειακή κρίση της Ευρώπης μόλις τώρα αρχίζει να πλήττει πραγματικά την Ευρώπη, επειδή οι αυξήσεις στις τιμές χονδρικής εξακολουθούν να τροφοδοτούν τους λογαριασμούς των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών», λέει η Simone Tagliapietra, ειδικός στον τομέα της ενέργειας στο think-tank Bruegel.
«Το κόστος για την οικονομία θα γίνει πολύ μεγαλύτερο», αναφέρει.
Απειλή από τα δεξιά
Η Γαλλία υπήρξε ένα από τα πιο επιθετικά κράτη μέλη της ΕΕ στις προσπάθειές της να προστατεύσει τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις από το αυξανόμενο κόστος ενέργειας.
Ωστόσο, κάποιοι στην κυβέρνηση ανησυχούν ότι οι κοινωνικές αναταραχές θα ξεσπάσουν αυτόν τον χειμώνα.
Οι προσπάθειες της γαλλικής κυβέρνησης διατήρησαν τον ετήσιο ρυθμό πληθωρισμού της χώρας στο 6,5% σημαντικά χαμηλότερο από αυτόν σε πολλά άλλα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ – κυρίως κάτω από τις χώρες της Βαλτικής, όπου ο πληθωρισμός κυμαίνεται μεταξύ 20% και 25%.
Το παράδειγμα της Γαλλίας
Η Γαλλία μπόρεσε καλύτερα να προστατεύσει τους πολίτες της από τις αυξήσεις των τιμών από ό,τι αλλού στην Ευρώπη, στο βαθμό που στηρίζεται ελάχιστα στο φυσικό αέριο και λαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της ηλεκτρικής της ενέργειας από πυρηνικούς σταθμούς που λειτουργούν από την κρατική EDF.
Η κυβέρνηση κινήθηκε για να προστατεύσει τα νοικοκυριά και τις μικρές επιχειρήσεις τον Φεβρουάριο με μια «τιμολογική ασπίδα» που περιόρισε τις αυξήσεις της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος στο 4% και διατήρησε τις τιμές του φυσικού αερίου σταθερές για το 2022.
Έκτοτε έχει χορηγηθεί περαιτέρω βοήθεια, όπως επιταγές 100 ευρώ για φτωχά νοικοκυριά, επιδοτήσεις πετρελαίου θέρμανσης και εκπτώσεις βενζίνης και ντίζελ που εφαρμόζονται στην αντλία.
Η συνολική στήριξη φέτος είναι περίπου 24 δισ. ευρώ, σύμφωνα με το γαλλικό υπουργείο Οικονομικών, με 7,5 δισ. ευρώ να πηγαίνουν μόνο στους οδηγούς.
Η κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσφατα ότι οι στηρίξεις θα επεκταθούν το επόμενο έτος περιορίζοντας τις αυξήσεις στις τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας στο 15% για τα νοικοκυριά και τις μικρές επιχειρήσεις.
Το ακαθάριστο κόστος για το κράτος θα ανέλθει στα 45 δισεκατομμύρια ευρώ, αλλά μόλις αφαιρεθούν χρήματα από τους παραγωγούς ενέργειας, το καθαρό κόστος θα είναι 16 δισ. ευρώ.
Μια τέτοια παρεμβατική προσέγγιση ευθυγραμμίζεται με τη γαλλική πολιτική κουλτούρα, στην οποία η κυβέρνηση συχνά καθορίζει τη βιομηχανική πολιτική και ενεργεί για να προστατεύσει τους πολίτες από οικονομικές κρίσεις.
Αλλά αντανακλά επίσης φόβους στο Μέγαρο των Ηλυσίων ότι η δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων θα μπορούσε να ενισχύσει την ακροδεξιά Εθνική Συσπείρωση της Marine Le Pen, η οποία κέρδισε 89 έδρες στην Εθνοσυνέλευση αυτό το καλοκαίρι.
Πέρα από τον χειμώνα
Ωστόσο, παρά τις τοπικές ιστορίες, η Tagliapietra του Bruegel λέει ότι η ΕΕ γενικά βρίσκεται σε πολύ καλύτερη θέση τώρα από ό,τι πριν από δύο ή τρεις μήνες.
Οι επιθετικές προσπάθειες από την άνοιξη συνέβαλαν στη διαφοροποίηση των προμηθειών φυσικού αερίου μακριά από τη Ρωσία και προς εναλλακτικές λύσεις – συμπεριλαμβανομένου του υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ.
Το φυσικό αέριο από τη Ρωσία μειώθηκε τώρα στο 9% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ, από 41% πέρυσι, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Αλλά η κρίση δεν έχει τελειώσει σε καμία περίπτωση, προειδοποιεί.
Η δημιουργία επιπέδων αποθήκευσης φυσικού αερίου το επόμενο έτος θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο δύσκολη από ό,τι το 2022, δεδομένου ότι τα αποθέματα φέτος δημιουργήθηκαν μέσω ρωσικών εισαγωγών, οι οποίες θα μπορούσαν μέχρι το επόμενο έτος να διακοπούν εντελώς.
