Του Νίκου Τόσκα
Ο περίφημος γεωγράφος και πατέρας της γεωπολιτικής Mackinder από το 1905 έγραφε ότι όποιος ελέγχει την Ευρασία ελέγχει τον κόσμο. Σαν κέντρο της Ευρασίας θεωρούσε την Ανατολική Ευρώπη σαν μια «παγκόσμια νήσο». Ο έλεγχος της Ανατολικής Ευρώπης παρέχει τον έλεγχο της Ευρασίας. Οι δυο παγκόσμιοι πόλεμοι έδειξαν τον ανταγωνισμό για έλεγχο κεντρικών περιοχών στην Ευρώπη. Οι θεωρίες του Mackinderαποτέλεσαν μέσω του Γερμανού θεωρητικού Haushoferτην κεντρική γραμμή στην επιδίωξη του Χίτλερ για δημιουργία ζωτικού χώρου (Lebensraum) και χρησιμοποιήθηκαν από αυτόν για τον έλεγχο της Ανατολικής Ευρώπης (Heartland) και της δυτικής περιοχής της τότε Σοβιετικής Ένωσης. Αποτέλεσαν όμως και την κεντρική θεώρηση από όλες τις πλευρές στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου.
Μπορεί οι θεωρίες αυτές να αποκρύπτουν τη μάχη για τα οικονομικά συμφέροντα αλλά προφανώς τα εμπεριέχουν. Ένας γεωγραφικός χώρος από μόνος του δεν έχει αξία αν δεν περιέχει οικονομικούς πόρους ή δεν διευκολύνει την πρόσβαση σε αυτούς ή δεν αποτρέπει την πρόσβαση άλλων σε αυτούς.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι πόλεμος αξιών, όπως θέλουν κάποιοι αφελείς ή πονηροί να παρουσιάσουν. Είναι πόλεμος για ζωτικούς χώρους από πλευράς μεγάλων δυνάμεων και την πληρώνουν άμεσα οι Ουκρανοί και οι άλλοι λαοί με τις έμμεσες επιπτώσεις στα τρόφιμα, ενέργεια κ.α. Είναι πόλεμος για τον έλεγχο της Ανατολικής Ευρώπης και της δυτικής Ασίας και την αποδυνάμωση της Ρωσίας και έμμεσα της Κίνας από την μια πλευρά και αποδυνάμωση της Ευρώπης από την άλλη.
Η Μ. Βρετανία έφυγε από την Ε.Ε. για να επιστρέψει με λυμένα χέρια. Πρωταγωνιστεί στην ουκρανική κρίση με πολιτική επιρροή και στρατιωτικά μέσα. Παίζει το παιχνίδι της Αμερικής και το δικό της. Η Βρετανία προχωράει συμμαχικά σχήματα με την Πολωνία, την Ουκρανία και τα κράτη της Βαλτικής. Ο Βρετανός πρωθυπουργός, Μπ. Τζόνσον και ο Πολωνός Πρόεδρος, Α. Ντούντα, ανακοίνωσαν στις αρχές Απρίλη την Κοινή Επιτροπή Βρετανίας – Πολωνίας, για στρατηγική συνεργασία σε θέματα Αμυνας και Ασφάλειας, στις Ενοπλες Δυνάμεις, στις υπηρεσίες πληροφοριών και στην αμυντική βιομηχανία.
Την διστακτική Γερμανία που έλεγχε μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού» την Ανατολική Ευρώπη αντικαθιστά η τολμηρή και φιλόδοξη Μ. Βρετανία. Παρότι «ξεδοντιασμένη» οικονομικά, πουλώντας χρηματιστηριακό «αέρα» και εκπαίδευση, προσπαθεί να αποκτήσει ζωτικό χώρο και πόρους στην Ανατολική Ευρώπη. Θα προτείνει αυτές τις μέρες σχέδιο Μάρσαλ για την Ουκρανία για να τεθεί επικεφαλής της ανοικοδόμησης και του ελέγχου της χώρας. Η Γαλλία και η Γερμανία σπρώχνουν τον Ζελένσκι για εδαφικές παραχωρήσεις γιατί η οικονομία τους κινδυνεύει ενώ η Μ. Βρετανία τον σπρώχνει σε αδιάλλακτη κατεύθυνση για μεγαλύτερη φθορά της Ρωσίας αλλά και των άλλων συνδαιτημόνων της Ευρωπαίων.
