Η ολοκληρωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία άνοιξε μια ευκαιρία για τον πρόεδρο της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν να παίξει τον πολιτικό άνδρα και τον διαμεσολαβητή.
Αξίζει να του πιστωθεί η διαμεσολάβηση για τη συμφωνία μεταξύ του Κιέβου και της Μόσχας που επέτρεψε την συνέχιση των αποστολών σιτηρών από τα Ουκρανικά λιμάνια. Αλλά πρόσεξε να διασφαλίσει τις σημαντικές οικονομικές σχέσεις με τη Μόσχα.
Μετά την φαινομενικά ζεστή τετράωρη συνάντησή του με τον Ρώσο πρόεδρο Βλάντιμιρ Πούτιν την περασμένη Παρασκευή, οι πρωτεύουσες της Δύσης ανησυχούν πως ο Ερντογάν βαθαίνει τους δεσμούς με τη Μόσχα όταν οι εταίροι του στο ΝΑΤΟ κάνουν το αντίθετο, και το Κρεμλίνο αναζητά τρόπους να παρακάμψει τις δυτικές κυρώσεις. Ο Τούρκος ηγέτης παίζει ένα περίπλοκο, αλλά ριψοκίνδυνο παιχνίδι.
Στις σχέσεις Ερντογάν – Πούτιν, έτερο πολιτικό άνδρα και γεωπολιτικό αντίπαλο, υπήρξαν ανώμαλες, κυρίως αναφορικά με τις διαφορετικές τους προτεραιότητες στον πόλεμο της Συρίας. Στην Ουκρανία, η Άγκυρα φλέρταρε με την οργή της Μόσχας καθώς παρείχε στις δυνάμεις του Κιέβου drones Bayraktar. Αλλά η Τουρκία δεν έχει υιοθετήσει τις κυρώσεις των ΗΠΑ και της ΕΕ κατά της Μόσχας, αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο και αέριο κανονικά και έχει κρατήσει ανοικτούς τους αιθέρες της στα εμπορικά αεροσκάφη της Ρωσίας –θέλοντας να διατηρήσει το επικερδές ρωσικό τουριστικό εμπόριο, που έχασε το 2015 όταν η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό μαχητικό αεροσκάφος στη Συρία.
Το τι ακριβώς συμφώνησαν Ερντογάν και Πούτιν στο Σότσι παραμένει αδιευκρίνιστο. Μια κοινή ανακοίνωση έκανε λόγο για αυξημένους εμπορικούς και ενεργειακούς δεσμούς και βαθύτερη συνεργασία σε τομείς συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών, της βιομηχανίας, του χρηματοοικονομικού και των κατασκευών. Ρώσος αναπληρωτής πρωθυπουργός είπε πως η Τουρκία θα αρχίσει να πληρώνει για αέριο εν μέρει σε ρούβλια.
Ο Τούρκος πρόεδρος, φέρεται αργότερα να είπε ότι πέντε τουρκικές τράπεζες θα υιοθετήσουν το ρωσικό σύστημα πληρωμών Mir – ένα δώρο για τους Ρώσους τουρίστες στην Τουρκία μετά την αναστολή των δραστηριοτήτων της Visa και της Mastercard στη Ρωσία.
Οι δυτικές πρωτεύουσες ανησυχούν ότι το Mir θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί για να παρακάμψει τις κυρώσεις, αν και δεν υπήρχαν ενδείξεις ότι ο Erdogan είχε αποδεχθεί υποτιθέμενες ρωσικές προτάσεις, που διέρρευσαν από την ουκρανική υπηρεσία πληροφοριών, για βαθύτερη τραπεζική και ενεργειακή συνεργασία που θα μπορούσε να βοηθήσει τη Μόσχα να αποφύγει τους περιορισμούς της Δύσης.
Ο Erdogan έχει καλό λόγο να προσελκύει τις ρωσικές χρηματοοικονομικές εισροές καθώς προσπαθεί να κερδίσει τις εκλογές του επόμενου έτους εν μέσω κλιμακούμενης κρίσης χρέους και συναλλάγματος, που προκαλείται σε μεγάλο βαθμό από τη δική του κακοδιαχείριση. Ο πληθωρισμός έφτασε στο υψηλό 24 ετών του 79,6% τον Ιούλιο και η αξία της λίρας μειώθηκε στο μισό έναντι του δολαρίου σε διάστημα 12 μηνών. Παρά την ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, δεν έχει νομική υποχρέωση να επιβάλει κυρώσεις από τις ΗΠΑ και την ΕΕ κατά της Ρωσίας.
Οποιαδήποτε εμβάθυνση των οικονομικών δεσμών με τη Μόσχα, ωστόσο, είναι πιθανό να υποδαυλίσει τις τριβές με τη Δύση, καθώς η Τουρκία ήδη σέρνει τα πόδια της για την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Η θέση του Ερντογάν αποτελεί επίσης δοκιμασία της ικανότητας της δυτικής συμμαχίας να επιβάλει τις κυρώσεις παγκοσμίως. Η αποτυχία να αποτραπεί η διαρροή κυρώσεων μέσω της Τουρκίας θα καθιστούσε ακόμη πιο δύσκολο τον περιορισμό άλλων αναδυόμενων αγορών όπως η Κίνα — η οποία μέχρι στιγμής ήταν προσεκτική όσον αφορά την παροχή βοήθειας στη Ρωσία.
Ένας ανώτερος αξιωματούχος είπε ότι οι δυτικές χώρες ενδέχεται να ζητήσουν από εταιρείες και τράπεζες να αποχωρήσουν από την Τουρκία, εάν ο Ερντογάν υλοποιήσει τις προθέσεις που εξήγγειλε την Παρασκευή. Αλλά η Τουρκία είναι πολύ σημαντική γεωπολιτικά και για τις δυτικές επιχειρήσεις. Η Ευρώπη ανησυχεί για την ικανότητα της Άγκυρας να πλημμυρίσει την ήπειρο με τους 3,7 εκατ. πρόσφυγες από τη Συρία και αλλού που φιλοξενεί η Τουρκία.
Ωστόσο, οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει τιμωρητικά μέτρα στην Τουρκία στο παρελθόν -για την αγορά ενός ρωσικού συστήματος αεράμυνας, για παράδειγμα- και υπάρχει κίνδυνος για δευτερεύουσες αμερικανικές κυρώσεις. Αν και αυτά θα πρέπει να βαθμονομηθούν για να αποφευχθεί η δημιουργία εγχώριων αντιδράσεων που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί ο Ερντογάν, θα μπορούσαν και πάλι να προκαλέσουν ζημιά που θα αντιστάθμιζε τα οφέλη της συνεργασίας με τη Μόσχα.