Οι ανησυχίες για μια ολική λήξη των ρωσικών προμηθειών φυσικού αερίου εντάθηκαν αυτή την εβδομάδα όταν η Gazprom προειδοποίησε ότι θα μπορούσε να επιβάλει κυρώσεις στην κρατική εταιρεία φυσικού αερίου της Ουκρανίας, ένα βήμα που θα μπορούσε να οδηγήσει σε διακοπή των ροών μέσω της χώρας.
Ξεχωριστά, οι διαρροές σε δύο ρωσικούς αγωγούς φυσικού αερίου στη Βαλτική Θάλασσα την Τρίτη κατηγορήθηκαν ευρέως για δολιοφθορά, υπογραμμίζοντας την ευπάθεια της ευρωπαϊκής ενεργειακής υποδομής.
Εν τω μεταξύ, οι πρωτεύουσες πρέπει να κάνουν πολύ περισσότερα για να περιορίσουν συλλογικά τη ζήτηση τόσο για φυσικό αέριο όσο και για ηλεκτρική ενέργεια αυτόν τον χειμώνα και μετά.
Ανεπαρκείς προσπάθειες για τη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου θα μπορούσαν να οδηγήσουν τα επίπεδα αποθήκευσης στην ΕΕ σε «επικίνδυνα χαμηλά επίπεδα», σύμφωνα με έκθεση του ΟΟΣΑ αυτήν την εβδομάδα, θέτοντας την οικονομία σε άθλια κατάσταση τους επόμενους μήνες.
Ένας κρύος χειμώνας θα μπορούσε να κάνει το έλλειμμα προσφοράς πολύ χειρότερο, οδηγώντας σε «σημαντικά υψηλότερες» παγκόσμιες τιμές.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ απέρριψαν τα σχέδια της Επιτροπής για υποχρεωτικές μειώσεις κατανάλωσης φυσικού αερίου αυτό το καλοκαίρι, επιλέγοντας αντ’ αυτού μια εθελοντική προσέγγιση.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν ξοδέψει μισό τρισεκατομμύριο ευρώ για να αποτρέψουν τους πολίτες και τις εταιρείες από την άνοδο των τιμών της ενέργειας, αλλά πολλά από αυτά τα μέτρα έχουν κρύψει την επίδραση των υψηλών τιμών, υπονομεύοντας τα κίνητρα για χαμηλότερη κατανάλωση.
Οικονομία…
Οι στόχοι εξοικονόμησης ηλεκτρικής ενέργειας θα αποτελέσουν μέρος του πακέτου σε όλη την ΕΕ που αναμένεται την Παρασκευή, μαζί με τους φόρους στις εταιρείες παραγωγής ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα και μια εισφορά στους παραγωγούς ορυκτών καυσίμων.
Η Επιτροπή υπολόγισε ότι τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν συνολικά 140 δισ. ευρώ από τα κέρδη των ενεργειακών εταιρειών, ανακυκλώνοντάς τα σε προσπάθειες μείωσης των λογαριασμών.
Ωστόσο, παρά τις φανφάρες, τα νέα μέτρα της Επιτροπής θα ισοδυναμούν μόνο με έναν μερικό οδικό χάρτη και όχι σε μια συνολική απάντηση στην ενεργειακή κρίση.
Στελέχη του κλάδου έχουν αμφισβητήσει εάν οι εισφορές θα είναι τόσο μεγάλες όσο προβλέπουν οι Βρυξέλλες.
Χώρες όπως η Ιταλία, η Ελλάδα, το Βέλγιο και η Μάλτα επιδιώκουν την επιβολή ανώτατου ορίου στις τιμές του φυσικού αερίου με την ελπίδα ότι αυτό θα μπορούσε να βραχυκυκλώσει τον επιζήμιο κύκλο της ανόδου των τιμών στην Ένωση.
Οι Βρυξέλλες δημοσίευσαν ένα έγγραφο επιλογών την Τετάρτη με ιδέες για το πώς να επιτευχθεί ανώτατο όριο στην τιμή του φυσικού αερίου, αλλά ορισμένοι αξιωματούχοι της Επιτροπής παραμένουν επιφυλακτικοί απέναντι στην ιδέα.
Εάν το επίπεδο οριστεί πολύ χαμηλό, υπάρχει κίνδυνος να αποτρέψει τους προμηθευτές από το να πωλούν στην ΕΕ, επειδή υπάρχουν καλύτερες τιμές σε άλλα μέρη.
Αυτό με τη σειρά του θα υπονόμευε τις προσπάθειες ενίσχυσης των προμηθειών φυσικού αερίου.
Για ορισμένους από αυτούς, η δομή των ενεργειακών τους βιομηχανιών σημαίνει ότι το υπάρχον πακέτο προμηθειών θα είναι περιορισμένης άμεσης βοήθειας.
Ενώ άλλοι, όπως η Γαλλία, έχουν ήδη εφαρμόσει τα δικά τους ειδικά εθνικά προγράμματα.