Οι επιδιώξεις της Βρετανίας, ΗΠΑ, κρατών της Βαλτικής και πρώην ανατολικών κρατών, μαζί με την Τουρκία από την μια πλευρά και η ιμπεριαλιστική πολιτική της Ρωσίας από την άλλη πυροδοτούν την στρατιωτικοποίηση της ανατολικής πλευράς του ΝΑΤΟ και της δυτικής πλευράς της Ρωσίας, αντίστοιχα. Πυροδοτούν επίσης την επέκταση των πυρηνικών εξοπλισμών και τον οικονομικό πόλεμο. Η ένταση που θα προκληθεί εμποδίζει τον ενδιάμεσο ρόλο της Γερμανίας και της Γαλλίας καθώς και τις πιο μετριοπαθείς πολιτικές. Οι ανατολικές χώρες γίνονται «προκεχωρημένα φυλάκια» και η κυβέρνηση Μητσοτάκη εντάσσει την δική μας χώρα σε τέτοιο ρόλο, με την λανθασμένη νοοτροπία ότι η ‘’βαθύτερη’’ εμπλοκή προστατεύει.
Η νέα στρατηγική της Τουρκίας για αποστρατιωτικοποίηση των κατοικημένων νησιών του ανατολικού Αιγαίου και η αμφισβήτηση της κυριαρχίας τους αποτελεί κλιμάκωση των ως τώρα διεκδικήσεών της. Η αμερικανική πολιτική επιδιώκει επίσης την απόσυρση των ρωσικών συστημάτων από τα νησιά. Οι δυο πολιτικές έχουν κοινά σημεία και στοχεύουν στο «γκριζάρισμα» των νησιών ώστε να διευκολυνθεί η κοινή εκμετάλλευση υδρογονανθράκων και κύρια η ανεμπόδιστη επικοινωνία των περιοχών της Μαύρης Θάλασσας με την Μεσόγειο (Sea Lines of Communication-SLOCs). Τα πλοία των μεγάλων δυνάμεων (εμπορικά και κύρια πολεμικά) προς Μαύρη Θάλασσα, θέλουν να μπορούν να περνούν από διεθνή ύδατα, ανενόχλητα και όχι από μια περιοχή όπου για παράδειγμα η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια θα μπορούσε να τους δημιουργήσει προβλήματα.
Ελπίζω ότι δεν θα υπάρξει ελληνική κυβέρνηση που θα αποδεχτεί την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών αλλά υπάρχουν πονηροί τρόποι όπως η απόσυρση βαρειών οπλικών συστημάτων όπως επιχειρείται τώρα και ενώ είναι αμφίβολο πότε θα αντικατασταθούν. Αν προσπαθήσει η Τουρκία να επιβάλει κάτι τέτοιο θα υπάρχει διαρκής ένταση που θα δημιουργήσει προβλήματα συνοχής στην Ν.Α. πτέρυγα του ΝΑΤΟ.
Η δημιουργία κλίματος ειρήνης μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί στην περιοχή που βρίσκεται το κεντρικό πρόβλημα, δηλαδή στην Ανατολική Ευρώπη και στην Ουκρανία από την μια μεριά και στην δυτική Ρωσία από την άλλη. Η αποστρατιωτικοποίηση και αποπυρηνικοποίηση εκεί θα έπρεπε να επιδιωχθεί. Στην καρδιά του κέντρου της Ευρασίας όπως θα έλεγε ο Mackinderπριν πολλά χρόνια. Αντίθετα, κάποιοι επιδιώκουν την πλήρη στρατιωτικοποίηση της γραμμής Βαλτικές χώρες, Ανατολική Ευρώπη, Τουρκία και την τάχαμου «επίλυση» των εσωτερικών προβλημάτων και αντιπαραθέσεων εντός της Δύσης (βλέπε Αιγαίο) ώστε ο όγκος των τουρκικών στρατευμάτων να προσανατολισθεί όπως την εποχή του ψυχρού πολέμου προς την Ρωσία και την Μαύρη Θάλασσα.
Θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αποτρέψουμε τέτοιους σχεδιασμούς, με ισχυρή βούληση και συνεργασία αλλά όχι ανάθεση σε ξένες δυνάμεις. Αν θέλουν ήρεμο κλίμα στο παγκόσμιο εμπόριο και στην οικονομία, που κάθε άλλο παρά πηγαίνει καλά, θα πρέπει η Δύση και η Ρωσία να δημιουργήσουν κλίμα αποστρατιωτικοποίησης και όχι έντασης στην Ανατολική Ευρώπη.
Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να συναινέσουμε στους σχεδιασμούς άλλων. Καμία κυβέρνηση και κανένας σύμμαχος δεν είναι ιδιοκτήτης της ιστορίας μας. Αν θέλουν κάποιοι να μιλήσουν για «αποστρατιωτικοποιήσεις» ας πάνε εκεί που γίνεται πόλεμος λόγω ανταγωνισμών και ρωσικής εισβολής, όχι εκεί όπου λόγω των «στρατιωτικοποιήσεων» περιοχών με αδιαμφισβήτητη κυριαρχία (βλέπε Αιγαίο), διασφαλίζεται η ειρήνη και αποτρέπεται η τουρκική επιθετικότητα.
(Ο Νίκος Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.)
